Η Θεωρία της Προσκόλλησης

Από την Ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής»,  Μαρία Μακριδάκη

Σε αυτό το άρθρο θα μιλήσουμε για τη θεωρία της προσκόλλησης. Η θεωρία της προσκόλλησης αναφέρεται στο συναισθηματικό δεσμό ανάμεσα στο παιδί και τον κύριο φροντιστή του (συνήθως η μητέρα του). Ο πρώτος θεωρητικός της προσκόλλησης ο Βρετανός ψυχολόγος John Bowlby πίστευε ότι αυτοί οι πρώτοι δεσμοί που δημιουργούνται στα παιδιά με τον πρωταρχικό τροφό τους έχουν αντίκτυπο στην ενήλικη ζωή τους. 

Οι πρώτες προσκολλήσεις με τους γονείς/κηδεμόνες, φροντίζουν και εξασφαλίζουν την προστασία και ασφάλεια του βρέφους, εξασφαλίζοντας την ίδια του την επιβίωση. Μέσω της προσκόλλησης το παιδί είναι κοντά στους γονείς του, παραμένοντας ασφαλές αρκετά, έτσι ώστε να εξερευνήσει και το υπόλοιπο περιβάλλον του. 

Η εξελικτική ψυχολόγος Mary Ainsworth (1965) με βάση ένα πείραμα που έγινε γνωστό ως η συνθήκη του ξένου (strange situation) βρήκε ότι διαφορετικοί τύποι προσκόλλησης προέβλεπαν διαφορετικές αντιδράσεις στη συμπεριφορά των παιδιών.  

Το πείραμα ήταν το εξής: σε ένα χώρο παρατήρησης γεμάτο παιχνίδια, ένα παιδί αποχωρίζετε τη μητέρα του με τον παρακάτω τρόπο: Το παιδί και η μητέρα είναι μόνοι στο δωμάτιο. Ένας ξένος μπαίνει μέσα, η μητέρα μιλάει για λίγο με αυτόν τον ξένο και μετά βγαίνει από το δωμάτιο. Μετά από λίγο ο ξένος βγαίνει κι εκείνος, αφήνοντας το παιδί μόνο. Έπειτα η μητέρα επιστρέφει για να καθησυχάσει το παιδί και μετά φεύγει πάλι. Ο ξένος επιστρέφει και προσπαθεί να καθησυχάσει το παιδί και τέλος η μητέρα του παιδιού επιστρέφει ξανά-προσπαθώντας να καθησυχάσει το παιδί της. 

Βάση του παραπάνω πειράματος λοιπόν, τα είδη της προσκόλλησης είναι τέσσερα (με το τελευταίο είδος να έχει προστεθεί από άλλους ερευνητές: Main και Weston,1981). Καταρχήν η ασφαλής προσκόλληση, κατά την οποία στο πείραμα το παιδί όταν αποχωρίζεται την μητέρα του αν και έχει δυσφορία όταν εκείνη επιστρέψει, την χαιρετά με ανακούφιση και ενθουσιασμό. Ένα παιδί με ασφαλή προσκόλληση είναι πιθανό να αναπτύξει ευκολότερα την ψυχική ανθεκτικότητα και την υγιή ανεξαρτησία, έχοντας συναισθηματικό έλεγχο και σημαντικές κοινωνικές δεξιότητες με θετική αυτοεκτίμηση.

Η Αγχώδης προσκόλληση, όπου το παιδί στο πείραμα γαντζώνεται στην μητέρα του όταν επιστρέψει και είναι απαρηγόρητο. Το παιδί με αυτού του είδους την προσκόλληση είναι πιθανό να εμφανίσει αδυναμία ελέγχου της παρορμητικότητας του, επιθετική συμπεριφορά με αρνητικά συναισθήματα, με φτωχή αυτονομία και κοινωνικές δεξιότητες. 

Η προσκόλληση με αποφυγή, όπου το παιδί στο πείραμα αγνοεί και αποφεύγει την μητέρα κατά την επιστροφή της. Το παιδί μπορεί να βιώνει συχνά την απόρριψη και να αναπτύξει άγχος και φόβο για πιθανή απόρριψη στο μέλλον. Έτσι σε μια προσπάθεια να αποφύγει την απόρριψη και να είναι αγαπητό, προσπαθεί να μη δείχνει αρνητικά συναισθήματα, αλλά αποφεύγει επίσης και να δημιουργήσει στενές σχέσεις και γίνεται ακραία ανεξάρτητο.

Το τελευταίο είδος προσκόλλησης είναι η αποδιοργανωμένη προσκόλληση. Σε αυτή το παιδί μπορεί να έχει απρόβλεπτη συμπεριφορά με επαναληπτικές ή ανολοκλήρωτες κινήσεις και σαστισμένη εμφάνιση. Συνήθως πρόκειται για περιβάλλοντα όπου οι γονείς είναι κακοποιητικοί ή με ψυχικές διαταραχές. Σε μια τέτοια κατάσταση, το παιδί αδυνατεί να προβλέψει συμπεριφορές, άρα βρίσκεται συνήθως σε κατάσταση επαγρύπνησης και άγχους, με τον γονέα του να είναι ταυτόχρονα η ασφάλεια του αλλά και ο φόβος του.

 

Βιβλιογραφία 

Ainsworth, M. D. S. The development of infant-mother attachment. In B. Cardwell & H. Ricciuti (Eds.), Review of child development research, Vol. 3. Chicago: University of Chicago Press; 1973.

Bowlby J. Attachment. Attachment and loss: Vol. 1: Loss. New York: Basic Books; 1969.

Main, M., & Weston, D. R. (1981). The quality of the toddler’s relationship to mother and to father: Related to conflict behavior and the readiness to establish new relationships. Child Development, 52, 932-940

 

PHOTO CREDIT: Paige Cody