Άρθρα και ΈρευνεςΨυχικές Διαταραχές
από την ψυχολόγο του “Θάλπος Καλαμάτας” Εύη Τσικρικού
Παρότι η νικοτίνη δεν συμπεριλαμβάνεται στις ναρκωτικές ουσίες, ο βαθμός δυσκολίας διακοπής του καπνίσματος θεωρείται από πολλούς αντίστοιχος με αυτόν της προσπάθειας απεξάρτησης από ναρκωτικές ουσίες. Οι λόγοι όμως που προκαλούν αυτή την μεγάλη δυσκολία δεν είναι αμιγώς οργανικοί όπως συμβαίνει για παράδειγμα με άλλες εθιστικές ουσίες. Στην περίπτωση της εξάρτησης από το τσιγάρο συντρέχουν ταυτόχρονα ψυχολογικοί και κοινωνικοί λόγοι.
Καταρχάς, η νικοτίνη είναι εξαιρετικά εθιστική και οι καπνιστές αναπτύσσουν ένα επίπεδο σωματικής εξάρτησης από τη χρήση καπνού. Μάλιστα θεωρείται εξίσου εθιστική με την ηρωίνη και την κοκαΐνη. Πυροδοτεί την απελευθέρωση χημικών ουσιών στον εγκέφαλο που κάνουν τον χρήστη να νιώθει καλά. Καθώς η νικοτίνη διεγείρει τον εγκέφαλο ξανά και ξανά, ο εγκέφαλος συνηθίζει την παρουσία της νικοτίνης, με αποτέλεσμα ο χρήστης νιώθει ότι την χρειάζεται μόνο και μόνο για να νιώθει καλά.
Τα συμπτώματα στέρησης, τα οποία ποικίλουν ανά άτομο, συνήθως κορυφώνονται μετά από 1-3 ημέρες από την διακοπή και στη συνέχεια μειώνονται σε μια περίοδο 3-4 εβδομάδων. Μετά από αυτό το διάστημα, το σώμα έχει αποβάλει το μεγαλύτερο μέρος της νικοτίνης, οπότε τα όποια συμπτώματα μπορεί να επιμένουν έχουν κυρίως ψυχολογική βάση. Σύμφωνα μάλιστα με τον καθηγητή J. McClernon (2004) το κάπνισμα δεν είναι απλώς ένας εθισμός στην ουσία. Σύμφωνα με την έρευνα του, το να βλέπει αυτός που είναι σε περίοδο απεξάρτησης κάποιον άλλον να καπνίζει, μπορεί να τον οδηγήσει σε άμεση διακοπή αυτής του της προσπάθειας.
Από την άλλη, το κάπνισμα αποτελεί μία συνήθεια. Όταν μια συνήθεια έχει αποκτηθεί στο πλαίσιο ενός συγκεκριμένου συνόλου συνθηκών όπως π.χ. με ένα φλιτζάνι καφέ, μετά από γεύμα, με την όραση και τη μυρωδιά του καπνού, την απτική αίσθηση ενός τσιγάρου στο χέρι κπλ, μπορούν στη συνέχεια να λειτουργούν ως «δευτερεύοντες ενισχυτές» στον εθισμό στο τσιγάρο μέσω της διαδικασίας της κλασικής εξαρτημένης μάθησης,
Δεδομένου, λοιπόν, ότι οι μηχανισμοί που διέπουν τη διαδικασία μάθησης της συγκεκριμένης συνήθειας είναι ασυνείδητοι, ο καπνιστής αισθάνεται μια έντονη επιθυμία να καπνίσει, η οποία ποικίλλει ανάλογα με τα εξωτερικά ερεθίσματα καθώς και την ψυχολογική του κατάσταση. Η ευαισθητοποίηση της οδού ανταμοιβής της ντοπαμίνης με τη χρόνια χρήση νικοτίνης δημιουργεί αυξημένη επιθυμία ή λαχτάρα για νικοτίνη, ειδικά παρουσία περιβαλλοντικών και ψυχολογικών παραγόντων που έχουν συνδεθεί με το κάπνισμα.
Έτσι, ο εθισμός στη νικοτίνη μπορεί να θεωρηθεί ως ένα βαθιά εδραιωμένο μοτίβο συμπεριφοράς ελεγχόμενο από ερεθίσματα που λειτουργούν με βάση τις αρχές της ενίσχυσης (ανταμοιβής και τιμωρίας).
Τέλος, ας μην ξεχνάμε πως για να απαλλαγούμε οριστικά από κάποιον εθισμό χρειάζεται υπομονή, επιμονή και αλλά και την κατάλληλη ψυχολογική υποστήριξη.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
• https://www.medicalnewstoday.com/articles/323012#_noHeaderPrefixedContent
• https://www.cdc.gov/tobacco/campaign/tips/quit-smoking/quit-smoking-medications/why-quitting-smoking-is-hard/index.html
• https://www.nicorette.com/why-quit-smoking/science-of-quitting/why-is-it-hard-to-quit-smoking/
• https://thepsychologist.bps.org.uk/volume-26/edition-5/why-it-so-hard-quit-smoking
