Καλή Ψυχική υγεία
«Η οικογένεια είναι σαν τη σούπα. Κάθε συστατικό της είναι νόστιμο. Ομως μόνο όταν μαγειρευτούν όλα μαζί, δημιουργείται κάτι πλούσιο, ενδιαφέρον και αξέχαστο» λέει η ψυχολόγος δρ Αν Φίσελ, καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ.
Διευθύντρια επίσης του Προγράμματος Θεραπείας Οικογένειας και Ζευγαριών του Γενικού Νοσοκομείου της Μασαχουσέτης (MGH) στη Βοστώνη, η δρ Φίσελ, την τελευταία δεκαετία έχει αφιερωθεί στο να φέρνει κοντά οικογένειες γύρω από το οικογενειακό τραπέζι και να κάνει τα γεύματα μία εμπειρία θεραπευτική, εποικοδομητική και ευχάριστη. Μία εβδομάδα πριν από την κυκλοφορία του νέου της βιβλίου «Στο Σπίτι για Δείπνο» («Home for Dinner») μιλάει στην Kαθημερινή για το όνειρό της να φτάσουν στα αυτιά κάθε οικογένειας τα εκπληκτικά οφέλη των οικογενειακών γευμάτων.
– Τι συμβολίζει το φαγητό γύρω από το ίδιο τραπέζι;
– Πιστεύω ότι για τις περισσότερες οικογένειες το φαγητό συμβολίζει τη φροντίδα του ενός για τον άλλον, είναι η ώρα εκείνη της ημέρας που ο καθένας αφήνει το κινητό και άλλες οθόνες και δεν κάνει τίποτα παραπάνω από το να αγγίζει αληθινά πράγματα και να μιλάει με ανθρώπους που είναι παρόντες. Ο κόσμος μας σήμερα γίνεται όλο και πιο εικονικός, με αποτέλεσμα η διαδικασία της μαγειρικής και του γεύματος να αποτελούν δύο από τις ελάχιστες στιγμές της ημέρας που ερχόμαστε σε επαφή με αληθινά πράγματα. Ισως αυτό να μην είχε τόση σημασία πριν από 15 ή 20 χρόνια, σήμερα όμως αρχίζει να έχει όλο και μεγαλύτερη.
– Ποιος είναι ο ρόλος του φαγητού στη ζωή σας;
– Για εμένα το φαγητό είναι το μέσο που μας φέρνει στο τραπέζι. Μου αρέσει να μαγειρεύω όταν αυτό έχει κοινωνικό χαρακτήρα, για παράδειγμα όταν με βοηθούν οι γιοι μου και ο άντρας μου, αλλά δίνω έμφαση στις συζητήσεις, στις εξιστορήσεις και στο αίσθημα της επαφής που αναπτύσσεται κατά τη διάρκεια του γεύματος.
– Πώς έγινε η μετάβαση από τη μαγειρική για την οικογένειά σας, στην επιστημονική μελέτη των οικογενειακών γευμάτων;
– Πριν από περίπου δέκα χρόνια, σαν κλινική ψυχολόγος με εξειδίκευση στην οικογενειακή θεραπεία, είχα αρχίσει να αναζητώ πληροφορίες σχετικά με το πώς καθημερινές ή εβδομαδιαίες οικογενειακές τελετουργίες μπορούν να αποτελέσουν χώρο έκφρασης συναισθημάτων και να βοηθήσουν τα μέλη να νιώσουν σταθερότητα και να διαμορφώσουν την ταυτότητά τους. Παρότι σε αυτή μου την αναζήτηση έπεσε γρήγορα στην αντίληψή μου ένας θησαυρός πληροφοριών σχετικά με τα οφέλη του οικογενειακού γεύματος, ένα περιστατικό με μία οικογένεια ήταν εκείνο που πραγματικά μου άνοιξε τα μάτια. Ενα βράδυ έκανα συνεδρία με μία οικογένεια στο προσωπικό μου γραφείο, το οποίο βρίσκεται στον κάτω όροφο του σπιτιού μου. Πριν κατέβω στο γραφείο είχα αφήσει στον φούρνο ένα κοτόπουλο να ψήνεται. Στα μισά περίπου της συνεδρίας η μυρωδιά του κοτόπουλου, του σκόρδου και του λεμονιού πλημμύρισαν το γραφείο. Ντράπηκα κάπως γιατί ήταν προφανές ότι κάτι μαγείρευα. Τότε ο έφηβος γιος της οικογένειας με ρώτησε μισο-αστειευόμενος εάν μπορούν να μείνουν για δείπνο. Εκείνη τη στιγμή ένιωσα σαν να με χτύπησε κεραυνός. Σκέφτηκα ότι αυτή η οικογένεια, όπως και πολλές άλλες, ήταν προτιμότερο να περνούν την ώρα του δείπνου τρώγοντας μαζί, παρά σε μία συνεδρία στον ψυχολόγο. Από εκείνη την ημέρα αποφάσισα τουλάχιστον να ρωτάω κάθε οικογένεια που έβλεπα εάν συνηθίζει να έχει συχνά οικογενειακά γεύματα, να συζητώ μαζί τους τι τους εμποδίζει από το να το κάνουν και να τους εξηγώ τα εκπληκτικά οφέλη που προσφέρει αυτή η καθημερινή τελετουργία.
Συζητήσεις αλλά και παιχνίδια
– Κάθε οικογενειακό τραπέζι προσφέρει αυτά τα οφέλη;
– Για να υπάρχουν αυτά τα οφέλη, το οικογενειακό τραπέζι πρέπει να είναι ένας χώρος όπου όλοι νιώθουν ασφαλείς και υπάρχει η αίσθηση σύνδεσης και ζεστασιάς. Για να διατηρηθεί αυτή η αίσθηση είναι καλό κάποια πράγματα να μη συζητούνται κατά τη διάρκεια του γεύματος. Για παράδειγμα, δεν πρέπει να γίνονται σχόλια σχετικά με το βάρος κάποιου ή τον κακό βαθμό στο τεστ των μαθηματικών ή τη στρατηγική της οικογένειας σχετικά με το κάπνισμα. Επίσης ένα λάθος που κάνουν συχνά οι γονείς είναι να προσφέρουν το επιδόρπιο ως ανταμοιβή στην κατανάλωση λαχανικών. Αυτόματα αυτή η κίνηση κάνει το παιδί να μην του αρέσουν τα λαχανικά. Το οικογενειακό τραπέζι όμως, ακόμα και εάν δεν είναι τέλειο, αποτελεί τον κυριότερο χώρο όπου η οικογένεια μπορεί να δουλέψει για να κάνει καλύτερες τις σχέσεις της.
– Πώς επωφελούνται τα ζευγάρια από τη διαδικασία του γεύματος;
– Για ζευγάρια χωρίς παιδιά, η ώρα του γεύματος αποτελεί ένα χώρο όπου μπορούν να μάθουν περισσότερα ο ένας για την οικογένεια του άλλου. Για τα καινούργια ζευγάρια παρότι έχουν περισσότερες ευκαιρίες να περνούν χρόνο μαζί, η πρόκληση είναι να μάθουν να παίρνουν μαζί αποφάσεις τις οποίες μέχρι πρότινος τις έπαιρνε ο καθένας μόνος του ή οι οικογένειες από τις οποίες προέρχονται. Το φαγητό αποτελεί μία μεγάλη κατηγορία αποφάσεων στην οποία τα ζευγάρια μπορούν να εξασκηθούν στην από κοινού λήψη άλλων σοβαρότερων αποφάσεων. Την ίδια στιγμή έρευνες δείχνουν ότι ο γάμος των ζευγαριών που έχουν νεογέννητα μωρά και γευματίζουν συχνά μαζί, έχει πιο σταθερά θεμέλια.
– Πώς μπορείς να αποφύγεις τους εξωτερικούς περισπασμούς κατά τη διάρκεια του γεύματος;
– Σε μεγάλο βαθμό αυτό είναι στα χέρια των γονέων, με το να ακολουθούν οι ίδιοι τους κανόνες που θέτουν στα παιδιά τους. Πριν από ένα χρόνο, σε έρευνα που κάναμε με ένα συνάδελφό μου, διαπιστώσαμε ότι ενώ το 18% των παιδιών χρησιμοποιεί κινητά και άλλες ηλεκτρονικές συσκευές στο οικογενειακό τραπέζι, το ποσοστό αυτό είναι διπλάσιο στην περίπτωση των γονέων.
– Χωρίς τη χρήση της τεχνολογίας πώς κρατάς τα παιδιά στο τραπέζι;
– Με ενδιαφέρουσες συζητήσεις και παιχνίδια. Ενα παιχνίδι, για παράδειγμα, που αρέσει σε μικρούς και μεγάλους είναι το δύο αλήθειες και ένα παραμύθι: κάποιος λέει δύο αληθινά περιστατικά και ένα ψεύτικο που του συνέβησαν μέσα στη μέρα και οι υπόλοιποι πρέπει να ανακαλύψουν το ψέμα. Ενα άλλο είναι το τριαντάφυλλο, το αγκάθι και το μπουμπούκι: ο καθένας δηλαδή εξιστορεί ένα θετικό γεγονός της ημέρας του, ένα αρνητικό και κάτι το οποίο ελπίζει να συμβεί. Tέτοια παιχνίδια κρατούν περισσότερη ώρα τα παιδιά στο τραπέζι και ταυτόχρονα αποφεύγεται η συνηθισμένη ερώτηση «πώς ήταν η μέρα σου;» στην οποία τα παιδιά δίνουν συχνά τη μονολεκτική απάντηση «καλά». Από έναν έφηβο επίσης μπορούν οι γονείς να ζητήσουν να φτιάξει μία λίστα με τραγούδια για να ακούσουν κατά τη διάρκεια του γεύματος και να ξεκινήσει έτσι μία συζήτηση γύρω από τη μουσική που του αρέσει. Οι έρευνες βέβαια δείχνουν ότι εάν ρωτήσεις ένα έφηβο ποια δραστηριότητα περιμένει με μεγαλύτερη ανυπομονησία, η πρώτη στη λίστα των απαντήσεων είναι το οικογενειακό γεύμα. Νομίζω ότι, σε κάποιο βαθμό, είναι μύθος το ότι οι έφηβοι δεν θέλουν να περνούν χρόνο με την οικογένειά τους, απλώς δεν είναι το μόνο που θέλουν να κάνουν.
Το νέο βιβλίο της δρος Αν Φίσελ «Home for Dinner» θα κυκλοφορήσει στα αγγλικά, στις 7 Ιανουαρίου 2015. Πληροφορίες, πρακτικές συμβουλές και συνταγές μαγειρικής για ευτυχισμένα γεύματα μπορεί κάποιος να βρει στην ιστοσελίδα thefamilydinnerproject.org.
Πολλαπλά οφέλη στην υγεία
– Πώς επωφελούνται τα παιδιά από τα τακτικά οικογενειακά γεύματα;
– Κάθε μέλος της οικογένειας επωφελείται με διαφορετικό τρόπο. Τα παιδιά προσχολικής ηλικίας, για παράδειγμα, απολαμβάνουν διανοητικά οφέλη, αφού στο οικογενειακό τραπέζι γίνονται πλούσιες συζητήσεις με περίπλοκο λεξιλόγιο. Μία έρευνα του 2006, έδειξε ότι παιδιά τα οποία είχαν συχνά οικογενειακά γεύματα έμαθαν, σε ένα δεδομένο χρονικό διάστημα, χίλιες σπάνιες λέξεις, ενώ παιδιά στα οποία διάβαζαν οι γονείς βιβλία μόνο 143 αντίστοιχες λέξεις. Από άλλη έρευνα διαπιστώθηκε ότι παιδιά σχολικής ηλικίας με επίμονο άσθμα που είχαν λιγότερα από τρία οικογενειακά γεύματα την εβδομάδα εμφάνιζαν αυξημένα συμπτώματα άγχους.
Στους έφηβους, στους οποίους έχουν γίνει και οι περισσότερες έρευνες, έχουν παρατηρηθεί ακόμα περισσότερα οφέλη. Ερευνα του 2007 του Εθνικού Κέντρου Εθισμού και Κατάχρησης Ουσιών των ΗΠΑ έδειξε ότι έφηβοι που συμμετείχαν σε πέντε οικογενειακά γεύματα την εβδομάδα σε αντίθεση με δύο, ήταν κατά 32% λιγότερο πιθανό να έχουν δοκιμάσει τσιγάρο, 45% λιγότερο πιθανό να έχουν δοκιμάσει αλκοόλ και 24% λιγότερο πιθανό να έχουν κάνει χρήση μαριχουάνας. Από άλλη μεγάλη μελέτη του Πανεπιστημίου Κολούμπια, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι έφηβοι που είχαν πάνω από πέντε οικογενειακά γεύματα την εβδομάδα σε σχέση με αυτούς που είχαν κάτω από δύο, ήταν δύο φορές πιο πιθανό να πάρουν υψηλούς βαθμούς, μισές φορές πιο πιθανό να νιώθουν μεγάλο άγχος, μιάμιση φορά πιο πιθανό να εκμυστηρευτούν στους γονείς τους πράγματα για τη ζωή τους και επίσης μιάμιση φορά πιο πιθανό να δηλώσουν ότι έχουν εξαιρετική σχέση με αυτούς. Επίσης, άλλη μία πρόσφατη έρευνα έδειξε ότι κορίτσια που συμμετείχαν σε πάνω από πέντε οικογενειακά γεύματα την εβδομάδα είχαν 30% λιγότερο κίνδυνο να υποφέρουν από διατροφικές διαταραχές.
