Από την Ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής» Μαρία Μακριδάκη
Λένε ότι το επίπεδο ανάπτυξης ενός πολιτισμού κρίνεται πάντα από το πώς φέρεται το σύνολο της κοινωνίας απέναντι στα πιο αδύναμα μέλη της.
Αν κάποια μέλη της κοινωνίας στερούνται ατομικών και κοινωνικών δικαιωμάτων, αν δεν τους δίνεται η δυνατότητα συμμετοχής στην παραγωγή και την απόλαυση κοινωνικών και δημοσίων αγαθών, αν στερούνται συμμετοχής στην άσκηση εξουσίας, τότε αυτά τα άτομα βιώνουν κοινωνικό αποκλεισμό.
Δυστυχώς, ολοένα και περισσότερα άτομα της Τρίτης Ηλικίας αισθάνονται θύματα της κοινωνικής απομόνωσης και του Κοινωνικού Αποκλεισμού και περνούν αναγκαστικά στο περιθώριο της κοινωνικής ζωής, ειδικά αν αντιμετωπίζουν χρόνιες ασθένειες και οικονομικά προβλήματα.
Ειδικότερα, το χαμηλό εισόδημα αποτελεί τον κύριο δείκτη κοινωνικού αποκλεισμού, καθώς συνδέεται με το χαμηλό προσδόκιμο μέσο όρο ζωής, την έλλειψη συμμετοχής στα κοινωνικά δρώμενα, την περιθωριοποίηση και τον αποκλεισμό από την πλειονότητα των υπηρεσιών. Οι ηλικιωμένοι, λόγω των χαμηλών εισοδημάτων τους, θεωρούνται η ομάδα με την υψηλότερη οικονομική επισφάλεια.
Η συρρίκνωση του κοινωνικού κράτους οδηγεί τα μέλη της τρίτης ηλικίας σε επίπεδα εξαθλίωσης (μειωμένες συντάξεις, δημόσια νοσοκομεία με βασικές ελλείψεις). Σε συνδυασμό με μια νοοτροπία που θεοποίει την νεότητα και δεν αναγνωρίζει στα άτομα της τρίτης ηλικίας το δικαίωμα ισότιμης συμμετοχής στην κοινωνική ζωή (ψυχαγωγία, αθλητισμός έρωτας), αντιλαμβανόμαστε ότι τα γηραιότερα άτομα της κοινωνίας μας οδηγούνται σε έναν άδικο αποκλεισμό.
Ο ηλικιωμένος άνθρωπος για ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας είναι σχεδόν αδιάφορος. Ως καταναλωτής δεν έχει πάντα την οικονομική δυνατότητα να είναι τόσο ενεργός άρα και η βιομηχανική παραγωγή δεν στοχεύει σε αυτόν, και κατ’ επέκταση και οι διαφημιστικές εταιρίες. Επίσης, στη βιομηχανία του θεάματος, σπάνια βλέπουμε άτομα της τρίτης ηλικίας ως κύριους ήρωες και πρωταγωνιστές. Η τεχνολογία εξελίσσεται ραγδαία και οι άνθρωποι της τρίτης ηλικίας δεν μπορούν πάντα να την ακολουθήσουν. Η κοινωνία λοιπόν προχωράει και τους αφήνει να μένουν πίσω.
Συνηθισμένο συναίσθημα στα «θύματα» του κοινωνικού αποκλεισμού είναι η ματαίωση. Το αίσθημα της ματαίωσης μειώνει την αυτοπεποίθηση, την αυτοεκτίμηση και καθιστά ιδιαίτερα εύθραυστη την κοινωνική ταυτότητα του ατόμου. Αυτό για ένα άτομο που ήδη έχει μια εύθραυστη ταυτότητα λόγω των πολλών σωματικών και ψυχοκοινωνικών αλλαγών που αναφέραμε στο προηγούμενο άρθρο, είναι ισοπεδωτικό.
Ας αναλογιστούμε αν τα γηραιά άτομα που γνωρίζουμε, που είναι μέλη της οικογένειας μας ή γείτονες μας απολαμβάνουν την ίδια ποιότητα ζωής με εμάς, και αν η απάντηση είναι όχι τότε ας σκεφτούμε ως μέλη μιας σύγχρονης κοινωνίας πως μπορούμε να την αλλάξουμε.
Η εξάλειψη του κοινωνικού αποκλεισμού είναι ευθύνη της πολιτείας. Θα πρέπει να γίνει κατανοητό ότι η κοινωνία οφείλει πολλά σε αυτή τη γενιά των ανθρώπων και μπορεί ακόμα να αποκομίσει οφέλη από αυτούς. Αυτό που χρειάζεται η Πολιτεία να διασφαλίσει για τα γηραιότερα μέλη της είναι την αυτονόητη παροχή κοινωνικής προστασίας, ασφάλειας και περίθαλψης. Να ενθαρρύνει ενεργά τη συμμετοχή σε αθλητικές και πολιτιστικές δραστηριότητες και να δώσει τη δυνατότητα part-time απασχόλησης. Η υλική αλλά και η ηθική στήριξη των ατόμων της τρίτης ηλικίας μαζί με την ισότιμη συμμετοχή τους στην κοινωνική ζωή αποτελεί την ελάχιστη αναγνώριση της προσφοράς τους.
Στο επόμενο άρθρο θα μιλήσουμε για την Άνοια και τις επιπτώσεις της στην τρίτη ηλικία.
Βιβλιογραφία:
- Φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός μεταξύ των ηλικιωμένων στην ΕΕ. Συγκεντρωτική έκθεση, Ιανουάριος 2011. Ευροβαρόμετρο.
- Κασιμάτη Κ. 1998, Κοινωνικός Αποκλεισμός, Εκδόσεις: Η Ελληνική Εμπειρία , Gutenberg, Αθήνα