Άρθρα και Έρευνες
από την ψυχολόγο – χοροκινητική ψυχοθεραπεύτρια του Κέντρου Ημέρας Παιδιού και Εφήβου, Ευτυχία Νικολοπούλου
Η χοροκινητική ψυχοθεραπεία συγκαταλέγεται στις θεραπείες μέσω τεχνών. Είναι μία ψυχοθεραπευτική διαδικασία στην οποία θεραπευτής και θεραπευόμενος χρησιμοποιούν την κίνηση του σώματος και τη δημιουργικότητα των εμπλεκομένων ως εργαλεία επικοινωνίας, σύνδεσης και θεραπείας. Οι συνεδρίες, όπως και σε άλλα είδη ψυχοθεραπείας μπορεί να είναι βραχείας ή μακράς διάρκειας και γίνονται σε ατομικό ή ομαδικό πλαίσιο, δια ζώσης ή και διαδικτυακά.
ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ:
- Το σώμα και ο τρόπος που σχετιζόμαστε με αυτό μέσα από την κίνησή του είναι σε άρρηκτη σχέση με τις σκέψεις και τα συναισθήματά μας. Το πώς νιώθω και σκέφτομαι για μένα και τη ζωή εκφράζεται με αντίστοιχους τρόπους στο σώμα και στον τρόπο που εκφράζομαι μέσα από αυτό. Έτσι, οποιαδήποτε αλλαγή σε αυτό το κομμάτι θα φέρει αλλαγές αντίστοιχα στο συναισθηματικό και γνωστικό μας κομμάτι.
- Η κίνηση μάς επιτρέπει να έχουμε πρόσβαση σε ασυνείδητα κομμάτια του εαυτού. Καθώς αυτή είναι η πρώτη μας γλώσσα πριν ακόμα κατακτήσουμε το λόγο ως παιδιά. Γι’ αυτό μπορεί να μας δώσει πολύτιμες πληροφορίες για προλεκτικές εμπειρίες που ζήσαμε στα πρώτα χρόνια ζωής, που είναι τόσο διαμορφωτικά για εμάς και τα οποία επηρεάζουν τη ζωή μας μέχρι και σήμερα (Tortora, 2019). Ο τρόπος που συνδεόμαστε με τους σημαντικούς άλλους, τί προσδοκούμε από τις σχέσεις μας, πόσο μπορούμε να είμαστε σε επαφή με τον αυθεντικό εαυτό και τις ανάγκες μας όταν σχετίζομαστε με τους άλλους, όλα συνδέονται άμεσα με τις εμπειρίες ζωής στο μεγάλωμά μας.
- Η κίνηση πέρα από λειτουργικό και επικοινωνιακό έχει και συμβολικό χαρακτήρα. Μέσα από την κίνηση και τη δημιουργικότητα, το άτομο μπορεί να αναγνωρίσει και να εξωτερικεύσει πλευρές του, οι οποίες είναι δύσκολο να εκφραστούν με λόγια.
ΠΩΣ ΜΟΙΑΖΕΙ ΜΙΑ ΣΥΝΕΔΡΙΑ;
Η κάθε συνεδρία διαμορφώνεται ανάλογα με τις ανάγκες του θεραπευόμενου. Το άτομο μπορεί να εξερευνήσει τη θεματική την οποία φέρνει στην κάθε συνεδρία πέρα από το λόγο και με δημιουργικά μέσα. Συγκεκριμένα, ο θεραπευόμενος ενθαρρύνεται να εστιάσει στο σώμα του κινώντας το ή επικεντρώνοντας την προσοχή του στις αισθήσεις που βιώνει τη δεδομένη στιγμή π.χ. πόνοι, σφιξίματα, ρυθμός αναπνοής κλπ. Τα μηνύματα που λαμβάνει κανείς από το σώμα μπορεί να είναι ιδιαίτερα αποκαλυπτικά ως προς την παρούσα συναισθηματική κατάσταση του ατόμου. Παράλληλα, το άτομο ενθαρρύνεται να κινηθεί ελεύθερα και σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να υπάρχουν καθοδηγητικές παρεμβάσεις από το θεραπευτή, όπου κρίνεται απαραίτητο. Υπάρχουν διαθέσιμα αντικείμενα που υποστηρίζουν τη δημιουργική διαδικασία και διευκολύνουν την σωματική έκφραση π.χ. μαντήλια, μπάλες, εικαστικά μέσα.
Η συνεδρία κλείνει με το λεκτικό μοίρασμα έτσι ώστε ο θεραπευόμενος να νοηματοδοτήσει ό,τι αναδύθηκε σε σωματικό, συναισθηματικό και νοητικό επίπεδο. Μπορεί να υπάρξουν συνεδρίες που βασίζονται αποκλειστικά στο λόγο, ανάλογα με τις ανάγκες του θεραπευόμενου.
ΣΕ ΠΟΙΟΥΣ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ;
Το συγκεκριμένο είδος θεραπείας απευθύνεται σε άτομα όλων των ηλικιών (παιδιά, ενήλικες, άτομα τρίτης ηλικίας) ανεξαρτήτως γνώσης, προηγούμενης εμπειρίας κι εξοικείωσης με την κίνηση ή το χορό. Είναι κατάλληλη για οποιονδήποτε θέλει να μπει σε μία διαδικασία με αυτογνωσία για να επεξεργαστεί ζητήματα σχέσεων, σημαντικές μεταβάσεις ζωής, τραύμα, πένθος κ.α με δημιουργικό τρόπο.
Επίσης, μπορεί να είναι ιδιαίτερα βοηθητική για άτομα που νιώθουν αποσυνδεδεμένοι από το σώμα τους και είναι ‘’πιο πολύ στο μυαλό τους’’, άτομα που έχουν ζητήματα με την εικόνα σώματος ή άλλα που πάσχουν από διατροφικές διαταραχές. Παράλληλα, μπορεί να λειτουργήσει ιδιαίτερα βοηθητικά σε άτομα που πάσχουν από κατάθλιψη ή αγχώδεις διαταραχές καθώς προσφέρει έναν ολιστικό τρόπο αντιμετώπισης των παραπάνω ζητημάτων. Επιπρόσθετα, είναι κατάλληλη για άτομα με ψύχωση ή αναπτυξιακές διαταραχές όπως αυτισμός καθώς μέσω της μη λεκτικής επικοινωνίας διευκολύνεται η σύνδεση γι’ αυτούς που είτε δεν έχουν τη δυνατότητα λόγου είτε έχουν απωλέσει την ικανότητα συγκροτημένου λόγου όπως στην περίπτωση των χρόνιων ψυχώσεων (Levine, 1997).
ΤΙ ΠΡΟΣΦΕΡΕΙ Η ΧΟΡΟΚΙΝΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ;
Ένα από τα πιο σημαντικά οφέλη του συγκεκριμένου είδους θεραπείας είναι ότι καλλιεργείται η σωματική επίγνωση κι ενσυνειδητότητα του ατόμου σε συνδυασμό με τη συναισθηματική και γνωστική επίγνωση προσφέροντας ένα ολιστικό μοντέλο θεραπείας. Επίσης, διευκολύνεται η πρόσβαση σε απωθημένα συναισθήματα και τραυματικές εμπειρίες καθώς όλα αυτά αναδύονται στο συνειδητό μέσα από τη δημιουργική διαδικασία και τη συνακόλουθη διαδικασία νοηματοδότησης. Η χρήση δημιουργικών μέσων δίνει τη δυνατότητα στο άτομο να πάρει απόσταση από τα δύσκολα συναισθήματα/εμπειρίες καθώς τα προβάλλει σε αυτό που έχει δημιουργήσει με αποτέλεσμα να μπορεί να τα προσεγγίσει με μεγαλύτερη ασφάλεια κι ένα λιγότερο απειλητικό, για το ίδιο, τρόπο. Αναφορικά με τη συμμετοχή σε ομαδική χοροκινητική ψυχοθεραπεία, αυτή ενισχύει την ενσυναίσθηση και την ικανότητα εμπιστοσύνης στους άλλους καθώς διευκολύνει τη χαλάρωση της αντίστασης των συμμετεχόντων και την ευκολότερη εμπλοκή τους στη θεραπευτική διαδικασία (Batcup, 2013).
ΟΦΕΛΗ ΣΕ ΠΑΙΔΙΑ ΚΙ ΕΦΗΒΟΥΣ ΠΙΟ ΣΥΓΚΕΚΡΙΜΕΝΑ
Η χρήση δημιουργικών μέσων, όπως είναι η κίνηση, η μουσική κ.α. μπορεί να βοηθήσει ιδιαίτερα τα παιδιά και τους εφήβους να νιώσουν άνετα με το θεραπευτή για να εμπιστευτούν τη θεραπευτική διαδικασία και να εκφράσουν τις δυσκολίες τους. Μέσα από αυτό το είδος θεραπείας μαθαίνουν να αναγνωρίζουν, να εκφράζουν καθώς και να ρυθμίζουν τα συναισθήματα τους χρησιμοποιώντας δημιουργικά μέσα. Επίσης, αναπτύσσουν νέες προσαρμοστικές, επικοινωνιακές και κοινωνικές δεξιότητες καθώς και το αίσθημα της προσωπικής τους ταυτότητας. Επίσης, ενισχύεται η γνωστική τους ανάπτυξη, η ικανότητα συγκέντρωσης και εστίασης καθώς απαραίτητη προϋπόθεση στη διαδικασία της μάθησης αποτελεί η ενεργή συμμετοχή του σώματος. Ενθαρρύνονται η αυθόρμητη κίνηση, ο αυτοσχεδιασμός και η πλήρης έκφραση της δημιουργικότητας τα οποία ενισχύουν την υγιή ανάπτυξη του παιδιού/εφήβου. Επίσης, δίνεται η δυνατότητα έκφρασης, κατανόησης και διαχείρισης της επιθετικότητας, του θυμού και άλλων συναισθημάτων με ένα λιγότερο καταστροφικό τρόπο (Manford, 2014). Τέλος, όταν πρόκειται για ομαδική θεραπεία, τα παιδιά μαθαίνουν να συνεργάζονται, εξερευνούν διαφορετικούς τρόπους κοινωνικοποίησης και επικοινωνίας και διευκολύνονται στη δημιουργία ομαλών σχέσεων με τους συνομηλίκους τους.
Και σε αυτό το είδος ψυχοθεραπείας, όπως και σε όλα, βασικό ρόλο για την εξέλιξη της θεραπείας παίζει η θεραπευτική σχέση που αναπτύσσεται ανάμεσα στο θεραπευτή και το θεραπευόμενο. Αυτή η σχέση αποτελεί τη βάση και τον καταλύτη για την πορεία του θεραπευόμενου.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
- Batcup, D. C. (2013). A discussion of the dance movement psychotherapy literature relative to prisons and medium secure units. Body Mov. Dance Psychother. 8, 5–16. doi: 10.1080/17432979.2012.693895
- Levine, S.K. (1997). Poesis. London: Jessica Kingsley Publishers Ltd
- Manford, B. (2014). Insecure attachment and borderline personality disorder: working with dissociation and the capacity to think. Body Mov. DancePsychother. 9, 93–105. doi: 10.1080/17432979.2014.891261
- Tortora, S. (2019). Children Are Born to Dance! Pediatric Medical Dance/Movement Therapy: The View from Integrative Pediatric Oncology. PubMed, PMID: 30669668
Photo by Julia Caesar on Unsplash
