Ποίηση, “η μητρική γλώσσα της ψυχής”

από την Ψυχολόγο του “Θάλπος Αττικής” Μαρία Μακριδάκη

Η ποίηση ως τέχνη του λόγου εμπεριέχει αλήθειες. Αλήθειες για τον ποιητή, για τον αναγνώστη για τον κόσμο που μας περιβάλει και τη ζωή γενικότερα. Η έννοια της ύπαρξης και οι αγωνίες που την περιβάλλουν βρίσκουν μέσο αναζήτησης την ποίηση. Ο ποιητής συχνά φορά τον μανδύα ενός υπαρξιακού φιλοσόφου ή θεραπευτή και μας μιλάει για τις μύχιες και φανερές ανησυχίες μας με μια έντεχνη εννοιολογική συμπύκνωση που τρυπάει κατευθείαν στην καρδιά. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Romanyshyn, Αμερικανός καθηγητής ψυχολογίας (2014) ονομάζει την ποίηση την «μητρική γλώσσα της ψυχής». (1)

Κάνοντας μια μικρή ιστορική αναδρομή κυρίως στο δυτικό κόσμο και ξεκινώντας από την ποίηση της αρχαίας Ελλάδας, τα ομηρικά έπη και τους τραγικούς ποιητές, αρχίζουμε ήδη να κατανοούμε ότι ο ρόλος της είναι καθαρτικός και ηθοπλαστικός. Τα σκήπτρα παίρνει η αναγέννηση και ο ουμανισμός στην ποίηση. Ο ευφυής αλληγορικός λόγος του Δάντη, τα πανέμορφα σονέτα του Σαίξπηρ διεγείρουν, εξάπτουν και δίνουν τροφή στη σκέψη. Στα νεότερα χρόνια η ποίηση, πιστή στην ιστορία της αλλά και νεωτερίζουσα, στολίζει την σύγχρονη σκέψη με αντικομφορμιστικά στοιχεία και νέες ιδέες για μια νέα εποχή. Η τέχνη πρέπει να ενοχλεί, να ταράζει τα νερά και η ποίηση πάντα το τολμούσε αυτό.  

Ο Φρόιντ είχε μια ιδιαίτερη επαφή με την ποίηση και εκτιμούσε το ρόλο της στην ψυχή του ανθρώπου. Η εκτίμηση του προς την ποίηση δεν περιοριζόταν μόνο στο ιδιαίτερο λογοτεχνικό ύφος και την αισθητική της, αλλά έψαχνε να βρει τις αλήθειες που φανερώνει για την ανθρώπινη κατάσταση σε διαχρονικό και πανανθρώπινο επίπεδο. (2)

Ο συναισθηματικός πλούτος στην ποίηση καλλιεργεί την ενσυναίσθηση στον αναγνώστη, οι ανθρώπινες εμπειρίες, οι σκέψεις και τα συναισθήματα που αποκαλύπτονται συμβάλουν στην ανάπτυξη του συναισθηματικού και ψυχολογικού μας λεξιλογίου. Η θεματολογία και η ταύτιση στην ποίηση βοηθά τον αναγνώστη να σκαλίσει το παρελθόν του και να ξανά-στοχαστεί δικές του εμπειρίες υπό το πρίσμα του έργου που διαβάζει. Σύμφωνα με έρευνα της Billington (3) του πανεπιστημίου του Λίβερπουλ, η ανάγνωση ποίησης αλλά και πεζής λογοτεχνίας μπορεί να λειτουργήσει θεραπευτικά σε αρκετές ψυχικές παθήσεις.

Τέλος να αναφέρουμε ότι υπάρχουν έρευνες που έχουν μελετήσει τους εγκεφαλικούς μηχανισμούς που εμπλέκονται στη σύνθεση της ποίησης και πως μελέτες απεικόνισης εγκεφάλου έχουν αρχίσει να αποσαφηνίζουν ορισμένες πτυχές της ποιητικής γλώσσας, ειδικότερα τα σημαντικά οφέλη της λογοτεχνικής ευαισθητοποίησης στη γνωστική λειτουργία. (4)

Η ποίηση είναι μαγεία και εργαλείο, ευχαρίστηση και πνευματική τροφή, ας προσπαθήσουμε να ταξιδεύουμε συχνά στα πλούσια νοηματικά της μονοπάτια έτσι ώστε να γεμίζουμε την καρδιά και το μυαλό μας με την ομορφιά της.  

 Βιβλιογραφία

(1) Romanyshyn Robert (2014).  Leaning Toward the Poet: Eavesdropping on the Poetry of Everyday Life. Εκδ:iUniverse.

(2) https://bookpress.gr/kritikes/idees/3910-freud-o-dostoyevsky-kai-i-patroktonia

(3)https://www.liverpool.ac.uk/arts/sota-research/research-impact/literary-reading-for-mental-health-and-wellbeing/

http://istoriatexnespolitismosbooktheory.blogspot.com/2014/04/blog-post_6019.html

(4) Liu S., Erkkinen M.G., Healey, M.L., et al.  (2015). Brain activity and connectivity during poetry composition: toward a multidimensional model of the creative process. 

Human Brain Mapping, 36(9), 3351–72.

Photo by Ben White on Unsplash