Γνώρισε τη Γνωσιακή Συμπεριφορική Ψυχοθεραπεία

από την ψυχολόγο του Κλιμακίου «Θάλπος Ιστιαίας» Μυρτώ Τσόμπο

Έστω ότι δυο άτομα πηγαίνουν για συνέντευξη για μια θέση εργασίας που επιθυμούν πολύ. Έστω ότι δεν προσλαμβάνουν κανέναν από τους δυο. Ο ένας ενδεχομένως σκεφτεί “ το ήξερα αφού είμαι αποτυχημένος, σιγά μην έπαιρνα τη θέση, υπάρχουν άλλοι πολύ πιο ικανοί από εμένα, ποτέ δεν θα βρω δουλειά, δε μπορώ να κάνω τίποτα σωστά”. Το συναίσθημα του θα είναι έντονη θλίψη, άγχος, ματαίωση, θυμός ακόμα και ενοχές. Οι σκέψεις αυτές και το συναίσθημα που τον κατακλύζει θα επηρεάσουν με τη σειρά τους την συμπεριφορά του. Έτσι θα σταματήσει να κάνει αιτήσεις θεωρώντας ότι είναι ανώφελο. Την ίδια ημέρα πολύ πιθανό να αδρανήσει ακυρώνοντας εξόδους με φίλους. Με τη σειρά της αυτή η διαχείριση πιθανώς θα ενισχύσει την ήδη υπάρχουσα πεποίθηση που φαίνεται να φέρει για τον εαυτό του, αυτή της ανεπάρκειας!

Το άλλο άτομο που επίσης δεν έλαβε τη πολυπόθητη θέση ενδεχομένως σκεφτεί “ίσως στην επόμενη συνέντευξη τα πάω καλύτερα, τώρα είμαι πιο έμπειρος στη διαδικασία και θα ξέρω τι να προσέξω, ίσως χρειάζεται να ενισχύσω το βιογραφικό μου με κάποια περαιτέρω εκπαίδευση κ.α.”. Το συναίσθημα του θα είναι λύπη σαφώς αλλά και ελπίδα και αισιοδοξία για το μέλλον. Αυτά με τη σειρά τους θα επηρεάσουν και τη συμπεριφορά του που πιθανώς θα αφορά σε κινητοποίηση και δράση. Θα συνεχίσει να κάνει αιτήσεις και πιθανώς θα γραφτεί το επόμενο διάστημα σε ένα εκπαιδευτικό προκειμένου να ενισχύσει το βιογραφικό του. Αυτή η διαχείριση ακολούθως θα ενισχύσει την αυτo – αξία του ατόμου, θα τον θέσει σε μια κίνηση και θα αυξήσει τις πιθανότητες του να βρει εργασία.

Βλέπουμε λοιπόν ότι στο ίδιο γεγονός δυο διαφορετικά άτομα που κάνουν διαφοροποιημένες σκέψεις, αισθάνονται διαφορετικά και δρουν επίσης διαφορετικά. Το γεγονός παραμένει ίδιο, αυτό που αλλάζει είναι η ερμηνεία του!

Το παραπάνω παράδειγμα περιγράφει το πως λειτουργεί η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία που αποτελεί μια επιστημονικά τεκμηριωμένη μέθοδο ψυχοθεραπείας που αναπτύχθηκε αρχές της δεκαετίας του 1960 από τον Aaron T. Beck. Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία (CBT) εξερευνά και αναδεικνύει τη σχέση και τη σύνδεση μεταξύ των σκέψεων, των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς. Ο θεραπευτής στη CBT ενθαρρύνει τον θεραπευόμενο να αναπτύξει τις δεξιότητές του, να ενδυναμωθεί και να μεταβάλει τον αρνητικό τρόπο σκέψης σε πιο ρεαλιστικό και προσαρμοστικό ώστε να βιώσει βελτίωση στη συναισθηματική του κατάσταση και στη συμπεριφορά του.

Στη CBT ο θεραπευτής βοηθάει τον θεραπευόμενο αρχικά να αναγνωρίσει τις αυτόματες αρνητικές σκέψεις (μη σκόπιμες σκέψεις, συχνά ταχείες και σύντομες που το άτομο δέχεται άκριτα ως αληθείς, π.χ θα αποτύχω), το πως αυτές επηρεάζουν το συναίσθημα καθώς και το τρόπο που λειτουργεί (συμπεριφορά). Ακόμα, ο θεραπευόμενος με τη βοήθεια του θεραπευτή του εντοπίζει τις δυσλειτουργικές πεποιθήσεις του που αποτελούν βαθιά ριζωμένα γνωστικά φαινόμενα από τα πρώιμα συνήθως χρόνια του ατόμου που όμως τον μπλοκάρουν και δεν τον εξυπηρετούν στην ενήλικη ζωή. Παραδείγματα πεποιθήσεων είναι κανόνες (τα πρέπει που διαμορφώνουμε), στάσεις ζωής και παραδοχές που αναπτύσσει το άτομο (ενδιάμεσες πεποιθήσεις) και οι πιο κεντρικές, πυρηνικές που δηλώνουν κάτι για το ίδιο το άτομο (ανεπάρκεια, αναξιότητα, αβοηθητότητα κ.α.). Αφού εντοπίζουν από κοινού τις πεποιθήσεις αυτές ο θεραπευτής ψυχοεκπαιδεύει τον θεραπευόμενο σε μια διαδικασία αμφισβήτησης αυτών (μέσα από διαλεκτική κυρίως). Όλο αυτό συνιστά τη διαδικασία της γνωσιακής αναδόμησης και ανακατασκευής που ουσιαστικά αφορά σε μια διαφορετική, πιο ρεαλιστική και βοηθητική θέαση και ερμηνεία των πραγμάτων. Σκοπός του CBT είναι να γίνει ο θεραπευόμενος ουσιαστικά θεραπευτής του εαυτού του και να μπορέσει να δουλέψει τα εργαλεία στα οποία έχει ψυχοεκπαιδευτεί κατά τη διάρκεια των συνεδριών (αυτοπαρατήρηση και αυτοκαταγραφή, ημερολόγια δραστηριοτήτων, συμπεριφορικά πειράματα, τεχνικές διαχείρισης και χαλάρωσης κ.α.). Η CBT εστιάζει στο εδώ και τώρα ανατρέχοντας ωστόσο και σε εμπειρίες της παιδικής ηλικίας και σημαντικά αναπτυξιακά γεγονότα όμως για να επεξεργαστεί την επίδραση και σύνδεση που έχουν αυτά τα γεγονότα με το πως το άτομο χειρίζεται καταστάσεις στο τώρα (στρατηγικές αντιμετώπισης) και πως έχουν αυτά τα γεγονότα επηρεάσει το τρόπο που σκέφτεται για τον εαυτό του, τους άλλους και το κόσμο.

Η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία όπως και κάθε μορφή ψυχοθεραπείας απαιτεί μια καλή θεραπευτική συμμαχία που θα διέπεται από ειλικρίνεια, ενσυναίσθηση, εμπιστοσύνη και αμεσότητα. Ακόμη, αποτελεί μια μέθοδο άκρως συνεργατική που δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ενεργό συμμετοχή του θεραπευόμενου (παράδειγμα: ασκήσεις για το σπίτι) με τον οποίο πολλές φορές ο θεραπευτής συναποφασίζει. Για παράδειγμα θεραπευόμενος και θεραπευτής θέτουν από κοινού τους στόχους στην έναρξη της θεραπευτικής διαδικασίας.

Η CBT αποτελεί μια μέθοδο με αποδεδειγμένα και μετρήσιμα θετικά αποτελέσματα που αξίζει κάποιος να εξερευνήσει για να διαπιστώσει αν του ταιριάζει.  

Την επόμενη φορά λοιπόν που θα αισθανθείς άγχος ή φόβο ή θλίψη ρώτα τον εαυτό σου… τι πέρασε μόλις από τη σκέψη σου;…