Οριοθέτηση στα παιδιά

από την ασκούμενη ψυχολόγο του Κέντρου Ημέρας Οικογένειας, Αναστασία Γκουρνέλου.  

Οι περισσότεροι άνθρωποι, στο άκουσμα της λέξης «όρια», θορυβούνται. Αυτό συμβαίνει, καθώς πρόκειται για μια λέξη που έχει συνδεθεί στο μυαλό αρκετών με κάτι αρνητικό, όπως είναι το «όχι» που σχετίζεται με τη στέρηση από κάτι, και μπορεί να προκαλέσει μια ενδεχόμενη σύγκρουση. Ειδικότερα για τους γονείς, η θέσπιση ορίων προς τα παιδιά εκλαμβάνεται ως μια ενέργεια που τους τοποθετεί στη θέση του «κακού» κηδεμόνα που στερεί κάτι από το παιδί του, προκαλώντας την αντίδρασή του. Έτσι, υπάρχει δυσκολία στη θέσπισή τους, όσο και στη διατήρησή τους, αφού μια τέτοια ενέργεια συνοδεύεται, συνήθως, από ενοχές.  

Ωστόσο, τα όρια είναι ένας τρόπος για να δείξετε στα παιδιά σας ότι τα αγαπάτε, τα προστατεύετε, και τα εμπιστεύεστε. Συγκεκριμένα, τα όρια αποτελούν κατευθυντήριες γραμμές στη ζωή των παιδιών που θέτουν τα πλαίσια για τη δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος, στο οποίο θα μάθουν ποιες συμπεριφορές θεωρούνται αποδεκτές στις εκάστοτε συνθήκες, καθώς και πώς θα σέβονται τόσο την ανάγκη για το προσωπικό τους χώρο, όσο και των γύρω τους. Σαν αποτέλεσμα, καλλιεργούνται οι έννοιες της πειθαρχίας και του σεβασμού, ενώ εγκαταλείπεται σταδιακά ο εγωκεντρικός τρόπος σκέψης που αποτελεί χαρακτηριστικό της προσχολικής ηλικίας. Ακόμη, είναι σημαντικό να θυμάστε πως, όταν τα παιδιά βρίσκονται σε ένα περιβάλλον ασυνεπές χωρίς σαφείς οδηγίες και όρια, τότε βιώνουν υψηλά επίπεδα αβεβαιότητας και ανασφάλειας.  

Δεν αρκεί, όμως, να τίθενται όρια. Είναι σημαντικό να τίθενται και σωστά! Τα παρακάτω, λοιπόν, μπορούν να αποτελέσουν έναν χρήσιμο οδηγό: 

1. Η συνέπεια είναι το νούμερο 1 (κυριολεκτικά!). Τα λόγια σας είναι σημαντικό να συνοδεύονται από τις αντίστοιχες πράξεις, και τις ίδιες αντιδράσεις. Εάν, για παράδειγμα, τη μια μέρα αντιδράτε γελώντας, στην προσπάθεια οριοθέτησης μιας συμπεριφοράς του παιδιού, ενώ την επόμενη αντιδράτε με θυμό, το παιδί θα μπερδευτεί ως προς το τί θεωρείται τελικά αποδεκτό και τι όχι.  
2. Συμπεριλάβετε και το παιδί. Συζητώντας με τα παιδιά και λαμβάνοντας υπόψιν την δική τους οπτική στη διαδικασία της οριοθέτησης, εκείνα θα αντιληφθούν περισσότερο την έννοια των κανόνων, θα επενδύσουν περισσότερο σε αυτούς και έτσι αυξάνονται οι πιθανότητες να τους τηρήσουν. 
3. Χρησιμοποιήστε θετικές δηλώσεις που δεν εμπεριέχουν την έννοια της τιμωρίας. Είναι σημαντικό να παρέχονται στο παιδί επιλογές και όχι εντολές. Για παράδειγμα, αντί να πείτε «Εάν δεν κάνεις τα μαθήματά σου, δε θα παίξεις», δοκιμάστε να πείτε «Ας κάνεις, πρώτα, τα μαθήματά σου και έπειτα μπορούμε να παίξουμε». 
4. Επικροτήστε τη σωστή συμπεριφορά. Όπως όλοι, έτσι και τα παιδιά, χρειάζονται αναγνώριση για τις σωστές συμπεριφορές, ώστε να ενθαρρύνονται και να τις διατηρούν μελλοντικά. Έτσι, λέξεις όπως «μπράβο» είναι ευπρόσδεκτες. 
5. Δώστε οι ίδιοι το παράδειγμα, τηρώντας και εσείς τα όρια που βάζετε, αφού, με αυτό το τρόπο το παιδί θα αντιμετωπίσει τους κανόνες με μεγαλύτερη σοβαρότητα. Εξάλλου, τα παιδιά λειτουργούν ως καθρέφτης.  
6. Τέλος, είναι βασικό να θυμάστε ότι οι κανόνες γίνονται πιο κατανοητοί όταν είναι λίγοι, έχουν διατυπωθεί με ακρίβεια, και έχει επεξηγηθεί η σημασία τους, παρά όταν έχουν διατυπωθεί πολλοί μαζί σε μικρό χρονικό διάστημα. Η γλώσσα που χρησιμοποιείτε είναι, επίσης, σημαντική. Δηλαδή, εστιάστε στο τώρα και όχι στο παρελθόν, αποφεύγοντας εκφράσεις όπως «και την τελευταία φορά το ίδιο έκανες», ή λέξεις που δείχνουν γενίκευση, όπως «πάντα, ποτέ…».  

Ολοκληρώνοντας, η οριοθέτηση σίγουρα δε μπορεί να χαρακτηριστεί εύκολη διαδικασία, ούτε επιτυγχάνεται από τη μια μέρα στην άλλη. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμάστε πως χάρη στην ομαλή οριοθέτηση αναπτύσσονται σχέσεις σεβασμού και ασφάλειας, που θέτουν τα θεμέλια για την υγιή ανάπτυξη ενός παιδιού.  

Βιβλιογραφικές Αναφορές: 

Ρόμπερτσον, Τ.(2017). Παιγνιοθεραπεία: Ψυχοθεραπευτική παρέμβαση για παιδιά και εφήβους 1, Το Έρμα 

Scott Hoffman, M., Hanson, B. J., Brotherson, S. E., & Zehnacker, G. (2021). Boundaries: A Boundary Setting and Social Competence Program for Parents and Youth. Journal of Human Sciences and Extension, 9(3), 15. https://doi.org/10.54718/JSXI4975 

Photo by https://paidemata.gr/pws-na-poume-oxi-kai-na-valoume-oria-sta-paidia/

Το Κέντρο Ημέρας υποστήριξης Οικογένειας υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.