Φίλαθλος ή οπαδός?

Όλοι οι άνθρωποι -λίγο ή πολύ- θαυμάζουν και υποστηρίζουν δημόσια πρόσωπα, πολιτικά κόμματα, αθλητικές ομάδες κτλ. Πιο συγκεκριμένα, όσον αφορά τον αθλητισμό, όλοι υποστηρίζουν αθλητές και ομάδες που εκπροσωπούν την χώρα τους με το εθνόσημο και θα παρευρεθούν στους αγώνες. Πολλοί όμως είναι και αυτοί που υποστηρίζουν αθλητές και ομάδες “ιδιωτικού τομέα” και θα καταναλώσουν χρόνο και χρήματα για να τους στηρίξουν εμπράκτως.

Στον βαθμό που η υποστήριξη αυτή πλαισιώνεται στα όρια της αγάπης και του σεβασμού για τον αθλητισμό και των αθλητών που συμμετέχουν  – όταν δηλαδή κάποιος είναι φίλαθλος- πρόκειται για μια υγιής εκδήλωση θαυμασμού και υποστήριξης που ενισχύει την παγίωση αλλά και εξέλιξη του αθλητισμού, και κατ΄ επέκταση τα οφέλη του προς τον πολιτισμό αλλά και την προσωπική ανάπτυξη του ατόμου.

Όταν όμως αυτή η υποστήριξη ξεπερνά τα όρια και ο θαυμασμός γίνεται φανατικός και διακατέχεται από οπαδισμό – για την ομάδα του στην συγκεκριμένη περίπτωση – τότε η συμπεριφορά του μπορεί να γίνει από ενοχλητική έως επικίνδυνη για τους άλλους αλλά και τον εαυτό του.

Όταν μιλάμε για οπαδισμό, αναφερόμαστε σε μία ισχυρή συναισθηματική δέσμευση μεταξύ του οπαδού και της ομάδας, η οποία περιλαμβάνει την παρακολούθηση όλων των αγώνων της, τη γνώση όλων των παικτών, την καθημερινή ανάγνωση άρθρων και posts για την ομάδα, την παρακολούθηση παικτών και προπονητών στα social media, κτλ. Είναι σαν να είναι παντρεμένος με την ομάδα, από την οποία δεν πρόκειται ποτέ να πάρει διαζύγιο! Πολλοί μάλιστα την ισοδυναμούν με την θρησκεία.

Η πορεία της ομάδας έχει σημαντική επίδραση στην διάθεση του οπαδού. Όταν κερδίζει, όλα φαίνονται πιο φωτεινά και πιο χαρούμενα, ενώ όταν χάνει όλα σκοτεινιάζουν, θυμώνει με τους παίκτες και τον προπονητή γιατί ματαιώνεται, νιώθει προδομένος που δεν πάλεψαν αρκετά για την νίκη. Και όλες αυτές οι αντιδράσεις είναι πάντα σε υπερθετικό βαθμό. Όταν όμως νιώθει ότι αδικείται η ομάδα του, τότε όλα γίνονται “κόκκινα” από τον θυμό. Και τότε είναι που συνήθως βλέπουμε τις επικίνδυνες αντιδράσεις και συμπεριφορές.

Το ερώτημα που εγείρεται είναι γιατί μία ομάδα ατόμων από φίλαθλοι εξελίσσονται σε οπαδούς διατεθειμένους να βρίσουν, να καταστρέψουν ξένα αντικείμενα και περιουσίες άλλων, ακόμα και να βιαιοπραγήσουν εναντίων των αντιπάλων οπαδών; Ποιο είναι το κίνητρο που τους οδηγεί στον φανατισμό και ποιες οι ανάγκες τους που ικανοποιούνται από το “οπαδιλίκι”;

Η απάντηση δεν είναι απλή, καθώς φαίνεται να διαμορφώνεται μέσα από πολιτισμικούς και κοινωνικο-οικονομικούς παράγοντες, των οποίων η επίδραση ποικίλει ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία και τις ψυχολογικές ανάγκες του εκάστοτε οπαδού.

Σαφώς υπάρχουν κάποια κοινά σημεία που χαρακτηρίζουν τους οπαδούς αλλά και τους φιλάθλους, όπως είναι η ικανοποίηση της ανάγκης του ανήκειν σε μία κοινωνική ομάδα. Μάλιστα έρευνα παρουσίασε ομοιότητες μεταξύ της ταύτισης ενός φιλάθλου με μια αθλητική ομάδα και του τρόπου με τον οποίο οι άνθρωποι ταυτίζονται με την εθνικότητα και το φύλο τους.  Αυτό που διαφοροποιεί τους φιλάθλους από τους οπαδούς είναι η βαρύτητα αυτής της κοινωνικής ταυτότητας που έχει στον αυτοπροσδιορισμό τους. Ως ενήλικες έχουμε άλλωστε αρκετές κοινωνικές ταυτότητες, πχ την επαγγελματική, την οικογενειακή, την πολιτική κοκ. Ωστόσο, σε μία υγιής και λειτουργική ζωή, η σημασία τους αυξομειώνεται ανάλογα με τις συνθήκες, δεν υπερισχύει μόνο μία.

«Ο αθλητισμός δεν χτίζει χαρακτήρα, τον αποκαλύπτει» είχε πει ο Heywood Hale Broun. Ο οργανωμένος οπαδισμός εντοπίζει τους θυμωμένους ανθρώπους και τους επιδεικνύει έναν εχθρό να μισήσουν, τους δίνει δηλαδή μία διέξοδο να εκτονώσουν τον θυμό τους. Με άλλα λόγια τους εκμεταλλεύεται ψυχοσυναισθηματικά.

Σε γενικές γραμμές, το να είναι κάποιος λάτρης των σπορ είναι μια εξαιρετική εμπειρία και η παρακολούθηση των αγώνων είναι ωφέλιμη σε κοινωνικό και συναισθηματικό επίπεδο. Οι συγκινήσεις που προσφέρουν οι αγώνες είναι ανεκτίμητης αξίας για αυτό και τα γήπεδα θα έπρεπε να είναι προσβάσιμα σε οικογένειες με μικρά παιδιά και όχι να αποτελούν χώρο εκτόνωσης θυμού και επιθετικότητας. Είναι μια μεγάλη σκηνή στην οποία όλοι πρέπει να είναι ευπρόσδεκτοι.

2.       Wann, D.L. (2006). Examining the potential causal relationship between sport team identification and psychological wellbeing. Journal of Sport Behavior, 29, 79-95.

3.       https://www.prideofdetroit.com/2021/9/10/22657460/the-psychology-of-fanaticism-everything-sports-fans-do-and-why

4.       https://www.psychologicalscience.org/observer/sports-complex-the-science-behind-fanatic-behavior

5.       https://johnmjennings.com/the-different-types-of-sports-fans/