Το φαινόμενο Placebo

από την ψυχολόγο του “Θάλπος Αττικής” Μαρία Μακριδάκη

To Placebo ή εικονικό φάρμακο είναι ένα ακίνδυνο χάπι, ένεση ή ιατρική διαδικασία που μιμείται ένα πραγματικό φάρμακο ή μια πραγματική διαδικασία. Συνήθως χρησιμοποιείται στο πλαίσιο μιας έρευνας για τις δοκιμές νέων φαρμακευτικών προϊόντων και δίνεται, στην ομάδα ελέγχου έτσι ώστε να μπορέσουν οι ερευνητές να αποτιμήσουν καλύτερα τα όποια αποτελέσματα των πραγματικών φαρμάκων.

Όμως τι γίνεται όταν κάποιος από την ομάδα ελέγχου, που έχει πάρει δηλαδή την εικονική θεραπεία/φάρμακο αναφέρει βελτίωση; Πως γίνεται οι άνθρωποι να αναφέρουν και να βιώνουν πραγματικές αλλαγές ως αποτέλεσμα μιας εικονικής διαδικασίας;

Να τονίσουμε βέβαια ότι αυτού του είδους οι αναφορές παρατηρούνται σε καταστάσεις που δεν αφορούν σε αλλαγές που είναι εύκολα και αντικειμενικά μετρήσιμες όπως πχ τα επίπεδα της γλυκόζης στο αίμα. Αλλά οι βελτιώσεις αυτές κυρίως αναφέρονται σε καταστάσεις που επηρεάζονται από την προσωπική μας αντίληψη/αίσθηση, όπως ο πόνος, η κόπωση, η ναυτία. Ο άνθρωπος που συμμετέχει στην έρευνα ως μέλος της ομάδας ελέγχου κατά κανόνα (αλλά όχι πάντα) δε το γνωρίζει, έχει την αίσθηση ότι έχει δεχθεί πραγματική θεραπεία.

Να αναφέρουμε επίσης ότι το εικονικό φάρμακο έχει παρατηρηθεί ότι μπορεί να επιφέρει και επιδείνωση όχι μόνο βελτίωση αν δηλωθεί στην έρευνα ότι η δράση του είναι τέτοια πχ ένα εικονικό χάπι που προκαλεί πονοκέφαλο.

Μπορεί λοιπόν το μυαλό και η δύναμη της σκέψης, να έχει τόσο μεγάλη επίδραση στο σώμα και την εμπειρία του; Η αλήθεια είναι ότι το φαινόμενο placebo εξακολουθεί να μην είναι πλήρως κατανοητό και εξακολουθούμε να προσπαθούμε να βρούμε μέσω έρευνας ποιες συνθήκες επηρεάζει και σε ποιο βαθμό.

Ίσως πρακτικά όσο πιο πολύ πιστεύεις ή περιμένεις κάτι να λειτουργήσει προς όφελος σου τόσο πιθανό θα είναι να δηλώσεις και να αισθανθείς αλλαγή προς το καλύτερο. Φαίνεται λοιπόν ότι οι προσδοκίες μας παίζουν σημαντικό ρόλο στην επίδραση του placebo και πράγματι μια θεωρία ψυχολόγων ερευνητών (1) εξηγεί ότι το φαινόμενο του εικονικού φαρμάκου έχει να κάνει με την μεγάλη μας προσδοκία για βελτίωση μεταβάλλοντας την αντίληψη που έχουμε για τη δυσφορία ενεργοποιώντας περιοχές του εγκεφάλου όπως αυτή που είναι υπεύθυνη για τον έλεγχο του πόνου.

Ενδιαφέρον έχουν και μελέτες στην ψυχική υγεία (2), που δείχνουν ότι άτομα με μείζονα κατάθλιψη που έλαβαν placebo νομίζοντας ότι είναι αντικαταθλιπτικό ταχείας δράσεως ήταν πιθανότερο να δηλώσουν βελτίωση της κατάστασης τους από ότι τα άτομα που το γνώριζαν ότι παίρνουν εικονικό φάρμακο. Αυτό φυσικά δε μειώνει σε καμία περίπτωση την αποτελεσματικότητα των αντικαταθλιπτικών φαρμάκων αλλά στην ουσία δεικνύει ότι η κατάσταση του νου είναι απόλυτα συνδεδεμένη με τη διάθεση και έτσι τεκμαίρεται και ότι οι μη φαρμακευτικές θεραπείες παίζουν και έχουν ουσιαστικό ρόλο στην βελτίωση του πάσχοντα. 

Αυτό που γίνεται λοιπόν σαφές από το φαινόμενο του είναι ότι η δύναμη του νου και οι αντιλήψεις μας έχουν δύναμη και παίζουν σημαντικό ρόλο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 

(1) It’s All in Your Head, Or Is It? | Psychology Today

(2) Placebo Effect in Depression Treatment | National Institutes of Health (NIH)

The power of the placebo effect – Harvard Health

Photo by Diana Polekhina on Unsplash