Θάλπος Αττικής
Από την Κοινωνική Λειτουργό του «Θάλπος Αττικής», Μαρίνα Νικολάου
Με αφορμή το βιωματικό εργαστήριο για εκπαιδευτικούς που για 7η συνεχή χρονιά πραγματοποιήθηκε στη Στέγη του ιδρύματος Ωνάση «Η μουσική αγαπάει τον αυτισμό» στις 13 Φεβρουαρίου 2019, μας δόθηκε η ευκαιρία να γνωρίσουμε καλύτερα πως η μουσική χρησιμοποιείται ως μέσω επικοινωνίας στα παιδιά που βρίσκονται στο φάσμα του αυτισμού .
Τα παιδιά με αυτισμό για παράδειγμα αντιμετωπίζουν συχνά δυσκολίες στην έκφρασή τους με λέξεις (λεκτική επικοινωνία). Οι δραστηριότητες που εμπαιριέχουν μουσική προσφέρουν μεγαλύτερη έμφαση στους μη-λεκτικούς τρόπους επικοινωνίας και πιο συγκεκριμένα στις εκφράσεις του προσώπου, στο χρώμα και τον τόνο της φωνής, στη γλώσσα και στάση του σώματος, στη βλεμματική επαφή κ.α. Από τα παραπάνω μη-λεκτικά στοιχεία, ο θεραπευτής-συντονιστής θα μπορέσει να κατανοήσει καλύτερα τα συναισθήματα αλλά και να παρατηρήσει λεπτομέρειες για το παιδί που ίσως άλλες δραστηριότητες να μην του έδιναν αυτή την δυνατότητα.
Το παιδί που βρίσκεται σε τακτική έκθεση στη μουσική, λαμβάνει πληθώρα ερεθισμάτων (ακουστικά, οπτικά και απτικά ερεθίσματα). Είναι σημαντικό για το θεραπευτή-συντονιστή της ομάδας να θυμάται ότι μερικά παιδιά υπερφορτώνονται από την υπερβολική έκθεση σε αισθητηριακά ερεθίσματα, αλλά ένα από τα θετικά της μουσικής είναι ότι μπορεί εύκολα να προσαρμοστεί στις ανάγκες του κάθε παιδιού (με αυτό τον τρόπο αυξάνεται η ανεκτικότητα του παιδιού στον ήχο).
Για τη συμμετοχή σε ομάδες μουσικοθεραπείας ή γενικότερες δραστηριότητες που συνοδεύονται από μουσική και ας μην έχουν θεραπευτικό χαρακτήρα, δεν είναι απαραίτητες οι μουσικές γνώσεις. Ο στόχος αυτών των δραστηριοτήτων είναι να καταφέρει το κάθε παιδί να μπορέσει να βρει εναλλακτικές διεξόδους έκφρασης, ενδυνάμωσης της κίνησης, ενίσχυσης της χρήσης της φωνής και ανάπτυξης του λόγου. Αυτές οι διαδραστικές δραστηριότητες βασίζονται στην αυθόρμητη παραγωγή μουσικής μέσω των μουσικών οργάνων, της φωνής και του σώματος. Ο συντονιστής της ομάδας οφείλει να αφήνει χώρο στο παιδί προκειμένου να καταφέρει να εκφραστεί όπως επιθυμεί χωρίς να έχει επικριτικό ρόλο, αλλά ρόλο παρατηρητή. Στις περιπτώσεις που κάποιο παιδί δεν έχει αναπτύξει λόγο, έχει παρατηρηθεί ότι η μουσικοθεραπεία αποτελεί έναυσμα για επικοινωνία, χρήση λόγου (στην αρχή με καινούριες λέξεις μέσα από ένα τραγούδι και στη συνέχεια με σχηματισμό ολόκληρων προτάσεων) και ανάπτυξη κοινωνικών δεξιοτήτων, (να καταλάβουν πώς πρέπει να συμπεριφερθούν σε μία κοινωνική κατάσταση, μέσα από τα μηνύματα που περνάει το τραγούδι) και η δημιουργία φίλων.
Η ενσωμάτωση της μουσικής σε θεραπεία για παιδιά και εφήβους με αυτισμό, αυξάνει τα επίπεδα προσοχής, συγκέντρωσης, επικοινωνίας και μειώνει το άγχος που προκαλούσε πιθανόν η δυσκολία των παιδιών να επικοινωνήσουν τις ανάγκες τους με άλλους. Η σταθερή δομή που προσφέρει η μουσική, δημιουργεί μία αίσθηση ασφάλειας και οικειότητας στα παιδιά. Ιδανική θεωρείται κάθε είδος μουσικής με σταθερό ρυθμό, λόγω του ότι ο ρυθμός είναι εύκολα προβλέψιμος και γι’ αυτό μπορεί να ελαττωθεί το άγχος σε παιδιά με αυτισμό.
Συχνά τέτοιου είδους δραστηριότητες με μουσική εφαρμόζονται σε παιδιά και εφήβους με:
• Διάχυτες αναπτυξιακές διαταραχές (Αυτισμός)
• Διαταραχές/σύνδρομα
• Διαταραχή Ελλειμματικής προσοχής με ή χωρίς υπερκινητικότητα
• Δυσκολίες/διαταραχές στην επικοινωνία
• Μαθησιακές δυσκολίες
• Νοητική υστέρηση
• Συναισθηματικές δυσκολίες
• Προβλήματα συμπεριφοράς
• Κινητικές δυσκολίες κ.α.
Η συμμετοχή των γονέων, με παιδιά στο φάσμα του αυτισμού, σε τέτοιες δραστηριότητες, φαίνεται να παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Γονέας και παιδί συμμετέχουν σε κοινή δραστηριότητα, με αποτέλεσμα να συνεργάζονται, να επικοινωνούν και να συντονίζονται. Η διαδραστική επαφή των δύο, ενισχύει την βελτίωση της επικοινωνίας τους, μέσω της απτικότητας και της βλεμματικής επαφής. Παρατηρείται ότι με την εισαγωγή του παιδιού σε ομάδες και με την επανάληψη των επισκέψεων, το παιδί θα μπορέσει να οριοθετηθεί σε ικανοποιητικό βαθμό, μέσα σε ένα σύνολο και να μειώσει τις στερεοτυπίες του (1) .
Η Μονάδα «Θάλπος Αττικής», στο πλαίσιο της καθημερινής λειτουργίας προσαρμόζει ανάλογα με τις ανάγκες των ενοίκων που φιλοξενεί, τέτοιου είδους δραστηριότητες. Η εικαστική θεραπεία (art therapy), περιλαμβάνει πολλές άλλες κατηγορίες εκτός από τη μουσικοθεραπεία, όπως είναι η δραματοθεραπεία, η χοροθεραπεία, η φωτογραφία, η συγγραφή, η ζωγραφική κ.α.
Βιβλιογραφία
1.Καρτασίδου, Λ., Στάμου, Λ. (Επιμέλεια).Πρακτικά Ημερίδας 20 Μαΐου (2006). Μουσική ΠαιδαγωγικήΜουσική Εκπαίδευση στην Ειδική Αγωγή- Μουσικοθεραπεία, Σύγχρονες τάσεις και προοπτικές. Μουσικός αυτοσχεδιασμός και ειδικές ανάγκες. (Καρτασίδου Λευκοθέα, Τσίρης Γιώργος), Θεσσαλονίκη: Εκδόσεις Πανεπισημίου Μακεδονίας, σελ. 67-68.
PHOTO CREDIT: Siniz Kim
