Άρθρα και Έρευνες
από την κοινωνική λειτουργό του «Θάλπος Καλαμάτας» Αρετή Γλέζου
Χρησιμοποιώντας τον όρο «στίγμα του βάρους» αναφερόμαστε σε όλες τις αρνητικές συμπεριφορές, τις αντιλήψεις, τις εικασίες και τα επικριτικά σχόλια που βασίζονται επάνω σε στερεότυπα γύρω από το βάρος ενός ατόμου. Στην ουσία, πρόκειται για την άδικη αντιμετώπιση που δέχονται οι άνθρωποι σε καθημερινή βάση, καθαρά και μόνο λόγω του μέγεθος του σώματός τους.
Το Στίγμα του Βάρους αποτελεί την πιο συχνή μορφή ρατσισμού. Είναι η «κοινωνική απόρριψη και υποτίμηση που επικρατεί σε όσους δεν συμμορφώνονται με τους κυρίαρχους κοινωνικούς κανόνες περί επαρκούς σωματικού βάρους και σχήματος ή μεγέθους». Με απλά λόγια, το “στίγμα του βάρους” είναι μια μορφή διάκρισης που βασίζεται στο σωματικό βάρος ενός ατόμου και απευθύνεται προς όλους.
Οι διακρίσεις εξαιτίας του μεγέθους τους σώματος, που συνοδεύονται από ανάρμοστη γλώσσα, αρνητικά σχόλια και προσβολές, έχουν συνέπειες που μπορεί να προκαλέσουν αλλαγές στο σώμα του πάσχοντος από παχυσαρκία, όπως χρόνιο κοινωνικό στρες, αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης (που οδηγούν σε κακή μεταβολική υγεία και μεγαλύτερη αύξηση βάρους), κατάθλιψη, αύξηση της χρήσης ουσιών και αλκοόλ, 60% αυξημένο κίνδυνο θανάτου, υπερκατανάλωση τροφής για να αντιμετωπίσουν τα αρνητικά συναισθήματα, μειωμένη σωματική δραστηριότητα και αποφυγή κάθε υγειονομικής περίθαλψης ή κοινωνικής συναναστροφής.
Ο καθένας μας προσωπικά μπορεί να κάνει αλλαγές στον τρόπο που σκέφτεται και μιλάει για άτομα που έχουν περιττά κιλά. Ένας σημαντικός τρόπος για να γίνει αυτό είναι να αφαιρέσουμε τη λέξη «παχύσαρκος» από το λεξιλόγιό μας. Όταν αναφερόμαστε σε κάποιον που έχει υπερβολικό βάρος, θα πρέπει να θυμόμαστε ότι είναι άτομο με ασθένεια και να προσπαθήσουμε να τον αναγνωρίσουμε ως άτομο και όχι ως την ασθένεια που έχει. Για παράδειγμα, αντί να μιλάμε για ένα «παχύσαρκο άτομο» θα πρέπει να χρησιμοποιούμε τη φράση «άτομο με παχυσαρκία».
Αυτός ο τρόπος ομιλίας ονομάζεται “person-first language”, δηλαδή η γλώσσα που δίνει έμφαση στο άτομο και όχι στην ασθένειά του.
Το «Weightism είναι ένας φαύλος κύκλος». Εκτός από το γνωστό συναισθηματικό και οικονομικό κόστος, τα αποτελέσματα μας δείχνουν ότι οι διακρίσεις λόγω βάρους αυξάνουν επίσης τον κίνδυνο της παχυσαρκίας. Αυτό θα μπορούσε να οδηγήσει σε έναν φαύλο κύκλο, αφού τα άτομα που είναι υπέρβαρα και παχύσαρκα είναι πιο ευάλωτα στις διακρίσεις και η διάκριση αυτή μπορεί να συμβάλει στην επακόλουθη παχυσαρκία και στις δυσκολίες της διαχείρισης του βάρους.
Επίσης, τα άτομα που βιώνουν εμπειρίες στίγματος ως προς το βάρος, αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους ως λιγότερο ικανό να συμμετάσχει σε φυσικές δραστηριότητες και είναι συνεπώς λιγότερο πρόθυμοι να γυμναστούν έχοντας την τάση να το αποφεύγουν.
Το Στίγμα του Βάρους, ακόμη κι αν ένα άτομο δεν το βιώνει αυτή τη στιγμή, υπάρχει αυξημένη περίπτωση να ζει με το φόβο του.
Οι άνθρωποι συχνά αισθάνονται πως το χειρότερο πράγμα που θα μπορούσε να τους συμβεί είναι το να πάρουν κιλά. Όχι, η ανησυχία τους αυτή δεν οφείλεται στο ότι αγωνιούν για την υγεία τους. Αλλά γνωρίζουν πολύ καλά τι σημαίνει να ζεις μέσα σε αυτή την κοινωνία, έχοντας ένα μεγαλύτερο σώμα. Γνωρίζουν πως οι άνθρωποι θα τους συμπεριφερθούν διαφορετικά όταν το βάρος τους αυξηθεί. Αυτό συνεπάγεται ότι ξαφνικά θα έχουν όλοι το δικαίωμα να τους σχολιάσουν για «το καλό τους».
Με το να σχολιάσω όμως, έναν άνθρωπο είτε επειδή έχασε είτε επειδή πήρε κιλά, στην πραγματικότητα ενισχύω ακόμη περισσότερο το Στίγμα του Βάρους. Επιπλέον, κάνω ακόμα πιο έντονη την νοοτροπία για «εξιδανίκευση του αδύνατου σώματος». Τα σχόλια και οι προτροπές για απώλεια βάρους, όσο καλοπροαίρετα και εάν είναι, οδηγούν σε αυξημένο αίσθημα ντροπής, χαμηλή αυτοεκτίμηση, δυσαρέσκεια σώματος έως και κατάθλιψη. Φυσικά, κάτι τέτοιο όχι απλώς δεν κάνει καλό στην υγεία ενός ανθρώπου, αλλά τον αποτρέπει από την υιοθέτηση ωφέλιμων συμπεριφορών για την υγεία του.
Η λύση για το Στίγμα του Βάρους δεν είναι τα άτομα να γίνουν πιο ψυχικά ανθεκτικά για να το διαχειρίζονται καλύτερα
Δε γίνεται να ζητάς από ένα άτομο που δέχεται τον ρατσισμό στην καθημερινότητά του και πλήττεται σοβαρά η σωματική και ψυχική του υγεία λόγω αυτού, να μάθει να διαχειρίζεται καλύτερα τον ρατσισμό. Πρέπει να σταματήσει ο ίδιος ο ρατσισμός.
Αυτό αποτελεί χρέος της κοινωνίας, η οποία οφείλει να προστατεύει τα ανθρώπινα δικαιώματα όλων των ανθρώπων και να θεσπίσει ως υποχρεωτικό κομμάτι στην εκπαίδευση όλων εμάς, των επιστημόνων υγείας, την ευαισθητοποίηση γύρω από το Στίγμα του Βάρους. Έτσι, που να μπορούμε να βοηθάμε πραγματικά τους ανθρώπους, χωρίς να τους βλάπτουμε με τα λόγια και τις συμπεριφορές μας.
Είναι σκληρές οι αλήθειες γύρω από το Στίγμα του Βάρους και πονάνε. Είναι, όμως, απαραίτητες για να μπορέσουμε να κατανοήσουμε την έκταση του θέματος και ίσως να αναρωτηθούμε και εμείς οι ίδιοι πώς θα μπορούσαμε να συνεισφέρουμε στην εξάλειψή του.
Πηγές:
www.ncoa.org/article/how-do-weight-bias-and-stigma-affect-patients-with-obesity
www.apa.org/monitor/2022/03/news-weight-stigma international Journal of Obesity
www.health.harvard.edu/blog/weight-stigma-as-harmful-as-obesity-itself-202206022755
https://www.savoirville.gr/stigma-varous/
oxfordre.com/communication/display
loveyourbody.gr/
Photo by SHVETS production: https://www.pexels.com/photo/sad-sporty-women-with-different-bodies-6975538/
