Σύμπλεγμα Κατωτερότητας

από την ψυχολόγο του “Θάλπος Καλαμάτας” Εύη Τσικρικού

Η ύπαρξη συναισθημάτων ανεπάρκειας και ανασφάλειας, καθώς και η τάση για σύγκριση, δεν είναι ασυνήθιστη για τον άνθρωπο, αρκεί να μην φτάνει σε σημείο να πλήττει την αυτοεκτίμηση του. Όλοι οι άνθρωποι έχουν στιγμές αμφιβολίας για τον εαυτό τους, δισταγμού και χαμηλής αυτοεκτίμησης, αλλά όσοι διακατέχονται από σύμπλεγμα κατωτερότητας, βρίσκονται σε μία διαρκή εσωτερική πάλη. Το σύμπλεγμα αυτό είναι σε θέση να περιορίσει την ευτυχία και την ευημερία ενός ατόμου, ακόμη και να το οδηγήσει σε κατάθλιψη και αυτοκτονία σε ακραίες περιπτώσεις.

Ο όρος «σύμπλεγμα κατωτερότητας» εισήχθη από τον ψυχολόγο Alfred Alder το 1907. Το σύμπλεγμα κατωτερότητας είναι το κυρίαρχο και έντονο προσωπικό αίσθημα ανεπάρκειας, αδυναμίας και ανασφάλειας. Κάνει το άτομο να νιώθει ότι μειονεκτεί σε σύγκριση με άλλους όσον αφορά τα επιτεύγματά του, την ελκυστικότητα του ή την ευτυχία του. Σκέφτεται συνεχώς ότι δεν είναι αρκετά καλό και αυτό του προκαλεί μια λανθασμένη πεποίθηση που μπορεί να βλάψει την ψυχική και κοινωνική του ζωή. Η Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία (APA) το περιγράφει ως «ένα βασικό συναίσθημα ανεπάρκειας και ανασφάλειας, που προκύπτει από πραγματική ή φανταστική σωματική ή ψυχολογική ανεπάρκεια».

Η λήψη μέτρων για τη θεραπεία ενός συμπλέγματος κατωτερότητας μπορεί να μειώσει τη βλάβη και να βελτιώσει την αίσθηση της αξίας ενός ατόμου, αρκεί να το εντοπίσει και να το αναγνωρίσει.

Το σύμπλεγμα κατωτερότητας εμφανίζεται με δύο βασικούς αλλά διαφορετικούς τρόπους:

Απόσυρση από κοινωνικές, επαγγελματικές και εκπαιδευτικές περιστάσεις λόγω του υπερβολικά δειλού και φοβισμένου συναισθήματος

• Υπεραντιστάθμιση ή συγκάλυψη της ανασφάλειας με την εκδήλωση υπερβολικού ανταγωνισμού, επιθετικότητας  ή αλαζονίας. Πρόκειται για το «σύμπλεγμα ανωτερότητας» που φαινομενικά είναι το αντίθετο ενός συμπλέγματος κατωτερότητας. Κάποιος με αυτό το σύμπλεγμα θα εμφανίσει μία υπερφίαλη άποψη για τις ικανότητες και επιτεύγματα του. Προκαλείται ασυνείδητα συνήθως από την επιθυμία να υπεραντισταθμιστεί το σύμπλεγμα κατωτερότητας. Που σημαίνει ότι το ένα δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς το άλλο.

Συμπτώματα ενός συμπλέγματος κατωτερότητας

Επειδή τα άτομα με σύμπλεγμα κατωτερότητας τείνουν να πολώνονται είτε προς την απόσυρση είτε προς την έντονη υπεραντιστάθμιση, το σύμπλεγμα παρουσιάζει συμπτώματα που μπορεί να φαίνονται αντιφατικά.

Τα συμπτώματα ενός συμπλέγματος κατωτερότητας με απόσυρση περιλαμβάνουν:

• Χαμηλή διάθεση και κατάθλιψη

• Χαμηλή αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση

• Αίσθημα άγχους, ανησυχίας ή ανεπαρκείας για διάφορες καταστάσεις

• Αίσθημα ντροπής, ενοχής ή μεταμέλειας για επιλογές ή πράξεις

• Αρνητικός εσωτερικός διάλογος

Τα συμπτώματα ενός συμπλέγματος κατωτερότητας με υπεραντιστάθμιση όμως περιλαμβάνουν:

• Συχνή αίσθηση ότι είναι αήττητος και ακαταμάχητος

• Εύθραυστη αίσθηση του εαυτού που βλάπτεται σημαντικά από την κριτική

• Απόρριψη των ατόμων που προσφέρουν εποικοδομητική κριτική

• Ανάγκη για επίτευξη τελειότητας και αντίστοιχη συμπεριφορά τελειομανίας

Το σύμπλεγμα κατωτερότητας δεν αναγνωρίζεται ως επίσημη διάγνωση ή διαταραχή ψυχικής υγείας. Ωστόσο, δημιουργεί μια ανεπιθύμητη επίδραση στην ευημερία του ανθρώπου. Τα συμπτώματα μακροχρόνιων προβλημάτων αυτοπεποίθησης και αυτοεκτίμησης μπορεί να επικαλύπτονται με ένα σύμπλεγμα κατωτερότητας και για το λόγο αυτό, θα πρέπει πάντα να συμβουλεύεται έναν επαγγελματία ψυχικής υγείας για εξατομικευμένη αξιολόγηση και θεραπεία.

Το πρώτο βήμα για τη θεραπεία ενός συμπλέγματος κατωτερότητας είναι η πλήρης κατανόηση των παραγόντων που συμβάλλουν στην πάθηση. Το σύμπλεγμα προέρχεται από προβλήματα της παιδικής ηλικίας ή από τρέχουσες καταστάσεις ψυχικής υγείας όπως κατάθλιψη ή διαταραχή προσωπικότητας. Χωρίς προσδιορισμό της αιτίας των συμπτωμάτων, δεν μπορεί να ξεκινήσει η κατάλληλη θεραπεία, που συνήθως αποτελείται από ψυχοθεραπεία και -αν κριθεί αναγκαίο- φαρμακευτική αγωγή.

Πολλοί είναι οι άνθρωποι που “μάχονται” καθημερινά με τα συμπτώματα αυτά. Η αναγνώριση τους, η εμπιστοσύνη σε αξιόπιστο υποστηρικτικό περιβάλλον και η αναζήτηση επαγγελματικής θεραπείας -όπου απαιτείται- μπορεί να κάνει τη διαφορά μεταξύ του να ζει κάποιος με αβεβαιότητα και δισταγμό ή αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• https://www.choosingtherapy.com/inferiority-complex/

• American Psychological Association. (n.d.). APA Dictionary of Psychology – Inferiority Complex. Retrieved from https://dictionary.apa.org/inferiority-complex

• https://kentuckycounselingcenter.com/do-i-have-an-inferiority-complex/

• https://greatist.com/health/inferiority-complex#_noHeaderPrefixedContent

• Hirao K. (2014). Comparison of Feelings of Inferiority among University Students with Autotelic, Average, and Nonautotelic Personalities. North American Journal of Medical Sciences. Retrieved from https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4193149/.

• Better Health Channel. (2014, August 21). Self-Esteem. Retrieved from https://www.betterhealth.vic.gov.au/health/healthyliving/self-esteem.

Photo by Oscar Keys on Unsplash