από την εθελόντρια ψυχολόγο του «Θάλπος» Άννα Φάκλαρη
“Τους σκότωσα όλους τους εχθρούς”, άκουσα το μικρό μου ξαδερφάκι να λέει με υπερηφάνεια στην μαμά του λίγο πριν το πασχαλινό τραπέζι. Βιντεοπαιχνίδια με θεματική τον πόλεμο και την βία, παιδικές εκπομπές με κεντρικό θέμα τους ήρωες που σκοτώνουν τους “κακούς” και παιχνίδια με όπλα αποτελούν την διασκέδαση εκατοντάδων αγοριών αλλά και κοριτσιών από πολύ μικρή ηλικία. Θα έλεγε κανείς πως πολλές φορές εμείς οι ψυχολόγοι ψάχνουμε το αίτιο πίσω από κάθε κατάσταση, μήπως όμως υπάρχει στα αλήθεια λογική πίσω από το φαινόμενο της οικειοποίησης της βίας;
Ζούμε σε μία κοινωνία όπου από πολύ μικρή ηλικία εκθέτουμε τους εαυτούς μας σε εικόνες βίας. Το κύριο ερέθισμα προέρχεται φυσικά από το σπίτι, όπου πολλά παιδιά βρίσκονται στην άτυχη θέση να βλέπουν τους γονείς και τα αδέρφια τους να τσακώνονται θεωρώντας το πλέον κάτι απόλυτα φυσιολογικό. Ακόμη και αν δεν συμβαίνει αυτό, πόσο εύκολο είναι να απομακρύνουμε εντελώς τα μικρά παιδιά από τέτοιες εικόνες; Ας σκεφτούμε τον αμέσως επόμενο φορέα κοινωνικοποίησης, το σχολείο και ας αναλογιστούμε πόσα περιστατικά βίας και τσακωμών συμβαίνουν καθημερινά στο σχολικό περιβάλλον. Το προφίλ του θύτη έχει συνδυαστεί με την γενναιότητα και την δυναμική και φαντάζει συναρπαστικό στα μάτια των μικρών παιδιών. Ένα δυνατό αγόρι, που κερδίζει στους τσακωμούς και παίρνει οτιδήποτε θελήσει μέσω βίαιων πρακτικών. Δεν είναι ασυνήθιστο οι υπόλοιποι να θέλουν να του μοιάσουν και ακόμη και παιδιά που δεν έχουν έρθει ποτέ ξανά αντιμέτωπα με τέτοιες καταστάσεις ξεκινούν να το αφομοιώνουν στο μυαλό τους.
Πως όμως έχει συνδεθεί η βία με την δυναμικότητα και έχει καταλήξει να αποκτά θετικό πρόσημο στα μάτια ενός μικρού αγοριού; Έρευνες των D. Gentile et al ασχολήθηκαν με την επίδραση που έχουν τα βίαια βιντεοπαιχνίδια στην συμπεριφορά των παιδιών και βρήκαν ότι τα πρώτα ενισχύουν μακροχρόνια την επιθετική συμπεριφορά προκαλώντας αλλαγές στις γνωστικές τους λειτουργίες. Αυτό, σύμφωνα με τους παραπάνω συμβαίνει ανεξάρτητα από το φύλο, την ηλικία, την αρχική επιθετικότητα και την εμπλοκή των γονέων σε βίαιες πρακτικές. Παράλληλα, τα παιδιά γίνονται περισσότερο ευερέθιστα και υπερκινητικά, κάτι που εύκολα μπορεί να παρατηρήσει ένας γονέας με το που θα σταματήσει το παιχνίδι.
Ωστόσο, δεν απαιτείται η αγορά μιας κονσόλας για να φέρουμε τα νέα άτομα αντιμέτωπα με το παραπάνω φαινόμενο. Σχεδόν όλοι διαθέτουμε στο σπίτι μία τηλεόραση. Ανοίγοντας την λοιπόν, είναι πολύ πιθανόν να πέσουμε πάνω σε μία ταινία ή κάποια σειρά η οποία δείχνει σε υψηλή ευκρίνεια και με μεγάλη λεπτομέρεια εικόνες όπλων, αίματα και βίαιες σκηνές. Όλα όσα προαναφέραμε εισέρχονται στο μυαλό ενός μικρού παιδιού ξανά και ξανά και φτάνουν στο στάδιο της οικειοποίησης, όπου πλέον όχι μόνο δεν είναι ενοχλητικές ή δυσάρεστες αλλά αποσκοπούν στην ευχαρίστηση και την ψυχαγωγία. Έτσι, οδηγούνται στην απευαισθητοποίηση, κανονικοποιούν την βία και αρκετές φορές μεγαλώνοντας οδηγούνται σε παραβατικές συμπεριφορές.
Παρόλα αυτά, η λύση για έναν γονέα δεν είναι σίγουρα να αποκόψει το παιδί από οποιοδήποτε παιχνίδι ή τηλεοπτική εκπομπή. Το βασικότερο, είναι να λειτουργεί ο ίδιος σαν πρότυπο για το παιδί του, να το φέρνει σε επαφή και με άλλα πρότυπα τα οποία έχουν θετικό πρόσημο ώστε να μην χρησιμοποιεί τα βιντεοπαιχνίδια και την τηλεόραση ως “νταντα” ή ως μέσο επιβράβευσης μιας καλής συμπεριφοράς. Τέλος, πολύ σημαντική είναι η προαγωγή αξιών όπως η φροντίδα, η καλοσύνη και η συνεργασία, αρετές που θα ακολουθούν το παιδί σε όλη την πορεία της παιδικής και ενήλικης ζωής του.
Βιβλιογραφία:
https://jamanetwork.com/journals/jamapediatrics/fullarticle/1850198
Photo by Addy Mae on Unsplash