από τον εθελοντή ψυχολόγο του «Θάλπος» Χρήστο Πέππα
Αν ένα βιβλίο έχει άσχημο εξώφυλλο μειώνονται οι πιθανότητες να το διαβάσεις. Τι συμβαίνει αν ένας άνθρωπος έχει άσχημο “εξώφυλλο”; Πως επηρεάζει η εμφάνιση την επαγγελματική μας πορεία;
Διακρίσεις με βάση την εμφάνιση παρατηρούνται σταθερά σε εργασιακά θέματα. Μετα-ανάλυση που περιλάμβανε 27 έρευνες πάνω στο θέμα υποστηρίζει την υπόθεση πως η ομορφιά είναι πλεονέκτημα στον εργασιακό χώρο (1). Οι όμορφοι ήταν πιο πιθανό να προσληφθούν, είχαν πιο ευνοϊκό εργασιακό περιβάλλον, πιο θετικές αξιολογήσεις στην απόδοση τους σε σύγκριση με μη όμορφους/ άσχημους. Ίσως ένας έξυπνος αναγνώστης σαν και εσάς θα σκεφτόταν: “ Οι όμορφοι απλά είχαν καλύτερο βιογραφικό ή ήταν καλύτεροι στη δουλειά τους.”
Την ίδια σκέψη έκαναν και ερευνητές στη Κίνα και αποφάσισαν να κάνουν ένα ενδιαφέρον πείραμα. Πήραν βιογραφικά από άντρες και γυναίκες και το μόνο που άλλαξαν ήταν οι φωτογραφίες τους. Πριν στείλουν τα βιογραφικά πέρασαν τις φωτογραφίες από το Photoshop και με βάση εικόνες celebrity σχεδίασαν φωτογραφίες για εμφανισιακά μέτριους άντρες/ γυναίκες και όμορφους άντρες/ γυναίκες (2). Οι όμορφοι ήταν σημαντικά πιο πιθανό να τους προσλάβουν ή να τους καλέσουν για παραπάνω συνεντεύξεις. Μια παρόμοια έρευνα στην Αμερική έστειλε τα ίδια βιογραφικά με μόνη διαφορά πως στα μισά πείραξαν τις φωτογραφίες και πρόσθεσαν λίγο παραπάνω λίπος στα μάγουλα των αντρών και γυναικών (3). Παρόμοια προτίμηση για τους πιο “αδύνατους” παρατηρείται και σε αυτή την έρευνα. Ανισότητες με βάση την εμφάνιση παρατηρήθηκαν και στα δύο φύλλα αλλά η εμφάνιση επηρέαζε περισσότερο τη γνώμη που είχαν οι εργοδότες για τις γυναίκες σε σύγκριση με τους άντρες.
Ίσως να πρέπει να προσθέσουμε την διάκριση με βάση την εμφάνιση μαζί με τον ρατσισμό και τον σεξισμό και να κινητοποιηθούμε πολιτικά. Έτσι βγήκα στους δρόμους να μαζέψω υπογραφές για να φέρω το θέμα στην βουλή. Δεν παρατήρησα ιδιαίτερο ενδιαφέρον από τους συμπολίτες μου. Για κάποιο λόγο, κανείς δεν ήθελε να γίνει μέλος στο “ Κόμμα των Άσχημων”.
Αν αναγνωρίσουμε το ρόλο που παίζει η ομορφιά, παρουσιάζονται διάφορα ενδιαφέροντα ερωτήματα.
Θα έπρεπε να είναι παράνομο ένας εργοδότης να κάνει διακρίσεις με βάση την εμφάνιση;
Ένας εργαζόμενος θα μπορούσε να πει:
“Ναι, είναι άδικο να κρίνεις κάποιον για την εμφάνιση του. Θα πρέπει να μας κρίνετε με βάση τα κατορθώματα και την εργατικότητα μας. Αφού δεν επιλέξαμε την εμφάνιση μας, δε δηλώνει τίποτα για το ποιόν μας.”
Ένας εργοδότης θα μπορούσε να πει:
“Όχι, δε θα μου πεις τι θα κάνω στο μαγαζί μου. Αν η σερβιτόρα είναι ωραία, οι πελάτες θα παραγγείλουν περισσότερα πράγματα. Αν σου φέρει ένας πολύ ωραίος άντρας το συμβόλαιο, δε θα το διαβάσεις τόσο προσεκτικά πριν το υπογράψεις.”
Και να θέλαμε να το κάνουμε παράνομο, πως θα το κάνουμε αν η ομορφιά είναι υποκειμενική; Είναι τελικά αντικειμενική ή υποκειμενική;
Η ομορφιά είναι αντικειμενική και όποιος διαφωνεί, εθελοτυφλεί. Όλοι μπορούμε να αναγνωρίσουμε με μια ματιά ποιος είναι άσχημος και ποιος όμορφος. Βάλε σε εξώφυλλο περιοδικού μόδας έναν κοντό, χοντρό, φαλακρό άντρα και θα γελάσουμε γιατί ξέρουμε ενστικτωδώς πως αυτό δεν είναι φυσιολογικό.
Τα πρότυπα ομορφιάς σίγουρα αλλάζουν από εποχή σε εποχή και από πολιτισμό σε πολιτισμό. Πριν δεκαετίες δεν είχε ελπίδα να θεωρηθεί μια γυναίκα όμορφη αν δεν έμοιαζε με το θρυλικό μοντέλο των 60ς Τουίγκυ Λόσον. Τι ισχύει άραγε σήμερα;
Θεωρείται πως η εμφάνιση σας έχει παίξει ρόλο στην επαγγελματική σας πορεία;
Έχετε πιάσει τον εαυτό σας να κάνει τέτοιου είδους διακρίσεις;
Πιστεύετε πως το να κάνουμε τέτοιες είδους διακρίσεις είναι έμφυτο χαρακτηριστικό του ανθρώπινου είδους ή είναι παράγωγο της κοινωνικοποίησής μας;
Πηγές:
1) Hosoda, M., Stone‐Romero, E. F., & Coats, G. (2003). The effects of physical attractiveness on job‐related outcomes: A meta‐analysis of experimental studies. Personnel psychology, 56(2), 431-462.
2) Deng, W., Li, D., & Zhou, D. (2020). Beauty and job accessibility: New evidence from a field experiment. Journal of Population Economics, 33(4), 1303-1341.
3) Nickson, D., Timming, A. R., Re, D., & Perrett, D. I. (2016). Subtle increases in BMI within a healthy weight range still reduce womens employment chances in the service sector. PLoS One, 11(9), e0159659.
Photo by Markus Distelrath: https://www.pexels.com/photo/grey-bird-in-close-up-photography-2233442/