Καλή Ψυχική υγεία
από την εργοθεραπεύτρια του “Θάλπος Αττικής” Βασιλική Mωραΐτη
Η έννοια της ποιότητας ζωής ή καλής ζωής ή ευημερίας απασχολεί την ανθρωπότητα ήδη από την εποχή του Αριστοτέλη και συνεχίζει μέχρι και τώρα να αποτελεί αντικείμενο μελέτης σε παγκόσμιο επίπεδο. Μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ο όρος «ποιότητα ζωής» χρησιμοποιούνταν για να περιγράψει την κατοχή υλικών αγαθών, χρήματος και τη διάθεση ελεύθερου χρόνου για διάφορες δραστηριότητες και ανάπαυση. Την δεκαετία του 1970 ο ορισμός συνδέθηκε περισσότερο με την έννοια της προσωπικής ελευθερίας, της συναισθηματικής και ψυχοκοινωνικής ισορροπίας, ενώ ξεκίνησε να αναπτύσσεται το ενδιαφέρον σχετικά με την σχέση της ποιότητας ζωής και της ασθένειας.
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (WHO, 1999) η ποιότητα ζωής ορίζεται ως: «η υποκειμενική αίσθηση του ατόμου για τη θέση του στη ζωή σε συνάρτηση με την κουλτούρα και το σύστημα αξιών στο οποίο ζει και σε σχέση με τους στόχους, τις προσδοκίες, τα πρότυπα και τα ενδιαφέροντά του. Αποτελεί μια κατάσταση που επηρεάζεται με πολύπλοκο τρόπο από τη φυσική υγεία, την ψυχολογική κατάσταση, τις προσωπικές πεποιθήσεις, τις κοινωνικές σχέσεις και τις σχέσεις με προέχουσες μορφές του περιβάλλοντος» .
Από ποιους παράγοντες μπορεί να επηρεάζεται η ποιότητα ζωής μας και είναι άραγε δυνατόν να την μετρήσουμε;
Τόσο η υγεία όσο και η ποιότητα ζωής ενός ατόμου επηρεάζεται από ένα σύνολο προσδιοριστικών παραγόντων στους οποίους περιλαμβάνονται περιβαλλοντικοί-γεωφυσικοί παράγοντες (κλίμα, επίπεδο μόλυνσης, γεωφυσικές συνθήκες τόπου διαμονής), κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες (χαρακτηριστικά κατοικίας και ανάγκες στέγασης, ένδυσης και σίτισης, τρόπος ζωής, οικονομικές και κοινωνικές ανισότητες), υγειονομικοί και ιατρικοί παράγοντες (ιατροφαρμακευτική περίθαλψη, ίση και εύκολη προσβασιμότητα στις παροχές υγείας) και τέλος πολιτισμικοί παράγοντες (ήθη και έθιμα, εκπαίδευση, θρησκευτικές πεποιθήσεις, συνήθειες και πεποιθήσεις απέναντι στην υγεία και την ασθένεια).
Τα πρώτα ερωτηματολόγια για την σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής δημιουργήθηκαν την εποχή του 1970, στα οποία περικλείονταν ερωτήσεις σχετικές με την σωματική, ψυχική και κοινωνική υγεία. Με το πέρασμα των χρόνων έχει δημιουργηθεί μια πληθώρα εργαλείων τα οποία αξιολογούν διάφορους τομείς της ανθρώπινης ζωής όπως τον προσωπικό, τον εργασιακό, τον σεξουαλικό, την ψυχολογική κατάσταση, την οικονομική κατάσταση, τις συνθήκες διαβίωσης, την εκπαίδευση και την ψυχαγωγία. Τα εργαλεία μέτρησης της ποιότητας ζωής μπορεί να είναι γενικά, εξετάζουν δηλαδή το γενικότερο επίπεδο υγείας του ατόμου ή ειδικά, όπου το ενδιαφέρον επικεντρώνεται στην ποιότητα ζωής ατόμων με συγκεκριμένες παθήσεις καθώς και στην αντίληψη του ατόμου σχετικά με την ασθένεια του ή την επίδραση της ασθένειας στην καθημερινότητα του.
Πως σχετίζεται όμως η ποιότητα ζωής με την ψυχική υγεία ή ακόμα πιο συγκεκριμένα με τις ψυχικές διαταραχές;
Όλο και περισσότερα εργαλεία που μετρούν την ποιότητα ζωής χρησιμοποιούνται από τους ειδικούς ψυχικής υγείας με στόχο να μετρήσουν την ποιότητα ζωής των ανθρώπων και ειδικά των ανθρώπων με κάποια μορφή ψυχικής διαταραχής.
Αποτελέσματα ερευνών προηγούμενων ετών σχετικά με την ποιότητα ζωής στα άτομα που πάσχουν από κάποια ψυχική νόσο έδειξαν, πως η καλή ποιότητα ζωής συνδέεται άμεσα με το αίσθημα του ελέγχου (ιδίως των δυσάρεστων συμπτωμάτων), την αυτονομία , τη θετική εικόνα του εαυτού, το αίσθημα του ανήκειν, την εμπλοκή σε ουσιαστικές και ευχάριστες δραστηριότητες και τα αισθήματα ελπίδας και αισιοδοξίας. Αντίθετα, η κακή ποιότητα ζωής είναι συνυφασμένη με συναισθήματα δυσφορίας- έλλειψη ελέγχου και αυτονομίας, χαμηλή αυτοεκτίμηση και αισθήματα απαισιοδοξίας.
Εν κατακλείδι είναι σημαντικό να έχουμε στον νου μας πως η ποιότητα ζωής παρότι μπορεί να οριστεί με διαφορετικό τρόπο και να ερμηνευθεί με βάση διάφορες προσεγγίσεις, αποτελεί μία έννοια που μεταβάλλεται ανάλογα με το επίπεδο υγείας, τις σχέσεις, τις εμπειρίες και τους ρόλους του κάθε ατόμου ξεχωριστά, είναι δηλαδή μια υποκειμενική εμπειρία, που διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ως εκ τούτου είναι σημαντικό να αντιμετωπίζουμε τόσο τις δικές μας ανάγκες, όσο και των συνανθρώπων μας, με σεβασμό και ενσυναίσθηση για να μπορούμε να διασφαλίσουμε και να προάγουμε την ποιότητα ζωής.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Αργέντου Α. (2009). Ποιότητα Ζωής σχετιζόμενη με την Υγεία. Ελευθώ (14), 1, 25-30. Ανακτήθηκε από: http://ejournals.teiath.gr/index.php/eleutho/article/viewFile/3864/3576
Connell, J., Brazier, J., O’Cathain, A., Lloyd-Jones, M., & Paisley, S. (2012). Quality of life of people with mental health problems: A synthesis of qualitative research. Health and Quality of Life Outcomes, 10(1), 138. doi:10.1186/1477-7525-10-138
World Health Organisation (1999). The world health report 1999 – making a difference. Retrieved from: https://www.who.int/whr/1999/en/
