Η αυταπάτη του ελέγχου

Από την Ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής», Μαρία Μακριδάκη

 

Ο κανόνας στη ζωή είναι η αλλαγή, όχι η στασιμότητα κι όμως οι άνθρωποι νιώθουν ανασφάλεια με την αλλαγή, επιζητούν διακαώς τη στασιμότητα. Ο παράγοντας της απροβλεψιμότητας της αλλαγής, του μη γνώριμου, μας αγχώνει, όμως ο υποτιθέμενος έλεγχος της στασιμότητας είναι αυταπάτη. Στην πραγματικότητα έχουμε πολύ μικρό έλεγχο στη ζωή μας και καλό θα ήταν να μάθουμε να ζούμε με αυτό, γιατί αυτό θα μας απελευθερώσει.  

Πολλοί από εμάς έχουμε σκεφτεί, ότι θα μπορούσαμε να αλλάξουμε το αποτέλεσμα ενός γεγονότος του παρελθόντος μας, που δεν κατέληξε καλά για εμάς, αν είχαμε τη δυνατότητα να γυρίσουμε πίσω και να κάνουμε κάτι διαφορετικό. Είμαστε αυτό-τιμωρητικοί απέναντι στον εαυτό μας, για πράγματα του παρελθόντος, που έπρεπε ή δεν έπρεπε να κάνουμε. 

Σίγουρα η αποφυγή παλιών λαθών, συμβάλει στην προσωπική μας ανάπτυξη και σταθερότητα, όμως η αλήθεια είναι πως ακόμα κι αν είχαμε δράσει διαφορετικά, δε γνωρίζουμε πραγματικά αν θα μπορούσαμε να είχαμε αλλάξει το αποτέλεσμα, όχι λόγω μοιρολατρίας, αλλά λόγω του ότι είναι αδύνατον μαθηματικά να ελέγξεις όλους τους παράγοντες, που δημιουργούν μια κατάσταση.  

Αυτό το συμπέρασμα δεν είναι πεσιμιστικό, είναι όπως προανέφερα απελευθερωτικό, γιατί σου δίνει να καταλάβεις ότι πασχίζουμε και αγχωνόμαστε καθημερινά, για να έχουμε τον απόλυτο έλεγχο των καταστάσεων, αλλά στην ουσία πασχίζουμε για μια αυταπάτη. 

Θέλουμε να νιώθουμε ότι έχουμε τον απόλυτο έλεγχο, γιατί δε μας αρέσει να αισθανόμαστε ανίσχυροι και ανίκανοι. Οι άνθρωποι που νιώθουν ότι δεν έχουν έλεγχο στη ζωή τους, επιλέγουν συντρόφους που φαίνονται να έχουν πλήρη έλεγχο. Σκεφτείτε πως εκλέγουμε ηγέτες, επιλέγουμε ανθρώπους που μας λένε ή δείχνουν ότι έχουν τον πλήρη έλεγχο, τις απόλυτες λύσεις. Αφηνόμαστε σε αυτούς τους ανθρώπους για να νιώσουμε ασφάλεια, λέγοντας ότι αυτός θα καταφέρει ότι δεν κατάφερε κανείς. Μπορεί να γίνει όμως αυτό; 

Σκεφτείτε τις δεισιδαιμονίες μας, ως συμπεριφορές και παραδόσεις, όλες απόπειρες ελέγχου καταστάσεων. Ο παθολογικός παίκτης τυχερών παιχνιδιών, συχνά κουβαλάει ένα γούρι, πιστεύοντας ότι έστω και υπερφυσικά, θα ελέγξει τις πιθανότητες νίκης του. 

Η ψευδαίσθηση ή αυταπάτη του ελέγχου, είναι σύμφωνα με την ψυχολογία μια γνωστική προκατάληψη, που μας οδηγεί στο να πιστεύουμε ότι έχουμε τον πλήρη έλεγχο της έκβασης μιας κατάστασης, όταν στην πραγματικότητα δεν τον έχουμε. 

Η αποδοχή ότι δε μπορούμε πάντα να έχουμε τον έλεγχο των καταστάσεων και άρα, δεν έχουμε και την απόλυτη ευθύνη του αποτελέσματος, είναι απελευθερωτική. Η λογική της στασιμότητας και της συντήρησης, είναι ο έλεγχος της ασφάλειας, όμως  η συνειδητοποίηση της αυταπάτης του ελέγχου, είναι καταλύτης στην αλλαγή. Φοβόμαστε την αλλαγή, γιατί δε μπορούμε να προβλέψουμε το αποτέλεσμα της, η αδράνεια και η απραγία όμως, πολλές φορές αποφέρει πολύ πιο δυσχερή αποτελέσματα.

 

Βιβλιογραφία:

Langer, Ellen. (1975) The illusion of Control. The Journal of personality and Social Psychology. Vol 32 (2) pg 311-328. 

https://pdfs.semanticscholar.org/136e/9cf6b5a4d17dbe8400fa5d7f4bf3ad01f6ac.pdf

https://www.sciencedaily.com/terms/illusion_of_control.htm

 

PHOTO CREDIT: Octavian Rosca