Ο Φόβος του Θανάτου

πό την ψυχολόγο του “Θάλπος Αττικής” Μαρία Μακριδάκη

Η ίδια η συνείδηση του ότι υπάρχουμε, η συνείδηση του εαυτού μας, πηγαίνει χέρι χέρι με τη συνείδηση του θανάτου. Όλοι ξέρουμε ότι η ζωή έχει αρχή και τέλος και ότι ο θάνατος είναι αναπόφευκτος. Είναι σίγουρα δύσκολο θέμα για συζήτηση γιατί αναδύει δυσάρεστα συναισθήματα φόβου, θλίψης, αγωνίας αλλά ο θάνατος δεν παύει να είναι νομοτέλεια, αναπόσπαστο μέρος της ζωής και η πλήρης απώθησή του από τη σκέψη δεν είναι βοηθητική. 

Βλέπεται, ο Φόβος του Θανάτου μεταμφιέζεται και εκδηλώνεται σαν γενικευμένο άγχος, κρύβεται πίσω από συμπτώματα ψυχικών διαταραχών. Ο φόβος του Θανάτου είναι ο κοινός παρονομαστής σε αντιδιαμετρικά διαφορετικές συμπεριφορές γιατί δεν αντιμετωπίζει ο καθένας  το φόβο του με τον ίδιο τρόπο. Έτσι λοιπόν άλλοι βλέπουν ματαιότητα στα πάντα, δε βρίσκουν λόγο να ευχαριστηθούν τη ζωή σκεπτόμενοι την εφήμερη ύπαρξη τους ενώ άλλοι ζουν έντονα και επικίνδυνα ακριβώς επειδή είναι όλα εφήμερα. Πολλοί φοβούνται τη λήθη πιστεύοντας ότι συνδέεται με το θάνατο για αυτό και φροντίζουν για την υστεροφημία τους ή τεκνοποιούν για να διαιωνίσουν τον εαυτό τους.   

Ο φόβος μπορεί να είναι ασυνείδητος αλλά και συνειδητός. Μπορεί να ενεργοποιηθεί από σημαντικά γεγονότα ζωής όπως φυσικά η απώλεια συγγενικού ή προσφιλούς προσώπου, ένα ατύχημα, αλλά και απώλειες όπως ένα διαζύγιο, μια απόλυση κλπ. Η σκέψη, η κατάσταση της ανυπαρξίας είναι αφόρητη, για αυτό και ο φόβος συχνά μεταμφιέζεται. Στο θρήνο για την απώλεια ενός ανθρώπου στην ουσία θρηνούμε όχι μόνο για τον εκλιπόντα αλλά και για εμάς και για το δικό μας μελλοντικό αναπόφευκτο τέλος. Είναι σημαντικό όμως για τον άνθρωπο να διατηρεί ελπίδα και να μην βυθίζεται στη ματαιότητα, και σε αυτό τον βοηθάνε το θρησκευτικό αφήγημα ή η φιλοσοφία. 

Ο Αθηναίος φιλόσοφος Επίκουρος μας εξηγεί ότι  «Ὁ θάνατος οὐδὲν πρὸς ἡμᾶς » (Κύριαι Δόξαι, 2) δηλαδή ότι ο θάνατος δεν είναι τίποτα για εμάς, δεν σχετίζεται με εμάς.  Ο Επίκουρος λοιπόν δίδασκε ότι η συνείδηση μας, αυτό που αποκαλούμε ‘εγώ’ δεν έρχεται ποτέ σε επαφή με τη σωματική αλλοίωση που επέρχεται με το θάνατο. 

Όμως ο φόβος για τον θάνατο είναι κάτι πολύ φυσιολογικό και ανθρώπινο και δεν έχει νόημα να απωθούμε το φόβο γιατί μετουσιώνεται.  Ο φόβος του θανάτου ποτέ δεν μπορεί να υπερνικηθεί τελείως, μόνο η επίγνωση του όμως μπορεί να προσδώσει στην ζωή μας την αξία που της πρέπει. Ο Yalom (2008) αναφέρει ότι «αν και η φυσικότητα του θανάτου μας καταστρέφει, η ιδέα του μας σώζει».

Ας δούμε λοιπόν το θάνατο ως το απόλυτο κίνητρο για την ανάληψη προσωπικής ευθύνης απέναντι στη ζωή. Ο θάνατος νοηματοδοτεί το δώρο της ζωής και σε καλεί να ζήσεις το παρόν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:  

https://el.wikisource.org/wiki/Κύριαι_Δόξαι

Yalom, I. (2008) Στον κήπο του Επίκουρου: αφήνοντας πίσω τον τρόμο του θανάτου. Εκδ. Άγρα. 

Photo by Randalyn Hill on Unsplash