Καλή Ψυχική υγεία
Από την Fiona Forman – δασκάλα και απόφοιτη του τμήματος Θετικής Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου στο Ανατολικό Λονδίνο.
Τα τελευταία χρόνια προσπαθούμε όλο και περισσότερο να προστατέψουμε τη σωματική μας υγεία και είναι υπέροχο που τα παιδιά μας μαθαίνουν από μικρή ηλικία τους παράγοντες που συμβάλλουν σε αυτή.
Μαθαίνουν για την υγιεινή διατροφή, πώς λειτουργεί το σώμα μας και για ποιους λόγους χρειαζόμαστε όλες τις ομάδες τροφίμων για να αναπτυσσόμαστε καθημερινά και να αισθανόμαστε δυνατοί σωματικά. Μαθαίνουν γιατί η γυμναστική είναι απαραίτητη για τη διατήρηση της καλής φυσικής κατάστασης και της ενέργειας που απαιτείται για το σύνολο των καθημερινών δραστηριοτήτων. Τα περισσότερα παιδιά έχουν την ευκαιρία να δοκιμάσουν πολλά είδη αθλημάτων μέχρι να αποφασίσουν ποιο είναι αυτό που τους ταιριάζει περισσότερο.
Εύχομαι να μπορούσα να πω το ίδιο και για την ψυχική υγεία. Έχουμε ακόμα πολλή δουλειά μέχρι να φτάσουμε στο γνωστικό επίπεδο να προστατεύουμε εξίσου την σωματική και ψυχική μας υγεία. Χρειάζεται να μιλάμε στα παιδιά μας από μικρή κιόλας ηλικία σχετικά με την ψυχική υγεία ώστε ν’ αρχίσουν ν’ αντιλαμβάνονται πώς λειτουργεί το μυαλό τους.
Μαθαίνοντας στα παιδιά μας τη γλώσσα της ψυχικής υγείας από νεαρή ηλικία τους δίνουμε τα απαραίτητα εργαλεία ώστε να εξοικειωθούν με τις ποικίλες πτυχές της ψυχικής ευεξίας. Μπορούμε να τους δίνουμε κατανοητά παραδείγματα για το πώς αισθανόμαστε όταν είμαστε ψυχικά υγιείς, πώς φροντίζουμε την ψυχική μας υγεία καθημερινά, καθώς και με ποιους τρόπους επιτυγχάνουμε προσωπική ψυχική ισορροπία. Με αυτό τον τρόπο, τα παιδιά μπορούν ν’ αναπτυχθούν προσωπικά. Εάν μάθουν πώς να αντιλαμβάνονται τον εαυτό τους και πώς να εκφράζονται, θα είναι σε θέση να πάρουν αποφάσεις για να ενισχύσουν και να στηρίξουν την ψυχική τους υγεία.
Ποια είναι η γλώσσα της ψυχικής υγείας και πώς μπορούμε να την ενσωματώσουμε στην καθημερινότητα των παιδιών μας; Ως ψυχολόγος αλλά και ως εκπαιδευτικός, έχω περάσει ώρες να σκέφτομαι με ποιους τρόπους θα μπορούσα να εισάγω στη τάξη μου αυτή τη γλώσσα. Θεμέλιος λίθος της μεθόδου μου για ν’ αναμειχθούν τα παιδιά με την έννοια της ψυχικής ευεξίας και έπειτα να την υιοθετήσουν αποτέλεσε ο ορισμός του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (2011):
«Ψυχική Υγεία είναι μια κατάσταση συναισθηματικής ευεξίας στην οποία το άτομο αντιλαμβάνεται τις ικανότητές του, μπορεί να αντιμετωπίζει τα καθημερινά άγχη της ζωής, να ζει και να εργάζεται παραγωγικά και να είναι σε θέση να συμβάλλει στην κοινωνία του.»
Λαμβάνοντας υπόψη όλα τα κομμάτια της συναισθηματικής ευεξίας, μου δόθηκε η δυνατότητα να κατανοήσω τι ακριβώς θέλω να πετύχω.
Για να κάνω πιο κατανοητή στα παιδιά την έννοια της ψυχικής υγείας, προσάρμοσα τον παραπάνω ορισμό προσθέτοντας κάποια επιπλέον στοιχεία για να συμπεριλάβω και άλλες πτυχές της ψυχικής ευεξίας για τις οποίες έχουν γίνει σημαντικές μελέτες, όπως η αποδοχή και η ευγνωμοσύνη.
Τι είναι ευεξία (Well-Being) για μένα;
Ευεξία είναι να αισθάνεσαι το μυαλό σου υγιές και δυνατό όπως και το σώμα σου, να απολαμβάνεις τη ζωή και να διασκεδάζεις, να βοηθάς τους άλλους στο μέγιστο δυνατόν, να είσαι περήφανος/η για τον εαυτό σου που κάνεις το καλύτερο δυνατό να αναγνωρίζεις και να αξιοποιείς τα δυνατά σου σημεία, να αισθάνεσαι συχνά ευγνώμων, να αντιμετωπίζεις τα καθημερινά προβλήματα και τις απογοητεύσεις της ζωής και τέλος, να δέχεσαι τον εαυτό σου όπως είναι.
Κατά την εμπειρία μου, αυτός ο ορισμός αποτελεί μια αρκετά λεπτομερή εικόνα που βοηθά τα παιδιά έπειτα από ανάλυση αυτής να κατανοήσουν την έννοια της ψυχικής υγείας. Η τοποθέτηση της εικόνας σε ένα εμφανές σημείο μέσα στην τάξη και ταυτόχρονα η συζήτηση σε καθημερινή βάση γύρω από το θέμα της ψυχικής υγείας τα βοηθά να κατανοήσουν τη γλώσσα της ψυχικής υγείας και έπειτα να τη χρησιμοποιήσουν.
Πριν δείξω την εικόνα με τον ορισμό στα παιδιά τους ζήτησα να σκεφτούν τι νομίζουν πως εννοούμε με τον όρο ψυχική υγεία και οι απαντήσεις τους με εντυπωσίασαν ιδιαίτερα αφού κατάλαβα πως τα παιδιά είχαν πολλές κοινές ιδέες αλλά δυσκολεύονταν να τις εκφράσουν.
Μόλις τα παιδιά άρχισαν ν’ αντιλαμβάνονται και να κατανοούν τι σημαίνει ψυχική υγεία και ποια συναισθήματα αυτή πρεσβεύει, ήταν σε θέση να εντοπίσουν και να αξιολογήσουν τη δική τους ψυχική κατάσταση έχοντας ως αναφορά τον ορισμό. Έπειτα, ο καθένας έφτιαξε μια λίστα προσωπικής αξιολόγησης της ψυχικής του υγείας στην οποία έπρεπε να εκτιμήσουν τη ψυχική τους κατάσταση ζωγραφίζοντας ένα χαμογελαστό, ένα ουδέτερο ή ένα λυπημένο πρόσωπο.
Έπειτα τους ζήτησα να σκεφτούν τρόπους για να την βελτιώσουν. Για παράδειγμα, ένα παιδί αντιλήφθηκε πως θεωρούσε κάποια πράγματα στη ζωή του δεδομένα, γι’ αυτό θα προσπαθούσε να προκαλέσει περισσότερα συναισθήματα ευγνωμοσύνης στη ζωή του. Ένα άλλο παιδί συνειδητοποίησε πώς η αξιοποίηση των δυνατών του σημείων χρειαζόταν βελτίωση, γι’ αυτό και αποφάσισε να επικεντρωθεί σε αυτό. Κάποια παιδιά εντόπισαν την αδυναμία τους να αντιμετωπίζουν τα προβλήματα και τις μικρές απογοητεύσεις της ζωής και αποφάσισαν να εστιάσουν στην ανάπτυξη της ψυχικής τους δύναμης. Μια μαθήτρια παρατήρησε ότι δεν βοηθούσε άλλα άτομα όσο θα μπορούσε κι έτσι διάλεξε να δώσει μεγαλύτερη προσοχή σε αυτό.
Μετά τις προσπάθειες για προσωπική ανάπτυξη, αξιολόγησαν εκ νέου την ψυχική τους υγεία θέτοντας νέους στόχους.
Είναι πολύ εντυπωσιακό να βλέπεις πόσο πολύ θέλουν να κάνουν μια τέτοιου είδους δραστηριότητα. Ζητούν πιθανές λύσεις και προτάσεις από φίλους και οικογένεια, γεγονός που καθιστά τη συζήτηση γύρω από θέματα ψυχικής υγείας όλο και πιο οικεία. Πάντοτε εκπλήσσομαι με το πόσο δημιουργικά, διορατικά και δραστήρια είναι τα παιδιά. Είναι πραγματικά υπέροχο να παρατηρείς την ανάπτυξη της επίγνωση τους για την ψυχική υγεία.
Αποδεικνύεται έμπρακτα πως μπορούμε να φτάσουμε τις γνώσεις μας για την ψυχική ευεξία στο ίδιο επίπεδο με αυτό της σωματικής, ώστε να συμμετέχουμε ενεργά στη δημιουργία και διατήρησή αυτής.
