από την Ψυχολόγο του “Θάλπος Αττικής” Μαρία Μακριδάκη
Η πρόκληση τραύματος ψυχικού ή φυσικού σε κάποιον, φέρνει στο θύτη κάποιες φορές την ανάγκη εξιλέωσης. Οδηγούμενος από την ενοχή και την ντροπή ο θύτης αναζητά την εξωτερική αλλά και την εσωτερική συγχώρεση και ταυτίζεται με την έμπρακτη προσπάθεια αντιστάθμισης της κακής συμπεριφοράς.
Η εξιλέωση είναι πολύ περισσότερο από μια δήλωση λύπης για την πληγή που μπορεί να προκάλεσες και προσδιορίζεται ως η απόλυτη δράση διόρθωσης ενός λάθους στο μέτρο του εφικτού.
Το κίνητρο φυσικά για την πρόθεση διόρθωσης είναι ιδιαίτερα σημαντικό, έχει να κάνει με τον κατευνασμό της κοινωνικής ηθικής κατακραυγής; έχει να κάνει με την ανάγκη αυτό-συγχώρεσης; είναι αυτό-τιμωριτικής πρόθεσης; Είναι εσωτερική εξισορροπητική ανάγκη που συνδέεται με την ταπεινότητα, την εσωτερική αρμονία και τη ψυχική γαλήνη ή έχει βάσεις σε ταπεινότερα ένστικτα κοινωνικής επιβίωσης;
Η εξιλέωση συναντάται και ως διεργασία του πιστού σε αρκετά θρησκευτικά δόγματα, και είναι στενά συνδεδεμένη με την εξομολόγηση και την μετάνοια. Στην αναλυτική ψυχολογία του Jung είναι μια αρχέτυπη ιδέα, προέρχεται από μια ασυνείδητη προυπάρχουσα μορφή που είναι μέρος της κληρονομιάς της ‘ψυχής’ και μπορεί να εκδηλωθεί αυθόρμητα (1958). Είναι λοιπόν μια έκφραση του αληθινού εαυτού.
Μια υπεύθυνη διαδικασία αυτό-αξιολόγησης και αυτό-βελτίωσης σαν και αυτή, μπορεί να συνεισφέρει ενεργά σε μια κοινωνία δικαιοσύνης. Η δικαιοσύνη της αποκατάστασης είναι μια προσέγγιση του συστήματος δικαιοσύνης στην οποία μέσα από μια συνάντηση θύτη θύματος με διαμεσολαβητές μέλη της ευρύτερης κοινότητας μοιράζεται η εμπειρία του τραυματικού περιστατικού, αναλύονται ειλικρινώς οι πράξεις και τα κίνητρα με κατάληξη μια συμφωνία για τον τρόπο αποκατάστασης της ‘βλάβης’ του αδικήματος. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει υλική αποζημίωση ή/και άλλες εξισορροπητικές, διορθωτικές πράξεις υλικής και ηθικής αποκατάστασης αλλά και αποτροπής της επανάληψης από τη μεριά του θύτη.
Ο στόχος λοιπόν είναι η βαθιά κατανόηση του τραύματος, η ανάληψη ευθύνης και η ευκαιρία αποθάρρυνσης από την επανάληψη νέων αδικημάτων. Για τα θύματα ο στόχος είναι η ενδυνάμωση, η μείωση των συναισθημάτων του άγχους και της αδυναμίας.
Οι έννοιες της ενοχής, της συγχώρεσης, της συμφιλίωσης, της μετάνοιας, της αποκατάστασης συνδέονται με την εξιλέωση. Ως κοινωνία που επιδιώκει όχι την τιμωρία για τα μέλη της που έσφαλαν, που πλήγωσαν αλλά τον σωφρονισμό και την ηθική αποκατάσταση, οφείλουμε να ενισχύουμε και να ενθαρρύνουμε πράξεις εξιλέωσης γνήσιου σωφρονισμού και κινήτρου για το καλό της ίδιας της κοινωνίας μας.
Βιβλιογραφία
Jung, C.G. (1958/1964). A psychological view of conscience. Στο Read, H, Fordham, M, & Adler, G. (Eds.) The collected works of C.G. Jung: Civilazation in transition (vol.10). NY: Pantheon
Sherman, L.W. & Strang, H. (2007). Restorative Justice: The evidence. University of Pennsylvania. https://www.iirp.edu/pdf/RJ_full_report.pdf
Photo by Emmanuil Androshchuk on Unsplash