Άρθρα και Έρευνες
από την ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής» Λευκοθέα Μπεσίρη
Με αφορμή ένα περιστατικό που έλαβε χώρα σε έναν από τους μεγαλύτερους δήμους της Αττικής, σε ένα καφέ πάνω σε κεντρική πλατεία της περιοχής, θα κάνουμε λόγο για τις διακρίσεις που σημειώνονται στην τρίτη ηλικία και τον συνεπακόλουθο αποκλεισμό που υφίσταται αυτή η μερίδα του πληθυσμού από μέρος της κοινωνικής ζωής του τόπου. Το περιστατικό έχει ως εξής: δύο ηλικιωμένοι άνδρες επέλεξαν να περάσουν τον ελεύθερο χρόνο τους σε μία καφετερία, μία σερβιτόρα φαίνεται πως τους απέτρεψε να καθίσουν εξηγώντας τους πως η πολιτική του καταστήματος δεν επιτρέπει σε ηλικιωμένους να σερβίρονται εκεί. Ο ένας εκ των δύο φανερά ενοχλημένος από την τοποθέτηση αυτή προσπάθησε να της εξηγήσει το παράλογο και το παράνομο του πράγματος, ενώ ο άλλος προσπάθησε να τον ηρεμήσει και στη συνέχεια τον έπεισε να φύγουν από το κατάστημα. Το περιστατικό αυτό πήρε διαστάσεις, καθώς αυτόπτης μάρτυρας το δημοσίευσε στα κοινωνικά δίκτυα, αναγκάζοντας τη συγκεκριμένη καφετέρια να πάρει επίσημα θέση. Ο ιδιοκτήτης του μαγαζιού ζήτησε συγγνώμη και τόνισε πως τέτοιες συμπεριφορές είναι απαράδεκτες και δε συνάδουν με την ηθική της επιχείρησής του. Στη συνέχεια, εξήγησε πως ο νεοπροσληφθείς υπεύθυνος είναι αυτός που εν αγνοία του εφάρμοζε την πολιτική αυτή διατηρώντας μία εικόνα του καταστήματος που εκείνος πίστευε ότι ήταν καλύτερη κι ότι ο συγκεκριμένος άνθρωπος τελικώς απομακρύνθηκε.
Ένας νεοπροσληφθείς υπεύθυνος και κατ’ επέκταση μία καφετέρια, στο όνομα μίας μεταμοντέρνας ευγονικής, βάζει τους εργαζομένους να πουν σε κόσμο «ξέρετε δεν μπορείτε να κάτσετε εδώ». Η τρίτη ηλικία δεν επιτρέπεται να συμμετέχει στα κοινωνικά αγαθά και στις κοινωνικές σχέσεις της κοινωνίας στην οποία ζει, αποκλείεται σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, στιγματίζεται και περιθωριοποιείται. Αναγκάζεται να εγκαταλείψει δραστηριότητες που παλιότερα αποτελούσαν μέρος της καθημερινότητάς της. Ταυτόχρονα, η καπιταλιστικά διαμορφωμένη οικονομική τάξη πραγμάτων της σύγχρονης κοινωνίας δε λαμβάνει ιδιαίτερα υπόψη της τους ηλικιωμένους, καθώς δεν είναι σε σημαντικό βαθμό ενεργοί ως καταναλωτές και άρα η σχεδίαση και η παραγωγή δε συντονίζονται με βάση τις δικές τους ανάγκες και προτιμήσεις. Το δίκτυο των φιλικών και κοινωνικών τους συναναστροφών πολλές φορές συρρικνώνεται για λόγους που μπορεί να έχουν να κάνουν με την υγεία ή με την ανάληψη της φροντίδας τους από άλλους. Έτσι, σταδιακά παρατηρούμε ότι έχουν απωλέσει τον ενεργητικό τους ρόλο κι έχουν αποκλειστεί κοινωνικά, γεγονός που διαμορφώνει τις προϋποθέσεις για ανάπτυξη περισσότερο σοβαρών ψυχικών και σωματικών νόσων.
Η μάχη για την εξάλειψη του φαινομένου των διακρίσεων που λαμβάνουν χώρα σε άτομα της τρίτης ηλικίας και του συνεπακόλουθου κοινωνικού τους αποκλεισμού είναι μία μάχη προσωπική, συλλογική και πολιτειακή. Ο καθένας μας με την προσωπική του ηθική οφείλει να προάγει καθημερινά τη σύνθεση μίας κοινωνίας συμπεριληπτικής και συμμετοχικής από όλους και φυσικά, να καταγγέλλει και να καταδικάζει έμπρακτα αντίθετες συμπεριφορές. Η διαμόρφωση συλλόγων που να προασπίζουν τα δικαιώματα των ατόμων αυτών κρίνεται, επίσης, απαραίτητη. Τέλος, η Πολιτεία είναι η πλέον αρμόδια να λάβει μία σειρά μέτρων που θα βελτιώσουν συνολικά την ποιότητα ζωής των ηλικιωμένων. Ο σχεδιασμός κατάλληλων δομών κοινωνικής φροντίδας κι η ενίσχυση των υπαρχουσών πρωτοβάθμιων υπηρεσιών υγείας με την επιχορήγηση προγραμμάτων ψυχαγωγικού χαρακτήρα, η δημιουργία 24ωρης τηλεφωνικής γραμμής υποστήριξης ηλικιωμένων σε Δήμους κι η ανάπτυξη δικτύου εθελοντών για την παροχή φροντίδας και την ενίσχυση της κοινωνικοποίησης είναι μερικά παραδείγματα. Όπως τονίστηκε πριν αρκετά χρόνια στο πρώτο Διεθνές Συνέδριο Γεροντολογίας στη Λιέγη, το μεγάλο, το πραγματικό πρόβλημα, το οποίο αντιμετωπίζει σήμερα ο άνθρωπος είναι όχι μόνο να προσθέσει χρόνια στην ζωή, αλλά ζωή στα χρόνια.
Πηγές:
Νεοκλέους, Γ. (2012). «Κοινωνική Επανένταξη Ηλικιωμένων Ατόμων και Τρόποι Αποτελεσματικής Παρέμβασης του Κοινωνικού Λειτουργού /Συντονιστή Ομάδας,», Κοινωνική Εργασία, 26, (108), 231-248.
Ε.Κ. Καρανικόλα, Ε.Κ.., Δημόπουλος, Ε,Χ.., Νιάκας, Δ.Α. & Αλετράς, Β.Ο. (2018). Οικονομική κρίση και σχετιζόμενη με την υγεία ποιότητα ζωής ηλικιωμένων, Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής, 35(2), σελ 220-229.
Photo by K. Mitch Hodge on Unsplash
