Συναισθηματική Πείνα

από την ψυχολόγο του «Θάλπος» Μυρτώ Τσόμπο

Είναι γεγονός πως δεν τρώμε πάντα για να καλύψουμε τη βιολογική ανάγκη της πείνας. Συχνά η ξαφνική και υπερβολική κατανάλωση τροφής με έναν απροειδοποίητο και καταναγκαστικό τρόπο υποδηλώνει ότι αυτό που χρειάζεται «τροφή» δεν είναι το σώμα αλλά η ψυχή μας.  Αυτή η ανεπιτυχής προσπάθεια θρέψης ενός συναισθηματικού εσωτερικού κενού έρχεται σύντομα να μας χτυπήσει το καμπανάκι καθώς η τροφή γεμίζει προσωρινά το κενό. Οι συναισθηματικές ανάγκες συνεχίζουν να υφίστανται όσο και να ανατρέχεις στο φαγητό και παράλληλα τη θέση τους έρχονται να καταλάβουν οι ενοχές, η ντροπή και άλλα δυσάρεστα συναισθήματα.

Αλλά ας το πάρουμε λίγο από την αρχή… πότε μιλάμε για συναισθηματική πείνα και ποια χαρακτηριστικά τη διακρίνουν από την βιολογική;

Ένα άτομο τρώει συναισθηματικά όταν παρά το γεγονός ότι έχει ήδη χορτάσει ή παρότι δεν πεινάει εξαρχής καταναλώνει τροφές, συχνά σε μεγάλες ποσότητες προκειμένου να νιώσει καλύτερα ή να εκτονώσει τα εγκλωβισμένα του συναισθήματα και το φαγητό αποκτά προσωρινά την ικανότητα να μειώνει την ένταση τους. Κατά τη διάρκεια μάλιστα της κατάποσης, το φαγητό μπορεί να προκαλέσει ισχυρές ηδονικές αποκρίσεις (όπως για παράδειγμα η σοκολάτα) που βελτιώνουν τη συναισθηματική κατάσταση και μετά την κατάποση, τα θρεπτικά συστατικά μπορεί να επηρεάσουν τα νευροχημικά και ενδοκρινικά συστήματα που συνδέονται με τα συναισθήματα.

Τα σημεία και οι συμπεριφορές που χρειάζεται να μας προβληματίσουν με την επαναληπτικότητά τους και την ένταση είναι:

• Τρώμε όταν πραγματοποιούμε κάποιες δυσλειτουργικές σκέψεις ή όταν βιώνουμε έντονα αρνητικά συναισθήματα όπως άγχος, φόβο, λύπη, απογοήτευση, ματαίωση, μοναξιά, πλήξη κ.α., σαν προσπάθεια ρύθμισης αυτών.
• Η συναισθηματική πείνα εμφανίζεται μετά από ένα γεγονός που μας συνέβη και μας αναστάτωσε συναισθηματικά (πχ διαπληκτισμός, εξετάσεις κ.α.) σαν προσπάθεια διαχείρισης των αρνητικών συναισθημάτων.
• Σκοπός είναι να κατευνάσουμε έστω προσωρινά (και εν τέλει αποτυχημένα) την εσωτερική ένταση και να επιφέρουμε την ηρεμία στο σώμα μας.
• Αναζητούμε στο φαγητό μια ασφάλεια συναισθηματική.
• Νιώθουμε ότι η κατανάλωση φαγητού είναι εκτός του δικού μας ελέγχου καθώς η «πείνα» έρχεται ξαφνικά και απροειδοποίητα ζητώντας άμεση ικανοποίηση.   
• Δημιουργείται εμμονή κυρίως με συγκεκριμένες τροφές, συνήθως φαγητά με ζάχαρη και αρκετά λιπαρά (σοκολάτα, πρόχειρα σνακ, πατατάκια κ.α.). Τροφές γλυκές και υψηλές σε λιπαρά βελτιώνουν τη διάθεση και συμβάλλουν στον περιορισμό του άγχους.
• Συνεχίζουμε να τρώμε παρά το γεγονός ότι νιώθουμε «σκασμένοι» και φτάνουμε σε επίπεδα έντονης στομαχικής δυσφορίας.
• Τα συναισθήματα που συνοδεύουν τη κατανάλωση είναι συχνά ενοχές, ντροπή, μετάνοια κ.α.

Έρευνες δείχνουν ότι η συναισθηματική διατροφή σχετίζεται με την εξάρτηση στο προσανατολισμό στο συναίσθημα και την αποφυγή απόσπασης προσοχής στα άτομα. Άλλες έρευνες δείχνουν ότι δεν είναι τα ίδια τα συναισθήματα που συνδέονται με τη συναισθηματική πείνα αλλά οι στρατηγικές ρύθμισης και διαχείρισης αυτών. 

Όσο λοιπόν παρατηρούμε ότι το φαγητό γίνεται κυρίαρχο μέσον προκειμένου να αντιμετωπίσουμε και να διαχειριστούμε τα δυσάρεστα συναισθήματα και σε αυτά προστίθενται και άλλα ενοχικά λόγω της αδυναμίας ελέγχου της κατανάλωσης, κατρακυλάμε σε έναν φαύλο κύκλο με αρνητικές για εμάς επιπτώσεις.

Αυτή η δυσάρεστη για εμάς εξέλιξη χρήζει φροντίδας και όχι επίκρισης, χρήζει προσοχής και παρατήρησης και όχι απώθησης, χρήζει δράσης και όχι αδράνειας.

Ένα πρώτο ερώτημα λοιπόν που μπορούμε να θέσουμε για αρχή ως ήμισυ του παντός είναι .. “τι ανάγκη μου συναισθηματική προσπαθώ να καλύψω?”. 

Εν συνεχεία, δοκιμάζω και κάποιους άλλους χρήσιμους τρόπους:

• Κρατάω το δικό μου ημερολόγιο φαγητού και διάθεσης. Κάθε φορά που συμβαίνει ένα υπερφαγικό επεισόδιο σημειώνω δίπλα το συναίσθημα που ανιχνεύω. Με αυτό τον τρόπο θα εντοπίσω κοινές καταστάσεις και συναισθήματα (καταστάσεις πυροδότησης) τα οποία διαχειρίζομαι καταφεύγοντας στη κατανάλωση φαγητού. Παρατηρώντας τα κοινά και επαναλαμβανόμενα μοτίβα θα είναι πιο εύκολο να σπάσω τους φαύλους κύκλους που δημιουργούνται. Δεν είναι μια εύκολη διαδικασία και μπορεί να χρειαστούν αρκετές αυτοκαταγραφές προκειμένου να εντοπίσω το συναίσθημα που υποβόσκει συχνά και άλλοτε κρύβεται περίτεχνα.
• Δημιουργώ εναλλακτικές λύσεις διαχείρισης ή εκτόνωσης των συναισθημάτων (γυμναστική, χορός, περπάτημα, τσάι, μαγειρική, ανάγνωση βιβλίου, βόλτα με φίλους, επικοινωνία με σημαντικούς άλλους, ζωγραφική, σταυρόλεξα, ταινία, ποδήλατο κ.α.).
• Στη διαδικασία ανεύρεσης αποτελεσματικών λύσεων μπορώ να έχω έτοιμο έναν πίνακα με κυρίαρχα συναισθήματα και δραστηριότητες στις οποίες μπορώ να απελευθερώσω και να εκφορτίσω το κάθε συναίσθημα. Σκέφτομαι και γράφω υγιείς δραστηριότητες που προσφέρουν τα ίδια ευφορικά συναισθήματα που αναζητώ στο φαγητό. Άλλωστε ποιος ξέρει καλύτερα από εμένα τι βοηθάει και τι όχι ?
• Απομακρύνω τις ανθυγιεινές τροφές από το σπίτι για να μην έχω εύκολη και άμεση πρόσβαση.  
• Αναβάλω το φαγητό για κάποια λεπτά. Με αυτό το τρόπο δημιουργώ μια καθυστέρηση στη παρόρμηση επιτακτικής λήψης τροφής. Στο διάστημα αυτό προσπαθώ να επικοινωνήσω με την ενδόμυχη συναισθηματική μου ανάγκη, να την εντοπίσω και να θυμίσω στον εαυτό μου ότι αυτό που αναζητώ δεν θα το παρέχει η υπερφαγία.
• Προσπαθώ να βελτιώσω τη ποιότητα του ύπνου μου. Άλλωστε ύπνος και διατροφή μαζί με την καθημερινή ενυδάτωση είναι σημαντικοί προστατευτικοί και ευεργετικοί παράγοντες για τη διάθεση.

Βιβλιογραφία:

Evers, C., Stok, M. F., De Ridder, D. T. D. (2010). Feeding Your Feelings: Emotion Regulation Strategies and Emotional Eating. Volume 36, Issue 6.

Gibson, E. L. (2006). Emotional influences on food choice: sensory, physiological and psychological pathways. Physiology & behavior, 89(1), 53-61 

Macht, M., Simons, G. (2010). Chap.Emotional Eating. Pp. 281- 295. Emotional Regulation and Well- Being. Springer.

Πηγή Εικόνας: https://www.facebook.com/profile.php?id=100087712712103