Άρθρα και Έρευνες
από την εργοθεραπεύτρια του «Θάλπος Αττικής» Βασιλική Μωραΐτη
«Γνωρίζατε ότι οι ενήλικες μαθαίνουμε 10% από αυτά που διαβάζουμε, 20% από αυτά που ακούμε, 30% από αυτά που βλέπουμε, 50% από αυτά που βλέπουμε και ακούμε ταυτόχρονα, 80% από αυτά που λέμε και 90% από αυτά που λέμε ενώ ταυτόχρονα εκτελούμε πράξεις που απαιτούν σκέψη και στις οποίες εμπλεκόμαστε ενεργητικά;»
Η εκπαίδευση των ενηλικών αποτελεί μια σύνθετη διαδικασία, πολύ διαφορετική από αυτήν που γνωρίζουμε να εφαρμόζεται στα παιδιά καθώς έχει διαφορετικούς στόχους, απευθύνεται σε άτομα διαφορετικών ηλικιών και αναπτυξιακού επιπέδου και χρησιμοποιεί διαφορετικά μέσα για να είναι αποτελεσματική. Θα μπορούσαμε λοιπόν να ορίσουμε την εκπαίδευση των ενηλίκων ως μια μαθησιακή δραστηριότητα ή εκπαιδευτική διαδικασία που ικανοποιεί συγκεκριμένες ανάγκες επανεκπαίδευσης, κατάρτισης ή ενδιαφέροντος και που απευθύνεται σε ενήλικα άτομα που επιθυμούν να εξελιχθούν, να εξειδικευτούν και να διευρύνουν την γνώση τους σε ένα πεδίο ή τομέα. Σε μια γενικότερη θεωρητική βάση, στόχοι της εκπαίδευσης ενηλίκων είναι η επαγγελματική κατάρτιση, η οποία σχετίζεται με την απορρόφηση από την αγορά εργασίας και την μείωση της ανεργίας. Ταυτόχρονα η προσωπική ανάπτυξη για την καλύτερη διαχείριση του εαυτού και την ανάπτυξη μιας ταυτότητας καθώς και το αίσθημα του ανήκειν, αποτελούν σημαντικά κομμάτια που μπορεί να αποκομίσει κανείς από την εκπαίδευση των ενηλίκων. Τέλος, ένας εξίσου σημαντικός στόχος μπορεί να αφορά στην μείωση του κοινωνικού στίγματος για περιπτώσεις που σχετίζονται όχι μόνο με την ανεργία και το χαμηλό εισόδημα αλλά και με το χαμηλό επίπεδο εκπαίδευσης.
Πριν σκεφτούμε λοιπόν τους τρόπους με τους οποίους μπορούμε να κινητοποιήσουμε κάποιον, είναι σημαντικό να εξετάσουμε τι μπορεί να τον εμποδίζει να εμπλακεί σε αυτήν την διαδικασία και αντίστοιχα να εμβαθύνουμε στους κινητοποιητικούς παράγοντες που μπορεί να τον βοηθήσουν να παραμείνει σε αυτή και να πετύχει τους στόχους του. Εξωτερικοί παράγοντες όπως οι οικονομικές δυσκολίες, προβλήματα στο σπίτι, έλλειψη χρόνου καθώς και ενδοπροσωπικές δυσκολίες όπως η χαμηλή αυτοπεποίθηση, η έλλειψη κινήτρου, η ματαίωση κ.λ.π, μπορούν να δημιουργήσουν προβλήματα στην μάθηση. Αντιθέτως, σημαντικά κίνητρα όπως η εύρεση εργασίας, η προσωπική και κοινωνική ανέλιξη και το αίσθημα του «πράττειν» μπορούν να φανούν πολύ σημαντικά στην έναρξη και την πορεία της εκπαιδευτικής διαδικασίας.
Πως θα κινητοποιήσουμε λοιπόν έναν ενήλικα να εμπλακεί στην εκπαιδευτική διαδικασία;
Οι ενήλικες εκπαιδευόμενοι θα αντισταθούν στη μάθηση όταν αισθανθούν πως κάποιος άλλος ενήλικας προσπαθεί να επιβάλλει πληροφορίες ή ιδέες του. Η αλληλεπίδραση με έναν άλλο ενήλικα προϋποθέτει τον αμοιβαίο σεβασμό σε ένα πλαίσιο διαλόγου και ανταλλαγής πληροφοριών και εμπειριών. Οι ενήλικες έχουν συλλέξει κατά την διάρκεια της ζωής τους ένα πλήθος εμπειριών από το σχολείο, την οικογένεια και τους χώρους εργασίας τους. Έτσι λοιπόν ένας τέτοιος βιωματικός τρόπος μάθησης τους είναι πολύ πιο οικείος από την στείρα αποστήθιση πληροφοριών από ένα βιβλίο ή μια διάλεξη. Η συζήτηση, η ανταλλαγή πληροφοριών και βιωμάτων φέρνει πιο κοντά τον μαθητευόμενο στον εκπαιδευτή και ενισχύει την ομαδικότητα και τον αλληλοσεβασμό. Ακόμα, οι ενήλικες εκτιμούν τη μάθηση όταν αυτή συνδέεται με συγκεκριμένους επαγγελματικούς ή προσωπικούς στόχους. Τα απτά και στο “εδώ και τώρα’’ παραδείγματα μπορεί να είναι περισσότερο χρήσιμα μιας και μπορούν να τα εφαρμόσουν άμεσα σε αυτό με το οποίο ασχολούνται. Μερικές πρακτικές τεχνικές που θα μπορούσαν να βοηθήσουν στην εκπαίδευση ενηλίκων στα πλαίσια ενός εκπαιδευτικού περιβάλλοντος θα μπορούσαν να είναι τα παιχνίδια role playing, τα group projects , το brainstorming, η επίδειξη μιας τεχνικής, το problem-solving πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα ή και η διοργάνωση και συμμετοχή σε εκπαιδευτικές εκδρομές.
Όποια τεχνική ή τρόπο μάθησης κι αν διαλέξει κανείς είναι σημαντικό να έχει πάντα στον νου του ότι απευθύνεται σε έναν ενήλικα. Ο ενήλικας εκπαιδευόμενος έχει ανάγκη να συμμετέχει μέσα σε ένα μαθησιακό κλίμα που χαρακτηρίζεται από ουσιαστική επικοινωνία και αμοιβαίο σεβασμό. Τότε η μάθηση γίνεται μια μοναδική εμπειρία τόσο για τον ίδιο όσο και για τον εκπαιδευτή.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Iνστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής. (2018). Βασικές αρχές εκπαίδευσης ενηλίκων. Ανακτήθηκε από: http://iep.edu.gr/images/IEP/PROKIRIKSEIS-ERGA/Erga/Epimorfosi_Mathiteia…
Κόκκος, Α. (2005). Εκπαίδευση Ενηλίκων: Ανιχνεύοντας το πεδίο. Αθήνα: Μεταίχμιο
Photo by JESHOOTS.COM on Unsplash
