Άρθρα και Έρευνες
από την ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής» Λευκοθέα Μπεσίρη
Κάθε άνθρωπος έχει τη δική του προσωπικότητα, δηλαδή το δικό του τρόπο συμπεριφοράς, σκέψης, συναισθηματικών αντιδράσεων και λειτουργιών απέναντι σε ερεθίσματα τόσο από το γενικό περιβάλλον, όσο και από την αντίληψη για τον εαυτό του. Οι αντιδράσεις και οι λειτουργίες αυτές παρουσιάζονται με σταθερότητα, σε ένα ευρύ φάσμα πλαισίων προσωπικών, κοινωνικών και επαγγελματικών. Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας ενός ατόμου θεωρούνται τόσο ως κληροδότημα, ως δομικά δηλαδή χαρακτηριστικά, όσο και ως απόκτημα μίας μαθημένης αντίδρασης, ως επίκτητα δηλαδή χαρακτηριστικά, ή και συνδυασμός των δύο. Όταν τα χαρακτηριστικά αυτά είναι τόσο δύσκαμπτα που αποτελούν τροχοπέδη στην προσωπική, κοινωνική ή άλλη πλευρά της λειτουργικότητας του ατόμου, ή που να του προξενούν υποκειμενική οδύνη, τότε συνιστούν διαταραχή της προσωπικότητας. Οι διαταραχές προσωπικότητας είναι πολύ επιβαρυντικές τόσο για το ίδιο το υποκείμενο, όσο και για το κοινωνικό σύνολο. Μπορεί να σχετίζονται επίσης, με προβλήματα σωματικής υγείας.
Η γενική κατηγορία των διαταραχών προσωπικότητας διαιρείται σε τρεις κατηγορίες, οι οποίες βασίζονται σε συγκεκριμένα χαρακτηριστικά του ατόμου. Η πρώτη ομάδα αφορά άτομα που μπορεί να φαίνονται περισσότερο παράξενα και εκκεντρικά, η δεύτερη ομάδα αφορά άτομα που μπορεί να συμπεριφέρονται με πιο δραματικό, έντονα συναισθηματικό και ασταθή τρόπο στις διαπροσωπικές τους σχέσεις και η τρίτη ομάδα αφορά σε άτομα που μοιάζουν περισσότερο αγχώδη και φοβισμένα.
Εδώ θα μιλήσουμε εκτενέστερα για τη δεύτερη ομάδα και πιο συγκεκριμένα για την οριακή διαταραχή της προσωπικότητας του ατόμου. Αρχικά, ο οριακός συνάπτει σχέσεις οι οποίες παρουσιάζουν μεγάλη αστάθεια και χαρακτηρίζονται από εναλλαγές μεταξύ εξιδανίκευσης και υποτίμησης. Στο μυαλό του οριακού τα πράγματα είναι αρκετά μονοδιάστατα, «άσπρο-μαύρο», κάποιος είναι ή καλός ή κακός, δεν υπάρχει κάτι το ενδιάμεσο. Όμως αυτό είναι κάτι που μπορεί να μεταβληθεί από τη μία στιγμή στην άλλη κι έτσι αυτός που τη μία θεωρείται καλός, την άλλη θεωρείται κακός. Ο οριακός παρουσιάζει ενσυναίσθηση απέναντι στην ψυχική κατάσταση του άλλου κι είναι έτοιμος να προσφέρει φροντίδα στο φίλο ή σύντροφο του, με την προϋπόθεση ότι κι αυτός με τη σειρά του θα επιδείξει την ίδια στάση. Γρήγορα όμως, απογοητεύεται, πληγώνεται και θυμώνει όταν συνειδητοποιεί ότι τα πράγματα δεν είναι έτσι. Διακατέχεται από το φόβο ότι ο άλλος θα τον εγκαταλείψει και κάνει απεγνωσμένες προσπάθειες να το αποτρέψει. Αποτελεί συχνό φαινόμενο η εμπλοκή του σε τσακωμούς με έντονες εκρήξεις θυμού, το οποίο όμως στη συνέχεια αυξάνει τα συναισθήματα ντροπής κι ενοχής που νιώθει, ενώ σε πιο ακραίες περιπτώσεις μπορεί να οδηγηθεί σε αυτοκαταστροφικές συμπεριφορές, όπως απειλές ή απόπειρες αυτοκτονίας.
Επιπροσθέτως, η οριακή προσωπικότητα παρουσιάζει αστάθεια στην αυτό-εικόνα του ατόμου. Οι αξίες, οι στάσεις ζωής κι οι επαγγελματικοί στόχοι μπορούν να αλλάζουν ξαφνικά. Δεν είναι σπάνιο σε μία φάση της ζωής του το άτομο να εξαρτάται και να προσκολλάται στους άλλους και σε άλλη φάση να μάχεται δυναμικά για τα δικαιώματα τα δικά του και των γύρω του. Ακόμα, μιλάμε για ένα άτομο παρορμητικό, με τάσεις αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς, όπως είναι η επικίνδυνη οδήγηση, τα ανεξέλεγκτα έξοδα, η χαρτοπαιξία κι η υπερφαγία, οι οποίες συχνά είναι επακόλουθο μίας απειλής εγκατάλειψης ή αποχωρισμού από κάποιο σύντροφο ή άλλο πρόσωπο φροντίδας ή μίας προσδοκίας ανάληψης αυξημένης ευθύνης.
Τέλος, τα άτομα με οριακή διαταραχή της προσωπικότητας διαφέρουν σημαντικά μεταξύ τους τόσο ως προς το βαθμό λειτουργικότητάς τους, γεγονός που συνεπάγεται από την ένταση των προαναφερθέντων συμπεριφορών και την εξέλιξή τους. Συνήθως, όμως, η αστάθεια αυτή χαρακτηρίζει έντονα την αρχή της ενήλικης ζωής τους ενώ μετά τα 30 έτη, κι ειδικά όσοι ξεκινήσουν ψυχοθεραπεία, μπορεί να δουν σημαντική βελτίωση τόσο στις διαπροσωπικές, όσο και στις επαγγελματικές τους σχέσεις.
Photo by Alexander Krivitskiy: https://www.pexels.com/photo/an-angry-woman-screaming-7342420/
