Καλή Ψυχική υγεία
από την εργοθεραπεύτρια του “Θάλπος Αττικής” Βασιλική Mωραΐτη
Η ύπαρξη της αναπηρίας, ιδιαίτερα όταν αυτή είναι επίκτητη, πολλές φορές συνδέεται με το ερώτημα «γιατί σε εμένα;». Η ενοχοποίηση για την πρόκληση της και η ανικανότητα συγχώρεσης του εαυτού εμποδίζει την διαδικασία της προσαρμογής του ατόμου στα νέα δεδομένα ζωής, την αποδοχή της αναπηρίας αλλά και την διατήρηση της μετέπειτα καλής ψυχικής του υγείας. Η ικανότητα συγχώρεσης του εαυτού αποτελεί ένα ισχυρό εργαλείο για την επίλυση των αρνητικών συναισθημάτων που προκαλούνται από την αναπηρία. Η συγχώρεση μπορεί να διευκολύνει την διαδικασία προσαρμογής του ατόμου στην νέα πραγματικότητα και έτσι να προωθήσει την καλή ψυχική υγεία του ατόμου.
Ποια είναι όμως η διαδικασία την οποία βιώνει το άτομο με αναπηρία μέχρι να φτάσει στην αποδοχή της;
Τα στάδια αποδοχής της αναπηρίας μπορούν κάλλιστα να παρομοιαστούν με αυτά του πένθους, όπως έχουν περιγραφεί από την ψυχίατρο Elizabeth Kübler-Ross. Σύμφωνα με αυτή την θεωρία, κάθε άτομο που βιώνει έναν θάνατο ή μια ξαφνική απώλεια, η εν προκειμένη περίπτωση την απώλεια της προηγούμενης ταυτότητας λόγω της αναπηρίας, περνάει από μια σειρά πέντε σταδίων μέχρι να φτάσει στην αποδοχή της νέας πραγματικότητας.
Στο πρώτο στάδιο επικρατεί «η άρνηση», όπου το άτομο δεν μπορεί να δεχτεί αυτό που του συνέβη, αδυνατεί να δεχτεί την πραγματικότητα και προσπαθεί να την αποφύγει με κάθε δυνατό τρόπο.
Στο δεύτερο στάδιο σταδιακά υποχωρεί η άρνηση και το άτομο ξεκινάει να έρχεται αντιμέτωπο με την πραγματικότητα. Τότε εμφανίζεται και επικρατεί «ο θυμός», όπου το άτομο ψάχνει να βρει κάποιον υπαίτιο για να αποδώσει τις ευθύνες και συχνά γίνεται αντιδραστικό απέναντι στα πρόσωπα του περιβάλλοντος του.
Στο τρίτο στάδιο έχουμε την «διαπραγμάτευση». Εδώ επικρατούν σκέψεις για το τι θα μπορούσε να έχει κάνει διαφορετικά για να αποφευχθεί η αναπηρία. Πώς θα μπορούσε για να παράδειγμα να αποφευχθεί το ατύχημα που μπορεί να την προκάλεσε ή το χειρουργείο που δεν πήγε όπως το περίμενε. Οι σκέψεις αυτές του δημιουργούν τύψεις και ενοχές. Είναι το στάδιο που επιζητά να ανακτήσει την ζωή που είχε πριν την αναπηρία.
Στο τέταρτο στάδιο μιλάμε για την φάση της «κατάθλιψης». Το άτομο έρχεται αντιμέτωπο με τις συνέπειες της αναπηρίας του και καλείται να συνειδητοποιήσει αυτά που έχουν χαθεί οριστικά. Ο άνθρωπος με την αναπηρία τείνει να αποσύρεται και να μην συμμετέχει σε δραστηριότητες που προηγουμένως τον ευχαριστούσαν.
Στο πέμπτο στάδιο, αυτό της «αποδοχής», μιλάμε πια για την αποδοχή της πραγματικότητας, την νέα κατάσταση, την οποία καλείται να αντιμετωπίσει από εδώ και μπρος αφήνοντας πίσω την παλιά του ταυτότητα και δημιουργώντας μια καινούργια. Είναι η τελευταία και πιο σημαντική φάση, κατά την οποία το άτομο επανακτά τον έλεγχο, αναπροσαρμόζει τους στόχους και τα όνειρα του και μπαίνει σε διαδικασία επίτευξης τους.
Η διαδικασία της αποδοχής της αναπηρίας είναι μια εμπειρία μοναδική και μπορεί να βιώνεται με διαφορετικό τρόπο από τον καθένα ξεχωριστά. Κάποιοι άνθρωποι μπορεί να μείνουν για περισσότερο καιρό στο στάδιο της άρνησης ενώ άλλοι στο στάδιο της κατάθλιψης. Το σίγουρο είναι πως αυτή η διαδικασία απαιτεί χρόνο και είναι σημαντικό να δώσουμε αυτόν τον χρόνο ελεύθερα, χωρίς πίεση και κριτική είτε αν το βιώνουμε εμείς οι ίδιοι είτε κάποιος άνθρωπος του περιβάλλοντός μας.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Byra, S., Mróz, J., & Kaleta, K. (2020). Forgiveness and acceptance of disability in people with traumatic spinal cord injury—the mediating role of disability appraisal. A cross-sectional study. Spinal Cord, 58(12), 1317–1324. https://doi.org/10.1038/s41393-020-0507-6
Casabianca, S. S. (2021, February 11). 5 stages of grief after facing a loss. Psych Central. https://psychcentral.com/lib/the-5-stages-of-loss-and-grief#denial.
