Άρθρα και Έρευνες
Από την Κοινωνική Λειτουργό του «Θάλπος Αττικής» Μαρία Γούζιου
Η γέννηση ενός παιδιού είναι αναμφισβήτητα μία από τις σημαντικότερες στιγμές που μπορεί να βιώσει το ζευγάρι, καθώς βλέπει ότι ο γάμος του ολοκληρώνεται με τη δημιουργία της οικογένειας. Στο πρόσωπο του νέου μέλους της οικογένειας αποτυπώνονται όλα τα όνειρα και οι επιθυμίες των γονέων του. Η απόκτηση όμως ενός παιδιού με αναπηρίες προκαλεί στους γονείς πολλά και διαφορετικά συναισθήματα που είναι συχνά πολύ έντονα, συγκεχυμένα και αντικρουόμενα.
Οι γονείς στην προσπάθειά τους να αντιληφθούν τη νέα πραγματικότητα, να προσαρμοστούν σε αυτή και να την αποδεχτούν, διέρχονται από κάποια συναισθηματικά στάδια προσαρμογής:
Α. Το στάδιο του σοκ
Οι γονείς στο άκουσμα μίας απρόσμενης αναπηρίας του παιδιού τους δεν είναι σε θέση να αντιληφθούν άμεσα την κατάσταση και τη σοβαρότητά της και εκδηλώνουν συναισθηματική αποδιοργάνωση, δυσπιστία και σύγχυση. Οι γονείς σε αυτό το στάδιο εισέρχονται σε μία κατάσταση πένθους, καθώς πενθούν γιατί δεν απέκτησαν το παιδί που περίμεναν, δείχνοντας με αυτό τον τρόπο τη δυσκολία τους να αποδεχτούν τη νέα πραγματικότητα.
Β. Το στάδιο της αντίδρασης
Οι γονείς εκφράζουν συναισθήματα ενοχής, θυμού, θλίψης και φόβου. Στην προσπάθειά τους να κατανοήσουν τα αίτια της αναπηρίας του παιδιού τους συνειδητά και ασυνείδητα επιρρίπτουν ευθύνες στον εαυτό τους γιατί αισθάνονται υπεύθυνοι για τις δυσκολίες του ή γιατί νιώθουν ανίκανοι να το αντιμετωπίσουν. Επίσης, σε αυτό το στάδιο οι γονείς νιώθουν θυμό, ο οποίος προέρχεται από την απρόσμενη γέννηση του παιδιού τους με αναπηρία και από τη δύσκολη πραγματικότητα που καλούνται να αντιμετωπίσουν. Επιπλέον, οι γονείς νιώθουν θλίψη που σχετίζεται άμεσα με το στάδιο του πένθους που βίωσαν, καθώς και με τις φιλοδοξίες που είχαν στις οποίες συνειδητοποιούν ότι το παιδί τους δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Τέλος, οι γονείς αισθάνονται φόβο, ο οποίος προκαλείται από την αβεβαιότητα για το μέλλον ή από τα αρνητικά τους συναισθήματα προς το παιδί. Ο δεσμός με το παιδί τους γεμίζει αμφιβολία. Έχουν ανάγκη να μιλήσουν σε κάποιον που θα τους ακούσει με κατανόηση και θα τους δώσει ειλικρινείς πληροφορίες.
Γ. Το στάδιο της προσαρμογής
Σε αυτό το στάδιο γίνεται μια ρεαλιστική εκτίμηση και οι γονείς θέλουν να μάθουν τι μπορούν να κάνουν. Χρειάζονται ακριβείς και αξιόπιστες πληροφορίες για την ιατρική και εκπαιδευτική αντιμετώπιση του παιδιού τους, καθώς και για τις δραστηριότητες που αφορούν το μέλλον του.
Δ. Το στάδιο του προσανατολισμού
Στο τελευταίο στάδιο προσαρμογής τα έντονα αρνητικά συναισθήματα που βίωναν οι γονείς στα προηγούμενα στάδια αρχίζουν να υποχωρούν και οι ίδιοι δραστηριοποιούνται και αρχίζουν να αναζητούν βοήθεια και ενημέρωση και να προγραμματίζουν το μέλλον. Έχουν ανάγκη από συστηματική βοήθεια και καθοδήγηση με την παροχή θεραπείας και κατάλληλων υπηρεσιών.
Μερικοί γονείς μπορεί να ταλαντεύονται ανάμεσα σε αυτά τα στάδια ή να μη τα περάσουν καθόλου. Σε κάθε όμως περίπτωση για να κατανοήσει κανείς τα στάδια προσαρμογής των γονέων απέναντι στην αναπηρία του παιδιού τους θα πρέπει να λάβει υπόψη κάποιους παράγοντες, όπως είναι το πολιτισμικό πλαίσιο-κουλτούρα, οι αξίες του ατόμου αλλά και της κοινωνίας, η ιδιοσυγκρασία του ατόμου, το είδος της αναπηρίας, κ.α (Κοντοπούλου, 2007).
Είναι αξιοσημείωτο ότι η ύπαρξη ενός παιδιού με αναπηρία δεν επιφέρει μόνο αρνητικές επιπτώσεις στη λειτουργία της οικογένειας αλλά έχει και θετικές συνέπειες. Έρευνες που μελέτησαν τη στάση των γονέων απέναντι στην ιδιαιτερότητα του παιδιού τους έδειξαν ότι άλλαξε ο τρόπος που οι γονείς βλέπουν τη ζωή τους και έμαθαν να μη θεωρούν τίποτα δεδομένο. (Taunt & Hastings, 2002). Σε άλλη έρευνα διαπιστώθηκε ότι η γέννηση ενός ανάπηρου παιδιού αποτέλεσε πηγή χαράς και ευτυχίας για ορισμένους γονείς, καθώς το γεγονός αυτό συνέβαλε σημαντικά στην ενότητα της οικογένειας και στην εγγύτητα των μελών της (Stainton & Besser, 1998).
Θα ήτανε, λοιπόν, βοηθητικό για την καλύτερη φροντίδα των γονέων που έχουν αποκτήσει ένα παιδί με αναπηρία να παρακολουθήσουν προγράμματα συμβουλευτικής για να ενισχύσουν την ψυχική τους υγεία, να μειώσουν το άγχος τους, να αντιμετωπίσουν ρεαλιστικά το πρόβλημα, να αναγνωρίσουν τα θετικά στοιχεία του παιδιού τους και να αντλήσουν ικανοποίηση από αυτά. Επίσης, οι γονείς θα ήταν καλό να συμμετέχουν στην αξιολόγηση των αναγκών του παιδιού τους και στον σχεδιασμό ενός εξατομικευμένου προγράμματος παρέμβασης με τη βοήθεια του ειδικού, ώστε να αποφασίσουν από κοινού τον πιο αποτελεσματικό θεραπευτικό τρόπο αντιμετώπισης των δυσκολιών του.
Από τα παραπάνω αντιλαμβανόμαστε ότι η συστηματική εκπαίδευση και ενημέρωση των γονέων, καθώς και η συμβουλευτική παρέμβαση από τους ειδικούς κρίνεται απαραίτητη και βασική προϋπόθεση για την καλύτερη θεραπευτική αντιμετώπιση των δυσκολιών ενός παιδιού με αναπηρία.
Βιβλιογραφία:
- Κοντοπούλου, Μ. (2007). Παιδί και ψυχοκοινωνικές δυσκολίες. Μία ψυχοδυναμική οπτική. Αθήνα: Gutenberg.
- Stainton, Τ. & Besser, Η. (1998). The positive impact of Children with an intellectual disability on the family. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 23(1), pp 57-70.
- Taunt, H.M. & Hastings, R.P. (2002). Positive impact of children with developmental disabilities on their families: A preliminary study. Education and Training in Mental Retardation and Developmental Disabilities, 37(4), pp 410-420.
