Δράση ενδυνάμωσης των εργαζομένων στο Κέντρο Υγείας Νέας Μάκρης

από την ψυχολόγο της Κινητής Μονάδας Ενηλίκων Μαραθώνα, Ιζαμπέλλα Κοτζαμπασάκη

 

Σε μια εποχή γενικευμένης κρίσης και παγκόσμιας ρευστότητας, η μέριμνα για την ψυχική υγεία των εργαζομένων αποτελεί ύψιστη προτεραιότητα. Ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά τον ευαίσθητο τομέα της Υγείας, οι εξοντωτικοί ρυθμοί εργασίας σε συνδυασμό με τη συναισθηματική πίεση που ασκείται λόγω της φύσης του επαγγέλματος, ενδέχεται να επηρεάσουν σημαντικά την ψυχοσωματική ευεξία των επαγγελματιών του χώρου. Ως εκ τούτου, η παροχή ψυχοεκπαιδευτικών σεμιναρίων από ειδικούς επιστήμονες αποτελεί ένα εργαλείο που θα μπορούσε να συμβάλει στη θωράκιση των λειτουργών υγείας, στην ενίσχυση της ψυχικής τους ανθεκτικότητας και στην πρόληψη της επαγγελματικής εξουθένωσης (burn out).

Στο πλαίσιο αυτό, η Κινητή Μονάδα Ενηλίκων Μαραθώνα “Θάλπος – Ψυχική Υγεία” ανέλαβε πρόσφατα την πρωτοβουλία διοργάνωσης ψυχοεκπαιδευτικών σεμιναρίων προς τους εργαζομένους του Κέντρου Υγείας Νέας Μάκρης.

Τα σεμινάρια, που ολοκληρώθηκαν σε τέσσερις μηνιαίες συναντήσεις, επικεντρώθηκαν: α) στις διαπροσωπικές σχέσεις στο εργασιακό περιβάλλον, β) στη σημασία της ενσυναίσθησης στον χώρο εργασίας, και ειδικότερα στη διαχείριση των συναισθημάτων των εργαζομένων για μη βίαιη επικοινωνία, γ) στα ψυχοσωματικά συμπτώματα που πυροδοτούνται από στρεσογόνες καταστάσεις, δ) στην προκατάληψη της κοινωνίας απέναντι στα άτομα με ψυχικές διαταραχές.

Στην πρώτη συνάντηση, συζητήθηκαν τρόποι αποφυγής της επαγγελματικής εξουθένωσης που προκαλείται σε ένα στρεσογόνο εργασιακό περιβάλλον (σχέσεις εξουσίας, φόρτος εργασίας, μη ικανοποιητικές αμοιβές, εντάσεις στις σχέσεις με συναδέλφους ή ασθενείς σε συνδυασμό με οικογενειακά ή προσωπικά προβλήματα). Τέτοιες πιεστικές εργασιακές συνθήκες -που προκαλούν προοδευτικά αισθήματα ματαίωσης, απογοήτευσης, ψυχικής κόπωσης, μειωμένη ικανοποίηση από την εργασία, έλλειψη συγκέντρωσης στα εργασιακά καθήκοντα- είναι πιο ανώδυνες ψυχικά όταν καλλιεργείται  ειλικρινής επικοινωνία μεταξύ των συναδέλφων. Οι ποιοτικές διαπροσωπικές σχέσεις αποτελούν προστατευτικό παράγοντα, που ενισχύει την ανθεκτικότητα, αντισταθμίζοντας τα στρεσογόνα ερεθίσματα. Διερευνήθηκε, στη συνέχεια,  βιωματικά και αναγνωρίστηκε από τους συμμετέχοντες η θετική επίδραση που ασκεί στην εργασιακή ικανοποίηση, την αυτοεκτίμηση αλλά και στην επαγγελματική απόδοση η εξωτερίκευση των συναισθημάτων και η επίλυση των συγκρούσεων μέσω ειλικρινούς διαλόγου.

Σε συνέχεια της πρώτης συζήτησης, στη δεύτερη συνάντηση αναζητήθηκαν πιο εξειδικευμένοι τρόποι διαχείρισης των διαπροσωπικών σχέσεων. Αναλύθηκε, αρχικά, με εμπειρικά παραδείγματα η θεωρητική διάκριση μεταξύ λογικής και συναισθήματος, προκειμένου να αναδειχθεί η σημασία της συναισθηματικής νοημοσύνης στην οικοδόμηση των διαπροσωπικών σχέσεων. Οι συμμετέχοντες περιέγραψαν τις αντιδράσεις τους σε συναισθηματικά φορτισμένες καταστάσεις στον εργασιακό χώρο. Στη συνέχεια, ενημερώθηκαν για τις σύγχρονες προσεγγίσεις της Επιστήμης σχετικά με τη σημασία της ενσυναίσθησης (sympathy – συμπάσχω), ως προσπάθειας αναγνώρισης και κατανόησης των συναισθημάτων του Εαυτού και του Άλλου. Η διαδικασία του να «μπαίνουμε στη θέση του άλλου» οδηγεί (κατά Marshall Rosenberg) στη συνειδητοποίηση ότι οι ποικίλες -συχνά συγκρουσιακές, εκβιαστικές ή χειριστικές- στερεοτυπικές συμπεριφορές υποκρύπτουν «ανάγκες». Η παραδοχή αυτής της ερμηνείας στις καθημερινές μας αλληλεπιδράσεις, δηλαδή η αναγνώριση  των αναγκών του εαυτού μας και του άλλου ως αιτίων εκδήλωσης μιας συμπεριφοράς, θα μπορούσε να ενισχύσει την από μέρους μας κατανόηση και την «ψύχραιμη» αντίδρασή μας απέναντι σε επικοινωνιακές «προκλήσεις», θα μπορούσε, δηλαδή, να οδηγήσει σε «μη βίαιη» επικοινωνία με τους άλλους, που τελικά θα μας αποφορτίσει ψυχικά και θα διευκολύνει την αλληλεπίδραση, συμβάλλοντας σε καλύτερη συνεργασία με τους συναδέλφους, σε καλύτερη επικοινωνία με τους ασθενείς, και τελικά σε αίσθημα ψυχικής ισορροπίας και ηθικής ικανοποίησης στην καθημερινή επαγγελματική πράξη.

Στην τρίτη συνάντηση αναλύθηκε η αποτύπωση της ψυχικής υγείας στη σωματική υγεία. Πονοκέφαλοι, δερματικά προβλήματα, πόνοι στο στήθος ή την πλάτη, κοιλιακοί πόνοι, αίσθημα χρόνιας κόπωσης, ευερέθιστο έντερο, δυσκοιλιότητα, ζαλάδες, οιδήματα, αλλά και αϋπνία, διαταραχές βάρους και πλήθος άλλων ενοχλήσεων χαρακτηρίζονται πολύ συχνά (αφού αποκλειστούν οργανικές παθήσεις) ως ψυχοσωματικά συμπτώματα, δηλαδή σωματική εκδήλωση κάποιων συναισθημάτων που βιώνουμε. Τονίστηκε ιδιαίτερα ότι η ψυχοθεραπεία βοηθά στο να συνειδητοποιηθεί η αλληλεξάρτηση σώματος και συναισθημάτων, η άμεση σύνδεση της ψυχικής με τη σωματική υγεία και να ανιχνευτεί η ψυχογενής αιτία  διαφόρων σωματικών ενοχλήσεων. Ανάλογα με την προσέγγιση του εκάστοτε θεραπευτή, αναπτύσσονται τεχνικές διαχείρισης συναισθημάτων με στόχο την πρόληψη ή και την υποχώρηση ψυχοσωματικών προβλημάτων.

Στην τέταρτη συνάντηση, συζητήθηκε η έννοια του «στίγματος» σε ό,τι αφορά τις ψυχικές διαταραχές. Αναλύθηκε πώς οι στερεοτυπικές αντιλήψεις, δηλαδή οι αυθαίρετες γνώμες- «μύθοι» για τους ψυχικά νοσούντες, καθώς μεταβιβάζονται άκριτα από γενιά σε γενιά μετατρέπονται σε προκαταλήψεις, δηλαδή σε αποκρυσταλλωμένες αρνητικές κρίσεις εις βάρος τους, που τελικά οδηγούν σε διακρίσεις εναντίον τους όταν  συνοδεύονται από επιθετική, υποτιμητική ή προσβλητική συμπεριφορά. Το στίγμα μειώνει την ελπίδα των ατόμων με ψυχικές διαταραχές, γιατί δυσκολεύει τις κοινωνικές τους συναναστροφές, αυξάνει τη συχνότητα εμφάνισης των συμπτωμάτων τους, και –κυρίως- αποθαρρύνει τα ίδια τα άτομα και το οικογενειακό τους περιβάλλον από το να αναζητήσουν θεραπεία ή να παραμείνουν σε αυτή. Γι΄ αυτό τονίστηκε η ανάγκη να ενημερωνόμαστε και να μιλάμε ανοιχτά για θέματα ψυχικής υγείας, απενοχοποιώντας και κανονικοποιώντας τη λήψη θεραπείας, καθώς και να εκφραζόμαστε με σεβασμό για τους συνανθρώπους μας που βιώνουν μία ψυχική ασθένεια, χωρίς να ξεχνάμε ότι  πίσω από μία διάγνωση βρίσκεται ένας άνθρωπος με ονοματεπώνυμο, οικογένεια, φίλους, βιώματα και όνειρα.

Η σημασία των ψυχοεκπαιδευτικών σεμιναρίων δεν περιορίζεται μόνο στην απόκτηση γνώσεων και δεξιοτήτων. Αποτελούν επίσης ένα ασφαλές και αμοιβαία υποστηρικτικό περιβάλλον, όπου οι συμμετέχοντες μπορούν να ανταλλάξουν απόψεις, εμπειρίες και συναισθήματα με άλλους που αντιμετωπίζουν παρόμοιες προκλήσεις, ώστε να ενισχύσουν την ψυχική ανθεκτικότητά τους. Αυτό ακριβώς επιδιώχτηκε με τα ψυχοεκπαιδευτικά σεμινάρια που διοργάνωσε η Κινητή Μονάδα Ενηλίκων Μαραθώνα “Θάλπος – Ψυχική Υγεία” για τους εργαζομένους του Κέντρου Υγείας Νέας Μάκρης.

Photo by: https://www.govloop.com/community/blog/joy-at-work/

 

Η Κινητή Μονάδα Ενηλίκων Μαραθώνα υλοποιείται στο πλαίσιο του Εθνικού Σχεδίου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας Ελλάδα 2.0 με τη χρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης – NextGenerationEU.