από την ψυχολόγο του «Θάλπος Καλαμάτας» Εύη Τσικρικού
Τα όρια χρησιμεύουν στο να προστατεύουν τον προσωπικό (ψυχικό) χώρο ενός ατόμου. Περιλαμβάνουν τα σωματικά και συναισθηματικά όρια της συμπεριφοράς των ανθρώπων και βοηθούν να καθοριστεί ο τρόπος αλληλεπίδρασης μεταξύ τους. Τα όρια -αν και θέτονται για την προστασία του ατόμου από τον περίγυρο του- δεν πρέπει να παραπέμπουν σε φράχτες μεταξύ γειτόνων όπου ο σκοπός τους είναι ο σαφής διαχωρισμός του εδαφικού τους χώρου, γιατί αυτό τα καθιστά αμετάβλητα.
Οι άνθρωποι δεν είναι αμετακίνητα κτίρια, εγκλωβισμένα μέσα στα γεωγραφικά τους όρια και κατ΄ επέκταση ούτε και οι ανθρώπινες σχέσεις. Τα ανθρώπινα όρια είναι άυλα και όταν χρειαστεί ευμετάβλητα. Ο άνθρωπος μέσα στην πορεία της ζωής του θα αναθεωρήσει πολλές φορές για καταστάσεις και άτομα και αναλόγως τις περιπτώσεις, θα θέσει πιο αυστηρά ή πιο ελαστικά όρια. Αρκεί να μην απομονώνεται γύρω από αυτά ή αντίστοιχα να μην αφήνει εκτεθειμένο τον προσωπικό του χώρο να τον καταπατάνε “εισβολείς”.
Οι άνθρωποι συνήθως μαθαίνουν τα όρια κατά την παιδική ηλικία μέσα στις οικογένειές τους. Έρευνα των Erdem & Safi (2018) έχει δείξει ότι σε οικογένειες με υγιή και ευέλικτα όρια, το κάθε παιδί μπορεί να εξελιχθεί σε ένα ξεχωριστό άνθρωπο με μοναδικά ενδιαφέροντα και δεξιότητες. Συμβάλλοντας με αυτό τον τρόπο στην ενίσχυση της ευεξίας, του αυτοέλεγχου και της αυτοεκτίμησης του.
Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι ορίων, συμπεριλαμβανομένων:
– Συναισθηματικά όρια: όταν τα συναισθήματα ή οι προσωπικές πληροφορίες του ατόμου απαξιώνονται, διακωμωδούνται ή κοινοποιούνται χωρίς την άδεια του.
– Σωματικά όρια: αφορά την προστασία της αυτονομίας του σώματος του ατόμου. Είναι σημαντικό να εκπαιδεύεται το άτομο από την παιδική ηλικία στο δικαίωμα του σχετικά με την αυτοδιάθεση του σώματος του ακόμα και στις πιο απλές περιστάσεις όπως πχ στους υποχρεωτικούς εναγκαλισμούς με συγγενείς.
– Σεξουαλικά όρια: περιλαμβάνουν τις επιλογές του ατόμου σχετικά με τους συντρόφους, τις σεξουαλικές του δραστηριότητες καθώς και τον τόπο και χρόνο που θα εκδηλώνονται αυτές. Τα όρια αυτά μπορεί να καταπατηθούν από κάποιον που πιέζει για ανεπιθύμητη οικειότητα (συμπεριλαμβανομένη η λεκτική), άγγιγμα ή σεξουαλική δραστηριότητα.
– Υλικά/οικονομικά όρια: αφορούν την προστασία των οικονομικών πόρων και των υπαρχόντων του ατόμου, τα οποία χρειάζεται να θέτονται όταν πχ το άτομο πιέζεται να δανείσει χρήματα ενώ δεν το επιθυμεί.
– Οριοθέτηση του προσωπικού χρόνου: αφορά το πως επιλέγει να διανείμει τον χρόνο του άτομο και συνήθως τα ξεπερνά το ίδιο το άτομο όταν αναλαμβάνει πάρα πολλά καθώς δεν θέτει υγιή χρονικά όρια.
– Οριοθέτηση του επαγγελματικού χρόνου: η χρησιμότητα του έγκειται στην προστασία της ικανότητας του ατόμου να εργάζεται χωρίς παρεμβάσεις, ίντριγκες ή εκφοβισμούς
Ο κάθε άνθρωπος ξεχωριστά έχει τα δικά του προσωπικά όρια με τα οποία νιώθει πιο άνετα στην ζωή του και τις σχέσεις του. Όμως δεν έχουν όλοι τα ίδια όρια και οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι σε θέση να μαντέψουν ποια μπορεί να είναι τα όρια ενός άλλου. Για αυτό τον λόγο ο καθορισμός ορίων πρέπει να θέτεται από το κάθε άτομο ξεχωριστά, μέσω της επικοινωνίας των αναγκών του, με σκοπό την υγιή αλληλεπίδραση με το περιβάλλον του.
Δεν είναι πάντα εύκολο να θέτονται όρια και ίσως να μην αρέσουν σε όλους ή να μην είναι κατανοητά από όλους ή να μην είναι κατανοητοί οι λόγοι που τέθηκαν τα όρια αυτά. Αλλά αν δεν τεθούν με σαφήνεια, πολύ πιθανόν να μην τηρηθούν. Κανείς δεν έχει το δικαίωμα να καταπατά τα όρια του άλλου αλλά μόνο το ίδιο το άτομο μπορεί και πρέπει να τα υπερασπιστεί.
Δείτε τα άρθρα της θεματικής Φεβρουαρίου:
Επαγγελματικά Όρια – Ελένη Λάκη, κοινωνική λειτουργός «Θάλπος Αττικής»
Πώς βάζουμε όρια στα παιδιά; – Αρετή Γλέζου, κοινωνική λειτουργός «Θάλπος Καλαμάτας»
Λίγα λόγια για την οριακή διαταραχή προσωπικότητας – Λευκοθέα Μπεσίρη, ψυχολόγος «Θάλπος Αττικής»
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
1.Erdem G, Safi OA. The cultural lens approach to Bowen family systems theory: contributions of family change theory: Bowen family systems and family change. J Fam Theory Rev. 2018;10(2):469-483. doi:10.1111/jftr.12258
2.National Domestic Violence Hotline: Love Is Respect. How to create boundaries in romantic relationships.
3.https://psychcentral.com/lib/what-are-personal-boundaries-how-do-i-get-s…
4.https://www.verywellhealth.com/setting-boundaries-5208802
Photo by cottonbro studio: https://www.pexels.com/photo/a-woman-doing-a-stop-hand-gesture-10545012/