Άρθρα και Έρευνες
Εάν το παιδί σας βιώνει τον σχολικό εκφοβισμό, σίγουρα θέλετε να δράσετε ώστε να δοθεί ένα τέλος, εάν είναι δυνατό. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι να βοηθήσετε το παιδί σας να αντιμετωπίσει το πείραγμα, τον εκφοβισμό ή το κουτσομπολιό, και να μειωθεί ο αντίκτυπος σε αυτό. Ακόμα και αν ο σχολικός εκφοβισμός δεν απασχολεί την οικογένειά σας αυτή τη στιγμή, είναι σημαντικό να το συζητήσετε με τα παιδιά σας, ώστε να είναι προετοιμασμένα σε περίπτωση που αυτό συμβεί.
Κάθε μέρα, ο 10χρονος Σέθ ζητούσε από τη μητέρα του όλο και μεγαλύτερο χαρτζιλίκι. Παρόλο αυτά, έδειχνε όλο και πιο αδύνατος, ενώ ταυτόχρονα επέστρεφε από το σχολείο πεινασμένος. Αποδείχθηκε πως έδινε το χαρτζιλίκι του σε ένα μαθητή μεγαλύτερης τάξης.
Η 13χρονη Κάιλα πίστευε πως όλα πήγαιναν πολύ καλά με το καινούριο της σχολείο, αφού τα δημοφιλή κορίτσια ήταν ιδιαίτερα φιλικά μαζί της. Άλλά, έπειτα, ανακάλυψε πως ένα από αυτά είχε δημοσιεύσει στο διαδίκτυο ψευδείς φήμες για εκείνη. Εκείνο το βράδυ, η Κάιλα αποκοιμήθηκε κλαίγοντας, ενώ άρχισε να επισκέπτεται τον γιατρό του σχολείο παραπονούμενη για στομαχόπονους, με κύριο στόχο να αποφεύγει τα άλλα κορίτσια.
Δυστυχώς, το είδος του σχολικού εκφοβισμού που ο Σέθ και η Κάιλα βίωσαν είναι λίαν διαδεδομένο. Σε έρευνες, η πλειοψηφία των παιδιών και των εφήβων δηλώνουν πως ο σχολικός εκφοβισμός ελοχεύει στο σχολικό τους περιβάλλον.
Ένας τραμπούκος μπορεί να μετατραπεί σε εφιάλτη για ένα παιδί, με αποτέλεσμα ο σχολικός εκφοβισμός να αφήσει ψυχολογικά τραύματα. Σε ακραίες περιπτώσεις, μπορεί να αφορά βίαιες απειλές, υλικές ζημιές, ακόμα και κάποιος να τραυματιστεί σοβαρά.
Εάν το παιδί σας βιώνει τον σχολικό εκφοβισμό, σίγουρα θέλετε να δράσετε ώστε να δοθεί ένα τέλος, εάν είναι δυνατό. Ωστόσο, υπάρχουν τρόποι να βοηθήσετε το παιδί σας να αντιμετωπίσει το πείραγμα, τον εκφοβισμό ή το κουτσομπολιό, και να μειωθεί ο αντίκτυπος σε αυτό. Ακόμα και αν ο σχολικός εκφοβισμός δεν απασχολεί την οικογένειά σας αυτή τη στιγμή, είναι σημαντικό να το συζητήσετε με τα παιδιά σας, ώστε να είναι προετοιμασμένα σε περίπτωση που αυτό συμβεί.
Αναγνωρίζοντας τον σχολικό εκφοβισμό
Τα περισσότερα παιδιά έχουν γίνει θύματα πειράγματος, σε ένα βαθμό, από τα αδέρφια τους ή κάποιο φίλο τους. Όμως, αυτό δεν είναι επιβλαβές όταν γίνεται με παιχνιδιάρικο, φιλικό και αμοιβαίο τρόπο. Αντιθέτως, και οι δύο πλευρές το βρίσκουν ιδιαίτερα διασκεδαστικό. Αλλά όταν το πείραγμα γίνεται βλαβερό, αγενές και αδιάκοπα, τότε μετατρέπεται σε εκφοβισμό και επιβάλλεται να σταματήσει άμεσα.
Ο εκφοβισμός είναι επιτηδευμένος βασανισμός και λαμβάνει χώρα σε σωματικό, λεκτικό ή ψυχολογικό επίπεδο. Μπορεί να είναι ένα χτύπημα, ένα σπρώξιμο, ένας χαρακτηρισμός, μία απειλή , ακόμα και ένας χλευασμός με σκοπό την απόσπαση χρημάτων και υλικών πραγμάτων. Κάποια παιδιά εκφοβίζουν τα άλλα διαδίδοντας φήμες για αυτά, πληγώνουν τα συναισθήματά τους και τα χλευάζουν κάνοντας χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης ή ηλεκτρονικών μηνυμάτων.
Είναι σημαντικό να πάρει κανείς τον σχολικό εκφοβισμό στα σοβαρά και να μην τον αντιμετωπίζει σαν κάτι το οποίο τα παιδιά πρέπει να βγάλουν πέρα μόνα τους. Τα αποτελέσματα μπορεί να είναι σοβαρά και να επηρεάσουν την αίσθηση ασφάλειας και αυτοεκτίμησής τους. Σε σοβαρές περιπτώσεις, ο εκφοβισμός μπορεί να συμβάλλει σε τραγωδίες, όπως αυτοκτονίες και πυροβολισμούς εντός του σχολείου.
Γιατί τα παιδιά εκφοβίζουν
Τα παιδιά εκφοβίζουν τα άλλα για ποικίλους λόγους. Μερικές φορές, το κάνουν διότι χρειάζονται ένα θύμα (κάποιον δηλαδή που να είναι συναισθηματικά ή σωματικά αδύναμος, ή απλά να συμπεριφέρεται και να μοιάζει εξωτερικά κάπως διαφορετικά) ώστε να νιώθει πιο σημαντικός, δημοφιλής και ισχυρός.
Κάποιες άλλες φορές, τα παιδιά βασανίζουν τα άλλα γιατί έτσι έχουν μάθει να τους συμπεριφέρονται. Ίσως να πιστεύουν πως αυτή η συμπεριφορά είναι φυσιολογική γιατί προέρχονται από οικογένειες όπου κάποιος συχνά θυμώνει, νευριάζει, φωνάζει, βρίζει, γενικότερα συμπεριφέρεται βίαια. Ακόμα και κάποιες τηλεοπτικές εκπομπές προωθούν την ευτέλεια – άνθρωποι καταψηφίζονται, απορρίπτονται ή γελοιοποιούνται για την εμφάνισή τους ή την έλλειψη ταλέντου τους.
Σημάδια του σχολικού εκφοβισμού
Μόνο εάν το παιδί σας σας δηλώσει ότι το εκφοβίζουν ή έχει εμφανείς μελανιές και τραυματισμούς, μπορεί να ανακαλύψει κανείς ότι πραγματικά συμβαίνει. Ειδάλλως , είναι ιδιαίτερα δύσκολο.
Βέβαια, υπάρχουν μερικά προειδοποιητικά σημάδια. Οι γονείς ίσως να παρατηρήσουν κάποια αλλαγή στη συμπεριφορά του παιδιού τους, όπως την εμφάνιση αδικαιολόγητου άγχους, ανορεξίας, κάποιας διαταραχής στον ύπνο του ή να έχει πάψει πλέον να κάνει πράγματα που συνήθιζε να απολαμβάνει. Όταν τα παιδιά δείχνουν κυκλοθυμικά, αναστατώνονται ευκολότερα απ’ ότι συνήθως ή αρχίζουν να αποφεύγουν συγκεκριμένες καταστάσεις (όπως να πάρουν το λεωφορείο για το σχολείο), τότε μάλλον ελοχεύει κάποιο είδος εκφοβισμού.
Εάν υποψιάζεστε πως κάτι συμβαίνει αλλά το παιδί σας είναι απρόθυμο να το εκφράσει, βρείτε ευκαιρίες να προκαλέσετε τη συζήτηση του θέματος με πιο διπλωματικό τρόπο. Για παράδειγμα, ίσως να βλέπατε μία παρόμοια κατάσταση σε μία τηλεοπτική εκπομπή ή προβολή. Μπορείτε να το εκμεταλλευτείτε σαν μία αφορμή για συζήτηση του θέματος και να ρωτήσετε το παιδί σας “Τί σκέφτεσαι για αυτό;” ή “Πώς πιστεύεις πως αυτό το άτομο έπρεπε να αντιδράσει;”. Αυτό ίσως σας βοηθήσει να καταλήξετε σε πιο προσωπικές ερωτήσεις, όπως “Σου έχει συμβεί ποτέ κάτι παρόμοιο;” ή “Έχεις δει μία τέτοια συμπεριφορά στο σχολείο σου;”. Επίσης, θα μπορούσατε να αναφέρετε κάποια εμπειρία που έχετε βιώσει στο παρελθόν, είτε εσείς είτε κάποιο άλλο μέλος της οικογένειας.
Επιτρέψτε στο παιδί σας να γνωρίζει πως εάν εκφοβίζεται ή παρενοχλείται το ίδιο, ή ακόμα και αν παρατηρήσει να συμβαίνει σε κάποιον συμμαθητή του, είναι σημαντικό να μιλήσει για αυτό, είτε σε εσάς είτε σε κάποιον άλλον ενήλικα, όπως ο δάσκαλος, ο σχολικός σύμβουλος ή έναν οικογενειακό φίλο.
Βοηθώντας τα παιδιά
Εάν το παιδί σας σας πει πως εκφοβίζεται, ακούστε ψύχραιμα και προσφέρετε παρηγοριά και υποστήριξη. Τα παιδιά είναι συχνά απρόθυμα να πουν στους ενήλικες για τον εκφοβισμό διότι αισθάνονται αμηχανία και ντροπή ή ανησυχούν πως οι γονείς θα απογοητευτούν, θα αναστατωθούν, θα θυμώσουν ή θα αντιδράσουν υπερβολικά.
Μερικές φορές, τα παιδιά αισθάνονται πως είναι δικό τους λάθος και πως εάν έδειχναν ή συμπεριφέρονταν διαφορετικά, αυτό δεν θα συνέβαινε. Κάποιες άλλες φορές, φοβούνται πως εάν ο νταής ανακαλύψει πως μαρτύρησαν την κακή συμπεριφορά τους, ίσως τα πράγματα να χειροτερέψουν. Ακόμα, τα παιδιά ανησυχούν πως οι γονείς θα τους αναγκάσουν να αμυνθούν, ενώ αυτά φοβούνται να το κάνουν.
Ενθαρρύνετε το παιδί σας να κάνει το σωστό, μιλώντας του για μία τέτοια συμπεριφορά. Υπενθυμίστε του ότι δεν είναι μόνο του – πολλοί άνθρωποι πέφτουν θύματα εκφοβισμού κάποια στιγμή στην κοινωνική τους ζωή. Τονίστε του πως ο νταής είναι αυτός που συμπεριφέρεται λάθος και όχι το παιδί σας. Βεβαιώστε το πως θα σκεφτείτε μαζί τί πρόκειται να κάνετε για να το αντιμετωπίσετε.
Επειδή ο όρος “εκφοβισμός” χρησιμοποιείται για την περιγραφή ενός μεγάλου φάσματος καταστάσεων, πρέπει να γνωρίζετε πως η κάθε μία χρειάζεται την ανάλογη προσέγγιση. Το τί είναι ενδεδειγμένο για μία κατάσταση, δεν σημαίνει πως είναι το ίδιο και για κάποια άλλη. Πολλοί παράγοντες, όπως η ηλικία των εμπλεκομένων παιδιών, η σοβαρότητα της κατάστασης και ο εκάστοτε τύπος εκφοβισμού, θα βοηθήσουν ώστε να πάρετε τη σωστή απόφαση αντίδρασης.
Πάρτε το στα σοβαρά εάν ακούσετε πως ο εκφοβισμός θα χειροτερέψει σε περίπτωση που ο τραμπούκος ανακαλύψει ότι ειπώθηκε η συμπεριφορά του ή εάν σωματικές απειλές έλαβαν χώρα. Μερικές φορές, είναι χρήσιμο να προσεγγίσετε τους γονείς του τραμπούκου. Αλλά, στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, ο δάσκαλος ή ο σχολικός σύμβουλος είναι οι καταλληλότεροι για να επικοινωνήσετε. Εάν έχετε προσπαθήσει αυτές τις μεθόδους και ακόμα θέλετε να μιλήσετε στους γονείς, είναι καλύτερα να το κάνετε στο πλαίσιο που κάποιος από το σχολείο να μπορεί να επέμβει.
Ακόμα, εάν έχετε σοβαρές ανησυχίες για την ασφάλεια του παιδιού σας, ίσως χρειαστεί να επικοινωνήσετε με τις νομικές αρχές.
Συμβουλές για τα παιδιά
Οι γονείς μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά μαθαίνοντάς τα πώς να αντιμετωπίζουν τον εκφοβισμό, σε περίπτωση που τους συμβεί. Για κάποιους γονείς, είναι πιθανά δελεαστικό να πουν στα παιδιά τους να αμυνθούν. Φυσικά και είστε θυμωμένος ή θυμωμένη που το παιδί σας υποφέρει και πολύ πιθανόν να σας είχαν πει και εσάς όταν ήσασταν νεότεροι να υποστηρίζεται τον εαυτό σας μόνοι σας. Ακόμα, ίσως ανησυχείτε πως το παιδί σας θα συνεχίσει να υποφέρει στα χέρια του νταή και νομίζετε πως η άμυνα είναι ο μόνος τρόπος να μπει ο νταής στη θέση του.
Αντιθέτως, είναι σημαντικό να συμβουλέψετε τα παιδιά σας να μην απαντούν στον εκφοβισμό με εκφοβισμό. Μπορεί πολύ γρήγορα να καταλήξει σε βία, φασαρία και κάποιος να τραυματιστεί. Αντί αυτού, το καλύτερο είναι να απομακρυνθεί από την κατάσταση, να κάνει παρέα με άλλα παιδιά και να το πει σε έναν ενήλικα.
Παρακάτω ακολουθούν κάποιες χρήσιμες συμβουλές για τα παιδιά, οι οποίες μπορούν να βοηθήσουν την βελτίωση της κατάστασης και να τα κάνουν να αισθανθούν καλύτερα.
- Απόφυγε τον νταή και χρησιμοποίησε το “σύστημα του φίλου”. Κατευθύνσου σε ένα διαφορετικό μπάνιο εάν ο τραμπούκος είναι κοντά σου και γενικότερα, βεβαιώσου πως δεν βρίσκεσαι σε χώρους μόνος σου μαζί του. Πιάσε φιλία με κάποιον στο λεωφορείο και γενικότερα σε μέρη που συνήθως ο τραμπούκος νιώθει ισχυρός. Κάνε εξάσκηση στο να μην αντιδράς κλαίγοντας, να μην δείχνεις πως κοκκινίζεις ή πως αναστατώνεσαι. Χρειάζεται πολύ εξάσκηση, αλλά είναι ιδιαίτερα χρήσιμη δεξιότητα για να κρατάς μακρυά το “ραντάρ” ενός τραμπούκου. Κάποιες φορές, τα παιδιά βρίσκουν πολύ χρήσιμο να εξασκούν τις “στρατηγικές αυτοσυγκράτησης και χαλάρωσης”, όπως να μετράνε μέχρι το 10, να καταγράφουν τα θυμωμένα συναισθήματά τους με σύντομες λέξεις, να παίρνουν βαθιές αναπνοές ή να απομακρύνονται.
- Αντέδρασε θαρραλέα, απομακρύνσου και αγνόησέ τον. Ευθέως και ξεκάθαρα πες στον τραμπούκο να σταματήσει αυτό που κάνει γιατί σε ενοχλεί και μετά αποχώρησε.
- Πες το σε έναν ενήλικα. Δάσκαλοι, διευθυντές, και γονείς μπορούν να βοηθήσουν να σταματήσει ο εκφοβισμός.
- Συζήτησέ το. Πες το σε κάποιον που εμπιστεύεσαι, όπως στον αδερφό ή αδερφή σου, έναν φίλο. Ίσως σου δώσουν κάποιες χρήσιμες συμβουλές, εάν έχουν βιώσει παρόμοια κατάσταση και την έχουν αντιμετωπίσει αποτελεσματικά. Ακόμα και αν δεν μπορούν να διορθώσουν την κατάσταση, σίγουρα θα νιώσεις λιγότερο μόνος σου.
Αποκατάσταση της αυτοπεποίθησης
Η ανάμειξη με τον εκφοβισμό είναι ικανή να φθείρει την αυτοπεποίθηση ενός παιδιού. Για να το βοηθήσετε να επαναπροσδιοριστεί, ενθαρρύνετέ το να περάσει χρόνο με τους φίλους που έχουν θετική επιρροή σε αυτό. Η συμμετοχή σε ομαδικές δραστηριότητες, αθλήματα ή άλλες ευχάριστες ενασχολήσεις χτίζουν προσωπική ισχύ και φιλίες.
Προσφέρετε στο παιδί σας την διάθεση που έχετε να ακούτε τις δύσκολες καταστάσεις που αντιμετωπίζει καθημερινά, αλλά παράλληλα να ακούτε το ίδιο προσεκτικά και τις όμορφες καταστάσεις που εκείνο σας παρουσιάζει. Βεβαιωθείτε, τέλος, πως το παιδί σας γνωρίζει πως πιστεύετε σε αυτό και ότι θα κάνετε ότι είναι δυνατό για να διευθετήσετε όποια συμπεριφορά εκφοβισμού.
