Άρθρα και Έρευνες
από την ψυχολόγο του “Θάλπος Αττικής” Μαρία Μακριδάκη
Πέρα από καθημερινές αγωνίες και ψυχοπιεστικές καταστάσεις που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε στην καθημερινότητά μας ως άνθρωποι, υπάρχει και ένα παναθρώπινο υπαρξιακό άγχος που μας διακατέχει ως απότοκο της σκέψης ότι υπάρχει ματαιότητα και χάος μέσα στη φυσική δομή του κόσμου και έλλειψη νοήματος ύπαρξης. Στο ατέρμονο ταξίδι της αναζήτησης για νόημα ο άνθρωπος ψάχνει την αλήθεια του. Οι υπαρξιακές ανησυχίες μας έχουν να κάνουν με τη θνητότητα για την οποία έχουμε μιλήσει, αλλά και με την ελευθερία, την ευθύνη, την μοναξιά.
Η ελευθερία θεωρείται θετική έννοια, λίγοι θα την θεωρούσαν με μια πρώτη ανάγνωση ως πηγή έγνοιας, άλλωστε ιστορικά έχει συνδεθεί με αγώνες. Η επίγνωση της ελευθερίας και όλων των συνεπακόλουθων δυνατοτήτων της όμως υπό το υπαρξιακό φιλοσοφικό πρίσμα, μας προκαλεί υπαρξιακό άγχος. Στενά συνδεδεμένες με την ελευθερία είναι η ευθύνη και η απόφαση, σημαντικές πηγές άγχους για τους ανθρώπους. Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι διαφέρουμε ως προς το βαθμό ευθύνης που αναγνωρίζουμε στη ζωή μας, κάποιοι αρνούνται την ευθύνη εντελώς, ή δίνουν την ευθύνη της ζωή τους σε άλλους, σε γεγονότα σε καταστάσεις, παίζοντας ρόλο έρμαιου ή θύματος βιώνοντας την ελευθερία της απόφασης και της ευθύνης ως πανικό.
Ο υπαρξιστής φιλόσοφος Jean Paul Sartre μας εξηγεί ότι “είμαστε καταδικασμένοι στην ελευθερία”. (1) Εμείς κατασκευάζουμε τον ρόλο μας μέσα στον κόσμο, δίνουμε μορφή και νόημα σε ότι μας περιβάλλει αλλά και σε ότι εσωκλείουμε. Αυτό από μόνο του είναι τρομακτικό, γιατί αν είμαστε οι αρχιτέκτονες του κόσμου μας, τότε σημαίνει ότι υπάρχει έρεβος πίσω μας ; Αν είμαστε ελεύθεροι τότε πως αξιοποιούμε την ελευθερία μας; Αυτά τα ερωτήματα φέρνουν άγχος.
Βέβαια το άγχος μπορεί να αφυπνίσει, η εσωτερική διαμάχη φέρνει ζύμωση, δεν είναι εύκολη διαδρομή αλλά παίρνουμε λίγο χρόνο για να κάνουμε μια εσωτερική ‘τακτοποίηση’. Το άγχος λοιπόν αυτό που συνδέεται με ενοχή για κάτι που νιώθουμε ότι αποτυγχάνουμε ή ότι δεν πραγματώνουμε ως εσωτερικό καμπανάκι μπορεί να σηματοδοτήσει την ετοιμότητα μας για προσωπική αλλαγή.
Η πραγμάτωση της ελευθερίας, δηλαδή η θέληση, η απόφαση, η συνειδητοποίηση της ευθύνης και της επιθυμίας για αλλαγή και τέλος η δράση εμπεριέχει φόβο αλλά και λύτρωση. Η αποφυγή του να κάνουμε επιλογές μπορεί να απομακρύνει το άγχος αλλά μας αποστερεί και τη δυνατότητα να νοηματοδοτούμε τη ζωή μας, μας κάνει να χάσουμε το προνόμιο να ζήσουμε αυθεντικά.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Natanson, M. (1952). Jean-Paul Sartre’s Philosophy of Freedom. Social Research, 19 (3), 364-380.
https://www.researchgate.net/profile/Martin-Adams-3/publication/265860748_Human_development_and_existential_counselling_psychology/links/541fe5270cf241a65a1ad652/Human-development-and-existential-counselling-psychology.pdf
Yalom, I. (1980). Existential psychotherapy. New York: Basic Books
Photo by Claudio Schwarz | @purzlbaum on Unsplash
