από την κοινωνική λειτουργό του «Θάλπος Αττικής» Μαρίνα Νικολάου
Την ευτυχία την βιώνουμε σε στιγμές, μέσα από τις πρωτότυπες εμπειρίες αλλά και μέσα από την επαναλαμβανόμενη θύμησή τους, τις αναμνήσεις! Όταν ζούμε μία χαρούμενη και ευχάριστη στιγμή δεν είμαστε ευτυχισμένοι μόνο εκείνη τη στιγμή που συμβαίνει αλλά και κάθε φορά που τη φέρνουμε στη σκέψη μας. Το ίδιο συμβαίνει και με τις δυσάρεστες εμπειρίες.
Η ανάμνηση πυροδοτείται πολλές φορές χωρίς να το καταλάβουμε και ξεπηδά στο μυαλό μας από ένα τραγούδι που ακούσαμε και στις πρώτες κιόλας νότες του χαμογελάσαμε χωρίς άλλο λόγο. Είναι αυτή η μελωδία που μας πλημμυρίζει χαρά, εκείνη η γνώριμη μυρωδιά που μας ταξιδεύει, εκείνο το σημείο που θα μας θυμίσει μία ξένοιαστη μέρα μας ή ένα αστείο της παρέας που μας έκανε να γελάμε για ώρα…
Οι αισθήσεις μας είναι αυτές που «ξυπνούν» σε μία ευχάριστη ανάμνηση όταν συναντάμε το ερέθισμα. Η ανθρώπινη μνήμη είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για τον καθένα μας. Οι αναμνήσεις και οι στιγμές που βιώσαμε και βιώνουμε μας καθορίζουν σε ένα σημαντικό βαθμό.
Οι αναμνήσεις ωστόσο τείνουν να «σβήνουν» με την πάροδο του χρόνου. Όσο λιγότερο συναισθηματικά φορτισμένη είναι μια ανάμνηση, τόσο περισσότερο σβήνονται τα χαρακτηριστικά της από τη μνήμη μας, σύμφωνα με τους ερευνητές του Boston College. Η ομάδα των ερευνητών ρώτησε τους συμμετέχοντες για τον τρόπο με τον οποίο άλλαζαν τα οπτικά χαρακτηριστικά των γεγονότων, καθώς είτε επέλεγαν είτε απέρριπταν από τη μνήμη τους τα διάφορα περιστατικά. (1)
Σύμφωνα με τον ψυχολόγο Frederic Bartlett (1938) η μνήμη αναδιαμορφώνεται με τρεις συγκεκριμένους τρόπους:
- Όντας συντομότερη και περιληπτική (αφαίρεση πληροφοριών)
- Εστιασμένη στο κυρίαρχο γεγονός
- Μεταβαλλόμενη προς την κατεύθυνση της προσωπικής γνώμης μας για την σκέψη αυτή
Αυτό είναι και το εντυπωσιακό να παρατηρήσουμε, ότι δηλαδή τείνουμε να θυμόμαστε αυτό που πιστεύουμε ότι συνέβη κι όχι αυτό που πραγματικά συνέβη(2). Ο εγκέφαλος συνεχώς αξιολογεί ποιες πτυχές των εμπειριών μας να κρατήσει στη μνήμη για αργότερα, να αγνοήσει ή να ξεχάσει.
Ο τρόπος που επιλέγουμε να επεξεργαζόμαστε τις αναμνήσεις μας δηλώνει στοιχεία του χαρακτήρα μας από το παρελθόν που μας επηρεάζουν στο παρόν και ενδεχομένως στο μέλλον. Σύμφωνα με έρευνες, η προσωπικότητα αφορά σε μεγάλο βαθμό τον τρόπο με τον οποίο κάποιος θυμάται το παρελθόν και σημαντικό ρόλο με βάση τα αποτελέσματα της έρευνας φαίνεται να παίζει η εξωστρέφεια του ατόμου, η ευσυνειδησία και η ικανοποίηση από τη ζωή. Όσοι συμμετέχοντες είχαν αυτά τα τρία χαρακτηριστικά έτειναν να είναι πιο ευτυχισμένοι από την ζωή τους διότι διατηρούσαν την ανάμνηση με θετικό πρόσημο χωρίς να την έχουν συνδεδεμένη με αρνητικά συναισθήματα, φοβίες και τύψεις.
Αντιλαμβανόμαστε φυσικά ότι το να θυμόμαστε μόνο πράγματα που μας κάνουν ευτυχισμένους δεν είναι εφικτό και ότι θυμόμαστε και καταστάσεις που μας λυπούν και που μας πονάνε. Κάθε άνθρωπος έχει μνήμες που τον συντροφεύουν και του δημιουργούν ευφορία και κάποιες άλλες που τον στοιχειώνουν (3).
«Ορισμένες φορές, μια εμπειρία που βιώνεται υπό συνθήκες υψηλού στρες, δεν αποθηκεύεται στον εγκέφαλο με τον τυπικό τρόπο και τα νευρωνικά δίκτυα που αποθηκεύουν τις συγκεκριμένες πληροφορίες “παγώνουν” σύμφωνα με μελέτες. Τα αποκομμένα αυτά δίκτυα θα προκαλούν τα ίδια πάντα αισθήματα κάθε φορά που θα φέρνουμε στη σκέψη την δυσάρεστη ανάμνηση.»
Μπορούμε να «σβήσουμε» όμως αυτές τις μνήμες που συχνά τις χαρακτηρίζουμε τραυματικές και δυσάρεστες; Η απάντηση είναι ναι! Με τεχνικές που ανήκουν στο κλάδο της ψυχοτραυματολογίας, όπως το EMDR και το brainspotting και στοχεύουν στα δίκτυα των οδυνηρών αναμνήσεων προσφέροντας τη δυνατότητα στον εγκέφαλο να τις επεξεργαστεί και να τις κατανοήσει καλύτερα (4).
Τέλος, αξίζει να τονιστεί πως μπορούμε να δημιουργούμε αισθήσεις που μας κάνουν να νιώθουμε όμορφα. Δεν θα πρέπει να υποτιμάμε την δύναμη των αισθήσεων καθώς σχετίζονται άμεσα με την μνήμη που με τη σειρά της διαμορφώνει εμάς και τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε.
Πηγές:
- https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0956797619836093
- Mersinias Thomas, TEDx speaker, Clinical Psychologist, Mental Health Counselor
- Ryan Howell, του San Francisco State University σε σχετική έρευνα του περιοδικού ‘Personality and Individual Differences’
- https://www.psychology.gr/selfhelp/727-mporoume-na-svisoume-anamniseis-p…
Photo by Laura Louise Grimsley on Unsplash