‘Ένα δώρο στον εαυτό σου…

από την ψυχολόγο του «Θάλπος Καλαμάτας» Κυριακή Κορμά

«Οι άνθρωποι κουβεντιάζουν μόνο για όσα τους είναι απόμακρα και ξένα. Τ’ άλλα, αυτά που τους καίνε, μην αφήνοντάς τους τις νύχτες να κοιμηθούν τα ζει ο καθένας μονάχος, μέσα στη σιωπή».

Τάσος Λειβαδίτης

Η ψυχοθεραπεία είναι ένας δρόμος μακρύς και δύσκολος, είναι όμως και ένα ταξίδι μαγικό, ταξίδι προς τα μέσα… Ο θεραπευόμενος με το θεραπευτή είναι συνοδοιπόροι σε αυτή τη μεγάλη πορεία…Ο θεραπευτής είναι «εκεί» για τον αιτούντα τη βοήθεια… πάντα διαθέσιμος και πρόθυμος να αντέξει όσα διακινούνται, όσα φέρνει ο θεραπευομένος στη μεταξύ τους συνάντηση, στη μεταξύ τους σχέση… Είναι εκεί για να καλύψει τα κενά του παρελθόντος, για να σταθεί σαν μάνα, σαν πατέρας, σαν κάτι που έλειψε όταν ήταν απαραίτητο, σαν κάτι που ήρθε να γεμίσει εκείνο που δεν πρόλαβε, δεν άντεξε, δεν πήγε καλά… Ο θεραπευτής καλείται να διαχειριστεί τα όσα φέρνει ο θεραπευομενός του… να τα ακούσει, να τα αναλύσει και με τη διακριτική του παρουσία να τον βοηθήσει να τα ερμηνεύσει… να τα κάνει κάτι… να γίνει το στήριγμά του στη δική του πορεία αυτογνωσίας, στη δική του ανακάλυψη της δικής του αλήθειας… να ρίξει το φως άπλετο στη δική του ιστορία… Να καταφέρει να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα και να πορευτεί… Να αντέξει τις σιωπές του και τις αντιστάσεις… Δύσκολες οι σιωπές οι παρατεταμένες…άλλες φορές λυτρωτικές, άλλες σπαρακτικές… «… και σε λυπούνται που δεν το ‘χεις νιώσει και εσύ λυπάσαι που το ξέρεις πρώτος και που κανείς δεν έχει λάβει γνώση πως η σιωπή σου ήταν χρόνια κρότος…» αναφέρει ο στιχουργός Ευαγγελάτος Γεράσιμος… Η σιωπή άλλες φορές κρύβει και άλλες ξεσκεπάζει… Για να επικοινωνήσουμε πρέπει να μάθουμε να μιλάμε και να μπορούμε να ακούμε. Μεγάλο χάρισμα να μπορεί κάποιος να ακούει… Μεγάλο και το να μην φοβάται να μιλήσει…

Μεγάλη ακόμα υπόθεση να μάθει κανείς να αγαπά τον εαυτό του… Με αγαπάω σημαίνει μαθαίνω μια αλήθεια για τον εαυτό μου. Μαθαίνω όχι ποιος είμαι αλλά ποιος μπορώ να γίνομαι. Μέσα από την πρωταρχική σχέση με τη μητέρα, μέσα από τις ηδονές και τις οδύνες αυτής της σχέσης μαθαίνω μια αλήθεια για τον εαυτό μου. Θυμίζει αυτό που συμβαίνει σε μια ψυχοθεραπεία. Μέσα από τη μεταβίβαση, μέσα από τον ασυνείδητο έρωτα που μεταφέρεται στον αναλυτή, ο αναλυόμενος περιμένει να μάθει μια αλήθεια για τον εαυτό του. Το ασχημάτιστο Εγώ, από την πρώτη στιγμή, χρειάζεται ένα Εσύ, μια ετερότητα για να μπορέσει να σχηματιστεί. Η μητέρα λειτουργεί ως περιέχον των αισθήσεων του μωρού της. Είναι εκείνη που διακόπτει την αδιατάρακτη απομόνωση του βρέφους και μετατρέπει την πείνα σε ευχαρίστηση, τον φόβο σε ασφάλεια, τη μοναξιά σε συντροφικότητα. (Τσαλίκογλου Φ.)

Η ψυχαναλυτική ψυχοθεραπεία βρίσκεται στη βάση όλων των ψυχοθεραπειών, δημιούργημα του S. Freud και με πλήθος τροποποιήσεις και εξελίξεις έκτοτε από πολλούς σημαντικούς ψυχοθεραπευτές, στη σημερινή μορφή της σύγχρονης ψυχοδυναμικής ψυχοθεραπείας.

Βασίζεται στην αλλαγή ασυνείδητων διαδικασιών που φέρνουν ολοκληρωμένες αλλαγές στο άτομο, με αντοχή και μόνιμο χαρακτήρα. Οι ασυνείδητες αυτές διαδικασίες έρχονται σιγά σιγά στην επιφάνεια μέσα από τον «ελεύθερο συνειρμό», τη συσχέτιση πραγμάτων που ανακαλεί ο θεραπευόμενος, περιγράφοντας πράγματα που έρχονται στο μυαλό του ακριβώς με τον τρόπο και τη σειρά που τα σκέφτεται. Με βάση αυτές τις πληροφορίες και επεξηγήσεις τους εκ μέρους του θεραπευτή, σταδιακά κατανοεί καλύτερα εσωτερικές συγκρούσεις και διαδικασίες που τον βοηθούν να αλλάξει.

Η ψυχανάλυση και η ψυχοδυναμική θεραπεία δεν ταυτίζονται ακριβώς αλλά βασίζονται σε μεγάλο ποσοστό στο ίδιο θεωρητικό μοντέλο με μικρές παραλλαγές. Η ψυχανάλυση είναι πιο κοντά στην αρχική μορφή, όπως περιγράφηκε από τον S. Freud και τους σύγχρονούς του ψυχαναλυτές, ενώ η ψυχοδυναμική θεραπεία ενσωματώνει επιπλέον χαρακτηριστικά από το έργο νεότερων ψυχοθεραπευτών και είναι λίγο περισσότερο άμεση και διαδραστική. Επιπλέον, υπάρχουν μερικές πιο ειδικές παραλλαγές θεραπείας που ανήκουν στην ίδια ομάδα θεραπειών, όπως για παράδειγμα η Λακανική ψυχανάλυση ή η ψυχανάλυση κατά Jung. Η ψυχανάλυση είναι κυρίως πρίσμα, «το ψυχαναλυτικό πρίσμα» όπως συνήθιζε να λέει ο άλλος μεγάλος ψυχίατρος, ο Παναγιώτης Σακελλαρόπουλος, είναι βλέμμα, οπτική γωνία, μια διόπτρα σαν αυτές που επιτρέπουν να βλέπει κανείς τον τρισδιάστατο χώρο. Η ψυχανάλυση δεν φτιάχνει τη ζωή, τη βλέπει και το βλέμμα αυτό που αποκαλύπτει στις καλύτερες περιπτώσεις την προοπτική και το βάθος πεδίου, διασφαλίζει μια διεργασία επεξεργασίας που εμπλουτίζει και το βλέμμα και την πράξη.

Η ψυχοθεραπεία είναι ένα δώρο στον εαυτό μας. Δεν είναι πάντα εύκολο να αποδεχτούμε ότι χρειαζόμαστε βοήθεια και ότι δεν μπορούμε να ξεπεράσουμε μόνοι μας ή με τους φίλους μας ένα πρόβλημα που μας βασανίζει. Δεν είναι όμως αποτυχία να ζητήσουμε βοήθεια.

Κάθε άνθρωπος πρέπει να επιλέγει πόση αλήθεια μπορεί να αντέξει. Η απελπισία είναι το τίμημα που πληρώνει για να φτάσει κανείς στην αυτογνωσία. Η ψυχοθεραπεία δεν είναι μια απλή διαχείριση της οδύνης. Δεν έχει να κάνει με ένα χάπι ή με έναν λόγο που επουλώνει την πληγή, με την ύπαρξή μας έχει να κάνει, με τις δυσκολίες που αυτή συναντά στο ταξίδι του «υπάρχειν» όπως έλεγε ο Γιάλομ, ο μεγάλος αυτός ψυχίατρος ο οποίος με τη ζωή και το έργο του κατέδειξε ότι η ψυχοθεραπεία είναι πριν απ’ όλα μια στοργική βαθιά ανθρώπινη συνάντηση μεταξύ δύο προσώπων.

Κλείνοντας θα ήθελα να αναφέρω τα λόγια της καθηγήτριάς μου από το Πάντειο Πανεπιστήμιο, της Φωτεινής Τσαλίκογλου:

«Η αληθινή καρδιά της ψυχοθεραπείας πριν από όλα είναι μία στοργική βαθιά ανθρώπινη συνάντηση μεταξύ δύο προσώπων. Η θεραπεία δεν καθορίζεται από τη θεωρία αλλά από τη σχέση. Μέσα σε αυτή τη σχέση, ο θεραπευτής δεν σε κηδεμονεύει, δεν σε καθοδηγεί, δεν σε πνίγει στα φάρμακα, δεν σε ταΐζει λόγια. Δεν σου υποδεικνύει. Να σε κατανοήσει πασχίζει, να ξεκινήσει μαζί σου ένα ταξίδι αυτογνωσίας, ένα ταξίδι όπου μαζί σου και εκείνος ξεγυμνώνεται.

Δεν παρακολουθεί αμέτοχος, δίκην εντομολόγου, την θεραπευτική σου πορεία, δεν είναι ο ένστολος βοηθών που θα υποδείξει παγερά το «δέον γενέσθαι». Ένα ταξίδι είναι η ψυχοθεραπεία. Όσο πιο έντονα τα συναισθήματα, τόσο μεγαλύτερη η δύναμη της αλλαγής». (Φωτεινή Τσαλίκογλου)

«Το ξέρω πως καθένας μονάχος πορεύεται  στον έρωτα, μονάχος στη δόξα και στο θάνατο…Το ξέρω. Το δοκίμασα. Δεν ωφελεί…Άφησέ με να ‘ρθώ μαζί σου»

Γιάννης Ρίτσος, «Η σονάτα του Σεληνόφωτος»