Άρθρα και Έρευνες
Από την Επικοινωνιολόγο, Μαριάννα Δουκάκου
«Ράδιο, ράδιο, ράδιο αγάπη μου, σ’ευχαριστώ για όλα, για αυτά που ζήσαμε μαζί, μα πιο πολύ για τώρα», τραγουδούσε το 1989 η περίφημη Πωλίνα και εμείς σήμερα 13 Φεβρουαρίου γιορτάζουμε τη Παγκόσμια Ημέρα Ραδιοφώνου προς τιμήν της πρώτης μέρας λειτουργίας του ραδιοφώνου των Ηνωμένων Εθνών το 1946.
Σκοπός της μέρας αυτής είναι να θυμίσει και να τονιστεί στο κοινό παγκοσμίως η σπουδαιότητα του και η διαφορετικότητα του ως μέσο μαζικής επικοινωνίας ενώ παράλληλα να βελτιωθεί η διεθνής συνεργασία μεταξύ των ραδιοφωνικών οργανισμών του κόσμου για προώθηση στη πρόσβαση στην πληροφόρηση και στην ελευθερία έκφρασης. Όπως δήλωσε ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες, «Το ραδιόφωνο είναι ένα ισχυρό εργαλείο. Ακόμη και στον σημερινό κόσμο των ψηφιακών επικοινωνιών, το ραδιόφωνο φτάνει σε περισσότερους ανθρώπους από οποιαδήποτε άλλη πλατφόρμα MME».
Αναλογώντας την επιρροή που άσκησε το ραδιόφωνο με την εμφάνιση του*, μας δίνεται μια πολύ καλή σημερινή εικόνα για την εξέλιξη της τεχνολογίας μέχρι σήμερα και για κάθε μέσο που έχει «γεννηθεί» και για την επιρροή που ασκεί ανά εποχή και ανά μερίδα κόσμου. Όταν η τηλεόραση άρχισε να εμφανίζεται μαζικά στα νοικοκυριά, το ραδιόφωνο άρχισε να χάνει την αίγλη του – όχι ωστόσο την αξιοπιστία του – διότι το νέο μέσο δεν πρόσφερε μόνο αυτό που έδινε το ραδιόφωνο, πληροφορία και ψυχαγωγία, αλλά και κάτι επιπλέον: τη δύναμη της εικόνας. Ένας παρόμοιος κλονισμός έγινε όταν το διαδίκτυο πρόσφερε γρήγορα και δωρεάν την ίδια πληροφορία έναντι των έντυπων μέσων.
Έτσι είναι η εξέλιξη θα πει κανείς. Μα θεωρώ ότι κάθε μέσο επικοινωνίας εξυπηρετεί τον δικό του ξεχωριστό σκοπό και έχει το δικό του κοινό. Στην εποχή που τρέχουν τα πάντα πιο γρήγορα και από άλογα κούρσας και βομβαρδιζόμαστε συνεχώς με πληροφορίες, υπάρχουν άνθρωποι που από επιλογή δεν έχουν τηλεόραση. Υπάρχουν άνθρωποι που ενημερώνονται μόνο από το ραδιόφωνο ή από την αγαπημένη τους δημοσιογραφική ηλεκτρονική σελίδα. Σπουδαίο πράγμα η επιλογή λοιπόν. Το θέμα μας δεν είναι να υποστηρίξουμε ή να απορρίψουμε κάποιο μέσο, αλλά να διαλέξουμε εκείνο που λειτουργεί καλύτερα χρηστικά για εμάς, μας βοηθά να χτίσουμε τη δική μας άποψη και ενεργεί ευεργετικά στην ψυχολογία μας.
Το ραδιόφωνο μας δίνει τη δυνατότητα να ερμηνεύουμε τις λέξεις και να δημιουργούμε τις δικές μας εικόνες – όπως θα έκανε η μελέτη ενός βιβλίου χωρίς visuals – να ταξιδεύουμε σε ιστορίες και ηπείρους μέσα από τη μουσική και τα τραγούδια που μας κάνουν συντροφιά στις φωτεινές μας μέρες ή στις αλέγκρο νύχτες. Είναι ένα μέσο διαδραστικό όπου μπορεί κανείς να εκφράσει την άποψη του, να μοιραστεί τις ανησυχίες του και να γίνει μέλος μιας ομάδας. Ναι, συμφωνώ ότι μπορούμε να φτιάχνουμε τα δικά μας playlists πλέον, αλλά η μαγεία που δίνεται πίσω από έναν ραδιοφωνικό παραγωγό που επιλέγει με μεράκι τη μουσική του, ή διαθέτει στο κοινό του πρωτογενές ρεπορτάζ και έρευνα, απλά δεν συγκρίνεται.
Μια σύντομη ιστορική αναδρομή για το ραδιόφωνο
Με τον Γουλιέλμο Μαρκόνι να κατορθώνει να μεταδίδει ηχητικά σήματα Μορς μέσω ερτζιανών κυμάτων το 1895 και με την έρευνα και εφαρμογή άλλων ερευνητών όπως του Ρ. Φέσεντεν και του Λ. Ντε Φόρεστ, η ραδιοφωνία άρχισε να αναπτύσσεται στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1906* όταν ο τελευταίος κατάφερε να μεταδώσει για πρώτη φορά μουσική μέσω ραδιοκυμάτων. Έκτοτε το ραδιοφώνο άρχισε να απογειώνεται και να δημιουργείται δίκτυο ραδιοφωνικών σταθμών σε Αμερική και Ευρώπη μεταδίδοντας ψυχαγωγικά προγράμματα, δελτία ειδήσεων, παιδικές εκπομπές ακόμα και θεατρικές σειρές – ποιος δεν έχει ακούσει για το σάλο που προκάλεσε στο αμερικανικό κοινό «Ο Πόλεμος των Κόσμων» του Όρσον Γουέλς το 1938 όπου παρουσιαζόταν τόσο «ζωντανά» η εισβολή αρειανών στη γή!
Ταυτόχρονα, την ίδια εποχή στην Ελλάδα λειτούργησε ο πρώτος εθνικός ραδιοφωνικός σταθμός και το 1945 ιδρύθηκε το Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφωνίας. Έκτοτε, στρατιωτικοί και τοπικοί σταθμοί ακολούθησαν ενώ οι «πειρατές των ερτζιανών» θα έλεγε κανείς ότι «άνοιξαν» και το δρόμο για την ιδιωτική ραδιοφωνία με αποτέλεσμα να τεθούν όροι ίδρυσης τοπικών ραδιοφωνικών σταθμών από φυσικά ή νομικά πρόσωπα με το προεδρικό διάταγμα 25/1988. Διαβάστε αναλυτικότερα για την ιστορία της ραδιοφωνίας στην Ελλάδα, εδώ.
*****
