Το σύνδρομο του Απατεώνα

από την ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής» Μαρία Μακριδάκη

Έχετε ακούσει ποτέ για το σύνδρομο του απατεώνα ( imposter syndrome); Το συγκεκριμένο σύνδρομο χαρακτηρίζεται από αυτό-αμφισβήτηση και αισθήματα ανεπάρκειας και αδυναμίας ως προς τις επαγγελματικές ή και ακαδημαϊκές ικανότητες. Στα άτομα με αυτό το σύνδρομο υπάρχει μία ασυμφωνία μεταξύ της αντικειμενικής και υποκειμενικής τους απόδοσης.

Η ανεπάρκεια και το αίσθημα αποτυχίας που τους διακατέχει δεν συμβαδίζει με την επαγγελματική τους πορεία και την επιτυχία τους ως επαγγελματίες. Πιστεύουν ότι ξεγελούν τους άλλους και ότι μια μέρα θα αποκαλυφθεί το μυστικό της ανεπάρκειας τους, ότι θα πέσουν οι μάσκες και θα φανερωθεί η αδυναμία τους, η έλλειψη γνώσεων και ικανοτήτων. Τα θετικά σχόλια δεν εισπράττονται πραγματικά από τους ίδιους αφού νιώθουν ότι παίζουν ένα ρόλο και ότι κάποια στιγμή μπορεί να φανεί ότι δεν τα αξίζουν.

Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι τα άτομα που εμφανίζουν το σύνδρομο του απατεώνα είναι συχνά επιτυχημένοι επαγγελματίες με μεγάλη καριέρα. 

Θα ανακαλύψουν ότι δεν είμαι έξυπνος και ικανός, ότι δεν έχω γνώσεις και δεξιότητες όπως οι συνάδελφοί μου ή συμφοιτητές μου, είναι μία από τις σκέψεις τους για αυτό και προσπαθούν να αποφύγουν το ρίσκο και την έκθεση. Όταν έρθουν επιτυχίες τις μειώνουν, λέγοντας στον εαυτό τους ότι δεν ήταν κάτι σημαντικό ή σπουδαίο, ότι για άλλη μια φορά ξεγέλασαν τους άλλους ή ότι ήταν απλά τυχεροί. Τα τυχόν επιτεύγματα δεν είναι τίποτα παρά το προϊόν της έντονης προσπάθειας να διατηρηθεί η “ψευδαίσθηση” της επιτυχίας και ικανότητας. Τα τυχόν λάθη όμως αντιμετωπίζονται με τραγικό τρόπο, είναι πολύ πιο σημαντικά για αυτούς από τις επιτυχίες, είναι οι απόλυτες αποδείξεις των σκέψεων ανεπάρκειας, ανικανότητας και αποτυχίας που τους διακατέχουν. Ο διαρκής φόβος και το στρες ανεβαίνει όπως και η κούραση και δημιουργείται ένας φαύλος κύκλος γεμάτος εσωτερική πίεση και ενοχή για σκληρότερη δουλειά.

Αυτή η σύγκρουση μεταξύ του τι πιστεύουν οι ίδιοι για τον εαυτό τους και του τι πιστεύουν οι άλλοι δείχνει έλλειψη αυτό-πεποίθησης, αλλοιωμένη αυτό-εικόνα και μικρή αυτό-αξία. Σκέψεις ανεπάρκειας συχνά πηγάζουν από μια παιδική ζωή γεμάτη έντονη κριτική, υψηλά στάνταρ και τελειομανία. Ο υπερ-προστατευτισμός ή το αντίθετο, η αδιαφορία και η έλλειψη υποστήριξης των παιδιών μπορεί να οδηγήσουν σε αυτού του είδους τις αρνητικές σκέψεις στην ενήλικη ζωή.    

Η αλλαγή αρχίζει από την συνειδητοποίηση ότι υπάρχει μια ασυμφωνία μεταξύ των δικών μου πιστεύω για τον εαυτό μου και τον υπολοίπων. Η ουσιαστική καταγραφή των επιτυχιών δοσμένη μέσα από τα μάτια των άλλων και η παραδοχή ότι τα λάθη δεν μας ορίζουν αλλά είναι μέρος της ζωής είναι επίσης ένας καλός τρόπος αλλαγής. Τέλος, είναι σημαντικό να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε ότι το τέλειο δεν είναι εφικτό και πως η λογική άσπρου-μαύρου, τελειότητας ή απαξίωσης είναι απολύτως λανθασμένη και δυσλειτουργική. 

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

Clance, P. R., & Imes, S. A. (1978). The imposter phenomenon in high achieving women: Dynamics and therapeutic intervention. Psychotherapy: Theory, Research & Practice, 15(3), 241–247.

Photo by Andrea Piacquadio on Pexels