Άρθρα και Έρευνες
από την ψυχολόγο του “Θάλπος Καλαμάτας” Κυριακή Κορμά
Τίποτα δεν αποτυπώνει καλύτερα μια δύστυχη ζωή από το ανθρώπινο σώμα. Το ανθρώπινο μυαλό δεν είναι γενετικά προγραμματισμένο. Το εξωτερικό περιβάλλον ενός παιδιού καθορίζει την ανάπτυξη του εγκεφάλου του. Η ντοπαμίνη είναι το χημικό που κινητοποιεί τη δράση, εκκρίνεται όταν κινητοποιούμαστε, ενθουσιαζόμαστε, είμαστε ζωντανοί και ρωμαλέοι. Χωρίς αυτή δεν έχουμε κίνητρο. Η ενδορφίνη και οι μορφίνες είναι αυτές που καθιστούν δυνατή την εμπειρία της αγάπης. Στο εθισμένο άτομο, η ανάπτυξη των κύκλων της ενδορφίνης στον παιδικό εγκέφαλο δεν έγινε σωστά. Όταν η αγάπη του γονέα λείπει σε αυτές τις ευαίσθητες ηλικίες, οι σημαντικοί αυτοί κύκλοι δεν μπορούν να αναπτυχθούν. Το άτομο από τη βρεφική ηλικία ήδη βιώνει την πρώτη ολοκληρωτική εξάρτηση από τη μητρική φιγούρα. Βιώνει αυτή την ανάγκη και έτσι σμιλεύει το χαρακτήρα και τις αντοχές του μέσα από τη στέρηση της μητέρας, τη συμπεριφορά ή την αγάπη της. Έχει την απόλυτη εξάρτηση από εκείνη γιατί η επιβίωσή του, σωματική και ψυχική διακυβεύεται από την ίδια. Σύμφωνα με την ψυχαναλυτική θεωρία, κατά τους πρώτους μήνες το μωρό θεωρεί ότι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της μητέρας, σαν ένα σώμα. Με το χάδι της η μητέρα δίνει στο παιδί τα όρια και εκείνο αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ως ξεχωριστό ον. Έτσι διαμορφώνει την ύπαρξή του. Το χάδι, η αγκαλιά δεν υπήρξαν σε παιδιά που έχουν κακοποιηθεί και στην πλειονότητα τους είναι σήμερα εθισμένοι. Όσο κακομεταχειριζόμαστε ένα παιδί κακομεταχειριζόμαστε και τον εγκέφαλό του. Αν δεν υπάρξει σημαντική σύνδεση και αγάπη με το γονέα, επέρχεται σημαντική έλλειψη, η οποία δημιουργεί επιθυμία. Ο πόνος της έλλειψης αγάπης ανακουφίζεται με υποκατάστατα από το περιβάλλον.
Η ψυχή, αυτό το εύθραυστο και «θεϊκό» κομμάτι μας βρίσκεται εκτεθειμένο στην καθημερινή βία, παραδοξότητα και παραφορά. Aντιδρά όπως και με ό,τι μπορεί. Εμπνέει και εμπνέεται. Τρομοκρατεί και τρομοκρατείται. Αναζητά τον άλλο και ταυτόχρονα τον φοβάται. Τρέμει μήπως πληγωθεί και αυτός ο τρόμος δύναται να μεταμορφώσει τον άνθρωπο στο άδικο και βίαιο πλάσμα που ο καθένας μπορεί να γίνει… Η ψυχή φοβάται την απόρριψη και την εγκατάλειψη. Φοβάται ό,τι και ένα μικρό παιδί. Όταν πεινάει να μην έχει τροφή, όταν πονάει να μη γιάνει ο πόνος, όταν κρυώνει να μη ζεσταίνεται, όταν του λείπει σωματικά ο άλλος, να μην τον έχει, να μην ελέγχει τα πράγματα γύρω του. Να αισθάνεται ότι η ύπαρξή του δε λογαριάζεται από τον άλλο. Ότι είναι σαν σκιά. Το μικρό παιδί δεν γνωρίζει αυτό που του λείπει, στην αρχή της ζωής αντιλαμβάνεται την έλλειψη με το σώμα, όπως προαναφέρθηκε. Ο ενήλικας είναι σε θέση να στοχάζεται και να συλλογίζεται αυτό που του λείπει. Να το ανακαλεί στη μνήμη του. Με αυτή την έννοια η μνήμη είναι σκληρή, από την άλλη η απουσία της, όσο κι αν μας προστατεύει, είναι τερατώδης. Μας καθιστά άψυχα όντα.
Η ψυχή για να προστατευτεί αναπτύσσει στρατηγικές άμυνας. Η ίδια μας η επιβίωση εξαρτάται από αυτές. Είτε επιτίθεσαι στον άλλο, είτε στον εαυτό σου. Ο άλλος αναγορεύεται εχθρός και εσύ νιώθεις προστατευμένος. Ή αναγορεύεις τον ίδιο σου τον εαυτό σε εχθρό κι επιτίθεσαι σε αυτόν με συμπεριφορές όπως τα ναρκωτικά, ο αλκοολισμός, η εμπλοκή σε αδιέξοδες σχέσεις και άλλου είδους εθισμούς. Ο εαυτός μας είναι ο εσωτερικός μας εχθρός. Όσο περισσότερο φοβόμαστε και διαιωνίζουμε το κενό εντός τόσο δυναμώνει και ο εθισμός. Ο εθισμένος χρησιμοποιεί το σώμα του για να στείλει ένα μήνυμα. Άνθρωπος εθισμένος δε σημαίνει αδύναμος, σημαίνει δυστυχής.
Ο φόβος και ο πόνος κυριαρχούν στους εθισμούς. Δε φοβάμαι να πεθάνω, φοβάμαι να ζήσω. Αυτό αποτελεί το κεντρικό σημείο. Φόβος να ζήσεις μόνος και ανήμπορος, κακοποιημένος και άδειος, χωρίς αγάπη και ταυτότητα προσωπική. Για να ξεφύγει κανείς από τους δαίμονες των τραυμάτων, κάνει ότι μπορεί. Ο εθισμός προσφέρει μια ανακούφιση από τον πόνο, μια αίσθηση ελέγχου, μια αίσθηση προσωρινής ηρεμίας, τα οποία απουσιάζουν από τη ζωή του ατόμου. Ο εθισμός αποτελεί προσπάθεια πλήρωσης του κενού εντός μας. Οι εθισμένοι πονούν βαθιά. Ο πόνος της έλλειψης της αγάπης με όλες τις εκφάνσεις της ανακουφίζεται με υποκατάστατα του περιβάλλοντος. Πολλές φορές εξαρτόμαστε από αυτό που δεν είχαμε ποτέ. Εθίζομαι για να βρω τη χαμένη αγάπη. Όλοι ψάχνουν να βρουν την αγάπη. Γεννιέσαι για να αγαπήσεις και να αγαπηθείς.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Συλλογικό έργο, Οι εξαρτήσεις, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, Κρήτη 2018
Τσαλίκογλου Φ.,Η ψυχή στη χώρα των πραγμάτων, Εκδόσεις Καστανιώτης, 2018
