Άρθρα και Έρευνες
από την ψυχολόγο του “Θάλπος Καλαμάτας” Εύη Τσικρικού
Ψέμα: κάτι που λέγεται και δεν είναι αλήθεια, η συνειδητή απόκρυψη ή παραποίηση της αλήθειας.
Αν και το ψέμα είναι κοινώς αποδεκτό ως κακή και ανήθικη πράξη, στην πραγματικότητα, όλοι λέμε ψέματα κατά καιρούς. Σύμφωνα με τον Ericsson, όλοι λέμε ψέματα είτε επειδή θέλουμε να αποφύγουμε την αντιπαράθεση είτε για να μην πληγώσουμε τα συναισθήματα των άλλων ή για να γλυτώσουμε από δυσάρεστες καταστάσεις. Δεν χρησιμοποιούν όλοι οι άνθρωποι στον ίδιο βαθμό και με τον ίδιο σκοπό τα ψέματα. Υπάρχουν άνθρωποι που ψεύδονται σπανίως και άλλοι που το κάνουν σε μεγαλύτερη συχνότητα και για διαφορετικούς λόγους.
Οι πιο κοινοί τύποι ανθρώπων – σύμφωνα με την Cassie Jewell, M.Ed., LPC, LSATP, June 8, 2018 – που ψεύδονται είναι οι παρακάτω:
• Ο παθολογικός ψεύτης. Λέει συνεχώς ψέματα, για οποιονδήποτε λόγο ή για κανένα λόγο. Αδυνατεί να είναι ειλικρινής με τους άλλους, ούτε με τον εαυτό του. Καθίσταται, λοιπόν, αδύνατο να διατηρήσει μια αυθεντική διαπροσωπική σχέση. Η πραγματικότητά του μετατρέπεται σε μια φαντασιοπληξία.
• Ο σκόπιμος ψεύτης. Αυτός ο τύπος ψεύτη απολαμβάνει να κάνει πράγματα που δημιουργούν μια πολύ ισχυρή συναισθηματική αντίδραση σε κάποιον άλλον, κυρίως θυμό, εκνευρισμό, ή αγανάκτηση. Τον κάνει να αισθάνεται ισχυρός και ότι έχει τον έλεγχο. Θέλει οι άλλοι να είναι τα πιόνια του και χρησιμοποιεί το ψέμα για αυτό τον λόγο. Συχνά μάλιστα επιθυμεί κοινό για αυτό.
• Ο χειριστικός ψεύτης. Λέει ψέματα για να καταφέρει αυτό που θέλει. Έχει σκοπό και θα κάνει ή θα πει αυτό που πιστεύει ότι θέλει ο άλλος να ακούσει για να τον πετύχει.
• Ο προστατευτικός ψεύτης. Αυτός ο τύπος ψεύτη είναι μερικές φορές επικίνδυνος, αλλά μπορεί επίσης να εκληφθεί ως ευγενής. Όλα εξαρτώνται από το τι ή ποιον προστατεύει. Θα καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να προστατεύσει ένα μυστικό, ακόμα και όταν πρόκειται για έγκλημα. Δεν έχει ηθικές αντιρρήσεις για το ψέμα εφόσον εξυπηρετεί τον σκοπό του.
• Ο φυγόπονος ψεύτης. Προσπαθεί να αποφύγει οτιδήποτε θεωρεί δυσάρεστο. Αντί να είναι ειλικρινής, προσφέρει μερική αλήθεια ή αποκλίνει από την αλήθεια. Αποφεύγει τη σύγκρουση, ίσως επειδή δεν θέλει να κατακριθεί. Αντί να είναι ειλικρινής, χρησιμοποιεί δικαιολογίες και παρουσιάζει στους άλλους την “μισή αλήθεια”.
• Ο εντυπωσιακός ψεύτης. Έχει στόχο να εντυπωσιάσει. Αυτό το άτομο μπορεί να μην βλέπει τον εαυτό του ως ψεύτη, δεν μπορεί καν να συνειδητοποιήσει ότι είναι παραπλανητικός. Επιδιώκει την έγκριση των άλλων μέσα από μία ψεύτικη εικόνα που έχει κατασκευάσει. Μπορεί πχ να υπερβάλλει την αλήθεια για να κάνει μια ιστορία λίγο πιο αστεία ή ενδιαφέρουσα. Υποκρίνεται δείχνοντας περισσότερη αυτοπεποίθηση από όση έχει.
• Ο τεμπέλης ψεύτης. Μερικές φορές, η ειλικρίνεια απαιτεί εξηγήσεις. Ο τεμπέλης ψεύτης εξορθολογίζει την αλήθεια γιατί είναι λιγότερο περίπλοκη από το να δίνει την πλήρη αφήγηση. Δεν μοιράζεται ολόκληρη την ιστορία αλλά προτιμά να εξιστορήσει την επεξεργασμένη «κινηματογραφική έκδοση» της αλήθειας.
• Ο ψεύτης λόγω διακριτικότητας. Είναι προσεκτικός και καλοπροαίρετος. Προσφέρει υπερβολικά αισιόδοξες διαβεβαιώσεις όταν τα πράγματα δεν πάνε καλά και λέει πράγματα όπως: “Δεν ήταν τόσο άσχημα” (ακόμα και όταν είναι πράγματι τόσο άσχημα). Φαινομενικά έχει τις καλύτερες προθέσεις αλλά στην πραγματικότητα αντισταθμίζει με την ευγένεια την αδυναμία του να είναι ειλικρινής.
Υπάρχει όμως άλλος ένας – πολύ πιο συνηθισμένος- ψεύτης· αυτός που λέει ψέματα στον εαυτό του. Η αυτό – εξαπάτηση δεν είναι απλώς ψέματα, είναι βαθύτερη και πιο περίπλοκη, σύμφωνα με Del Paulhus, καθηγητή ψυχολογία στο Πανεπιστήμιο της British Columbia. Περιλαμβάνει ισχυρές ψυχολογικές δυνάμεις που εμποδίζουν το άτομο να αναγνωρίσει μια απειλητική αλήθεια για τον εαυτό του.
Όσο και να προσπαθούμε να υπερασπιστούμε την πρόθεση των ψεμάτων μας, όσο και αν θέλουμε να πιστεύουμε ότι υπάρχουν καλά ψέματα, το γεγονός ότι αποκρύπτουμε την αλήθεια δεν αλλάζει. Η αλήθεια είναι αυτή που μας ωριμάζει και μας βοηθάει να έχουμε υγιείς διαπροσωπικές σχέσεις.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
• https://mindremakeproject.org/tag/different-types-of-liars/
• https://www.wsj.com/articles/SB10000872396390443343704577548973568243982
Photo by Milk Chan on Unsplash
