Άρθρα και Έρευνες
Από την Ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής» Μαρία Μακριδάκη
Η ιστορία της ψυχικής ασθένειας είναι τόσο παλιά όσο και η ιστορία του ανθρώπινου γένους. Εικάζεται ότι ο τρυπανισμός που έχουν υποστεί προϊστορικά ανθρώπινα κρανία πραγματοποιήθηκε ως μια προσπάθεια απελευθέρωσης του ατόμου από το «πνεύμα» που τον κατείχε από σαμάνους της εποχής.
Πέρα από την προϊστορία, κατά την κλασική εποχή και με την επιρροή του Ιπποκράτη, η ψυχική ασθένεια παύει να έχει μυστηριώδη και μυστικιστικά αίτια και θεωρείται ο εγκέφαλος, ως όργανο σκέψης, η αιτία της ψυχικής ασθένειας. Ο Πλάτωνας μας λέει στην Πολιτεία: «Εάν κανείς είναι πνευματικά ασθενής, δε πρέπει να εμφανίζεται δημόσια στην πόλη. Οι συγγενείς του οφείλουν να τον κρατούν μέσα στο σπίτι, να τον περιποιούνται και να τον προστατεύουν. Εάν εγκαταλείψουν τον ασθενή να τιμωρηθούν με χρηματικό πρόστιμο».
Κατά την εποχή του μεσαίωνα όμως παρατηρούμε μια μυστικιστική επιστροφή στην αιτιολόγηση της ψυχικής ασθένειας. Οι εξορκιστές, που απαρτίζονταν από ιερείς και ιατρούς της εποχής, πιστεύοντας ότι ο ψυχικά ασθενής διακατέχεται από «κακά πνεύματα», αναλάμβαναν την απελευθέρωση του ατόμου από το δαίμονα. Ήταν σύνηθες, κατά το μεσαίωνα, οι ψυχικά ασθενείς είτε να βρίσκονταν στις φυλακές είτε να καίγονταν ως μάγοι. Φωτεινή εξαίρεση της εποχής ήταν ο αραβικός κόσμος που δεν ενστερνίστηκε αυτή τη δαιμονολογία αλλά αντίθετα έχουμε το πρώτο «νοσοκομείο» ψυχικά ασθενών στην Βαγδάτη το 407 μ.Χ.
Η επιστροφή του δυτικού κόσμου στην ανθρωποκεντρική προσέγγιση της ψυχικής ασθένειας έρχεται την εποχή του Διαφωτισμού. Ο Philippe Pinel (1745-1826), Γάλλος Ιατρός, προτείνει την απελευθέρωση των ψυχικά ασθενών από τις φυλακές και τις αλυσίδες, πιστεύοντας ότι η αιτία της νόσου είναι η έλλειψη ελευθερίας. Κατά την περίοδο του Διαφωτισμού δίνεται επίσης έμφαση στον συναισθηματικό παράγοντα ως αιτία της ψυχικής ασθένειας. Τον 19ο αιώνα, ο Μέυνερτ, δάσκαλος του Φρόυντ, επαναφέρει στο προσκήνιο τον εγκέφαλο ως την αιτία των ψυχικών διαταραχών.
Στη σημερινή εποχή, η κατανόηση της ψυχικής ασθένειας έρχεται μέσα από το λεγόμενο «Βιοψυχοκοινωνικό Μοντέλο» (Engel, 1980). Σύμφωνα με αυτό το πολυπαραγοντικό μοντέλο που έχει υιοθετήσει ο επιστημονικός κόσμος, η εμφάνιση μιας ψυχικής διαταραχής είναι αποτέλεσμα περισσότερων του ενός παραγόντων. Η αλληλεπίδραση νευροβιολογικών, ψυχολογικών και κοινωνικών παραγόντων είναι αυτή που προδιαθέτει, διατηρεί και διαιωνίζει την ψυχική διαταραχή. Πέρα όμως από αυτή την ολιστική αιτιολόγηση και άρα και ολιστική αντιμετώπιση, είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι σήμερα μέσα από τα εμπειρικά μας δεδομένα και τα ανθρωποκεντρικά μας πρότυπα γνωρίζουμε ότι και η σχέση θεραπευτή-θεραπευόμενου είναι ένα σημαντικό θεραπευτικό εργαλείο.
Η ψυχική ασθένεια, μέσα από την καταγραφή της ανά τους αιώνες, σε όλες τις περιόδους της ιστορίας και σε όλα τα οικονομικο-κοινωνικο-πολιτικά συστήματα, έχει αποδείξει ότι είναι συνυφασμένη με την ανθρώπινη ύπαρξη.
Βιβλιογραφία:
- Engel, G.L., (The clinical application of the biopsychosocial model. American Journal Psychiatry,137 (5), 535-44.
- Πλάτων, Πολιτεία εκδόσεις Πόλις
- Φουκό, Μ. (2004) Η ιστορία της τρέλας, εκδόσεις Ηριδανός
- Χαρτοκόλλης, Π. (1991) Εισαγωγή στην Ψυχιατρική, εκδόσεις Θεμέλιο
