Γονεϊκότητα

από την ψυχολόγο MSc, MA, του Κέντρου Ημέρας Παιδιών και Εφήβων, Παπαελευθερίου Ευγενία

 

«Αν υπάρχει κάτι που θα θέλαμε ν’ αλλάξουμε στην συμπεριφορά του παιδιού μας, θα πρέπει να σκεφτούμε μήπως εμείς οι ίδιοι χρειάζεται πρώτα να αλλάξουμε κάτι στην δική μας συμπεριφορά».

C.G. Jung

 

Το στυλ γονεικότητας που ακολουθεί και εφαρμόζει η κάθε οικογένεια και η σχετική με αυτό κοινωνικοποίηση που επισυμβαίνει εντός της, έχει φανεί ότι είναι καθοριστικής σημασίας για την ανάπτυξη του παιδιού. Πράγματι γονείς και παιδιά είναι μέρη ενός βιο-κοινωνικού συστήματος, το οποίο λειτουργεί ως καθοριστικό προστατευτικό και υποστηρικτικό περιβάλλον και οι συναισθηματικοί δεσμοί, οι οποίοι αναπόφευκτα δημιουργούνται εντός αυτού του συστήματος, θεωρούνται εξαιρετικά ισχυροί, κάτι που δεν συμβαίνει στον ίδιο βαθμό με τους δεσμούς που αναπτύσσονται μεταξύ των συνομηλίκων και μεταξύ ατόμων που δεν έχουν βιολογική σχέση (Grusec & Davidov, 2008).

Εντούτοις, παρόλο που ο ρόλος των γονέων ασκεί αναμφίβολα μορφοποιητικές & αναπτυξιακές επιρροές στο παιδί, έρευνες έχουν αποκαλύψει  ότι η πραγματικότητα των ενδοοικογενειακών σχέσεων είναι πολύ πιο περίπλοκη και δεν ερμηνεύεται απλά ως μία γραμμική , ευθέως ανάλογη σχέση. Με άλλα λόγια για την καλύτερη και ορθότερη κατανόηση της συμπεριφοράς των παιδιών εντός μιας οικογένειας, είναι προτιμότερη η προσέγγιση που λαμβάνει υπόψιν και τις επιδράσεις, εκτός των γονεϊκών, όπως είναι τα αδέρφια, η ομάδα των συνομηλίκων, το ταμπεραμέντο/ ιδιοσυγκρασία του παιδιού, η ηλικία, το φύλο και οι πολιτισμικοί παράγοντες ( Collins, et al, 2000).

H μελέτη της σχέσης γονέα-παιδιού έχει επικεντρωθεί πολύ στην σπουδαιότητα του προστατευτικού ρόλου που πρέπει να διαδραματίζουν οι γονείς.  Ωστόσο, έχει καταδείξει ότι μεγάλη μερίδα γονέων που είναι συνεπείς ως προς το να φροντίζουν για την ασφάλεια των παιδιών τους, μπορεί να παραμελούν άλλες εξίσου σημαντικές γονεικές ιδιότητες, όπως είναι η ευαισθησία στις ανάγκες του κάθε παιδιού, ο σεβασμός της ιδιαιτερότητάς του και των προτιμήσεών του, οι ευκαιρίες για κοινωνική επαφή & επικοινωνία, η τόνωση της αυτοπεποίθησης, η προώθηση της αυτονομίας κ.α.. Υπό αυτό το πρίσμα, παρόλο που η παροχή βασικής ασφάλειας στα παιδιά πρέπει να αποτελεί προτεραιότητα, δεν επαρκεί για να προσδιορίσει την «υγιή» και ολοκληρωμένη γονεική προσέγγιση και τακτική.

Στυλ γονεικότητας τα οποία διακρίνουμε είναι τα εξής:

1. A) Δημοκρατικό (authoritative) > Οι γονείς, οι οποίοι ακολουθούν δημοκρατικό τρόπο διαπαιδαγώγησης, θέτουν όρια στην συµπεριφορά των παιδιών τους αλλά ταυτόχρονα συζητάνε μαζί τους, παρέχουν σχετικές εξηγήσεις, σέβονται την γνώμη του και σε μεγαλύτερες ηλικίες, παρέχουν το δικαίωμα για ενεργό συμμετοχή στην λήψη αποφάσεων. Ο γονέας αυτός θεωρεί μεν απαραίτητο τον έλεγχο & την οριοθέτηση στα παιδιά, αλλά ταυτόχρονα εκδηλώνει την αγάπη του, προσπαθεί να έχει λογικές απαιτήσεις από αυτό, το ενθαρρύνει και το βοηθά στην προσπάθειά του να τις εκπληρώσει.
2. B) Αυταρχικό (authoritarian) > Οι γονείς που ακολουθούν κατά κανόνα αυταρχικό μοντέλο στην διαπαιδαγώγησή τους, εφαρμόζουν συνήθως ασφυκτικό έλεγχο στη συμπεριφορά του παιδιού τους και προσπαθούν να επιβάλουν το δικό τους σύστηµα αξιών, χωρίς επιχειρηματολογία και διαλεκτική αντιμετώπιση προς το παιδί. Χρησιμοποιούν πολύ συχνά την τιμωρία στην προσπάθειά τους να επιτύχουν µε αυταρχικό τρόπο σεβασμό, υπακοή και σκληρή εργασία για την πραγμάτωση των πολλών απαιτήσεών τους. Τις περισσότερες φορές προκύπτει από την λήψη του οικογενειακού ιστορικού, αντίστοιχη αντιμετώπιση των γονέων από τους δικούς τους γονείς.

Γ) Ανεκτικό ( Επιτρεπτικό ή Αδιάφορο). > Οι ανεκτικοί- επιτρεπτικοί (permissive) γονείς, εμπλέκονται μεν στην ζωή του παιδιού τους, αλλά αφήνουν – πρόωρα πολλές φορές- μεγάλα περιθώρια αυτονομίας, περιορισμένη εφαρμογή συνεπειών ως αποτέλεσμα αρνητικών συμπεριφορών, διακρίνονται από χαμηλές προσδοκίες και απαιτήσεις και γενικότερα κρατάνε στάση «χαλαρή», ακόμη κι όταν χρειάζεται να είναι αυστηροί προκειμένου να εισακουστούν και να επιβληθούν. Οι ανεκτικοί-αδιάφοροι γονείς (uninvolved /neglecting), ασκούν τον γονικό τους ρόλο  με ακατάλληλο τρόπο, καθότι η συμπεριφορά τους έχει σοβαρά ελλείμματα ακόμη και ως προς τις βασικές γονικές δεξιότητες. Ουσιαστικά οι αδιάφοροι γονείς, προβάλουν ένα αρνητικό πρότυπο γονικής συμπεριφοράς, καθώς τείνουν να αλληλεπιδρούν με τα παιδιά τους όσο το δυνατόν λιγότερο. Οι λόγοι είναι πολλοί, με βασικότερο την ύπαρξη ψυχοπαθολογίας στους γονείς, ζητήματα ανώριμης προσωπικότητας, διαταραγμένη σχέση ζευγαριού.κ.α.

Συμπερασματικά, είναι γενικώς αποδεκτό και αποδεδειγμένο ότι ο τρόπος με τον οποίο οι γονείς συμπεριφέρονται στο παιδί τους και οι γονικές τους δεξιότητες, επιδρούν καθοριστικά στην κοινωνικό-συναισθηματική του ανάπτυξη, συμπεριλαμβάνοντας την διαδικασία κοινωνικοποίησης και την λειτουργικότητά του σε πλαίσια εκτός της οικογένειας. Η καθημερινή αλληλεπίδραση των γονέων με το παιδί καθιστά αυτονόητο το λόγο που ακόμα και οι μικρές επιρροές, συσσωρευμένες  μπορούν να αποβούν καθοριστικής σημασίας, ενώ έχει αποδειχθεί η υψηλή τους σταθερότητα στον χρόνο ( Holden & Miller, 1999).

Εν κατακλείδι, όποιο κι αν είναι το γονικό σας στυλ, μην ξεχνάτε την επίδραση που έχετε στον αναπτυσσόμενο άνθρωπο που μεγαλώνετε. Σκεφτείτε και συμπεριφερθείτε ως γονείς, ωριμάστε και αλλάξτε προς το καλύτερο ως άνθρωποι και αγαπήστε τα παιδιά σας όπως θα θέλατε να σας έχουν αγαπήσει οι δικοί σας γονείς.

Photo by: https://www.themamagers.gr/tag/thetiki-goneikotita/

Βιβλιογραφία

• Grusec, J.E. & Davidov, M. ( 2008). Socialization in the Family: The Roles of Parents. In Grusec, J.E. & Hastings, P. D. (Eds.) Handbook of Socialization, Theory & Research. (pp: 284-308), New York- London: The Guilford Press
• Collins, W. A.,Maccoby, E.E., et al ( 2000). Contemporarry Research on Parenting: Τhe Case for Nature & Nurture, American Psychologist, Vol.55(2), pp: 218-232
•  Holden, G. W., & Miller, P. C. ( 1999). Enduring & Different: Α meta- analysis of the similarity in parents child rearing. Psychological Bulletin, 125, pp. 223-254.

 

Το Κέντρο Ημέρας Παιδιών & Εφήβων υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.