Ψέματα στον εαυτό μας

από την ψυχολόγο του “Θάλπος Καλαμάτας” Εύη Τσικρικού

Είναι ενδιαφέρον το γεγονός ότι όταν λέμε ψέματα σε κάποιον νιώθουμε ενοχές, λίγο έως πολύ, αλλά σχεδόν ποτέ δεν αισθανόμαστε άσχημα όταν αυτό το κάνουμε στον ίδιο μας τον εαυτό, κυρίως επειδή τις περισσότερες φορές μετά βίας το αντιλαμβανόμαστε. Άλλωστε είναι πιο πιθανόν να αναρωτηθούμε αν κάποιος μας λέει ψέματα από το να διακρίνουμε εάν κοροϊδεύουμε τον ίδιο μας τον εαυτό.

Γιατί όμως λέμε ψέματα στον εαυτό μας;

Λέμε ψέματα στον εαυτό μας όταν δεν είμαστε ειλικρινείς για τα κίνητρά μας, όταν ισχυριζόμαστε ότι κάνουμε κάτι για ανιδιοτελείς λόγους αλλά στην πραγματικότητα είναι εγωιστικοί. Όταν δεν είμαστε ειλικρινείς για τις πραγματικές επιθυμίες μας, όταν δικαιολογούμε ή εκλογικεύουμε ψευδώς τη συμπεριφορά μας (ή τη συμπεριφορά των άλλων). Ακόμη λέμε ψέματα στον εαυτό μας όταν αρνούμαστε να ακούσουμε τι λέει ένα άλλο άτομο και αντ’ αυτού, μένουμε πεισματικά συνδεδεμένοι με τη δική μας σταθερή αφήγηση των πραγμάτων.

Απλούστερα, ο κυρίαρχος λόγος που λέμε ψέματα στον εαυτό μας είναι η αυτοπροστασία. Θέλουμε να αποφύγουμε την δυνητικά οδυνηρή πραγματικότητα και την αναστάτωση που προκαλεί η αλήθεια, ώστε να διατηρήσουμε μια ψευδή ισορροπία. Στην ουσία, συνηθίζουμε να λέμε στον εαυτό μας ψέματα γιατί είναι πιο εύκολο.

Σύμφωνα με τον Leon Festinger και την θεωρία της γνωστικής ασυμφωνίας που ανέπτυξε, οι άνθρωποι τείνουν να αναζητούν συνέπεια στις στάσεις και τις αντιλήψεις τους. Όταν όμως συνυπάρχουν δύο αντικρουόμενες πεποιθήσεις, στάσεις ή αξίες, δημιουργείται μία εσωτερική σύγκρουση από την οποία προκύπτουν συναισθήματα ανησυχίας ή δυσφορίας. Επειδή, λοιπόν, έχουμε έντονη εσωτερική επιθυμία να διατηρούμε όλες τις στάσεις και τις πεποιθήσεις μας σε αρμονία, κατασκευάζουμε δικαιολογίες που προσωρινά μας ανακουφίζουν από την ψυχική δυσφορία. Έτσι, οι άνθρωποι λέμε ψέματα στον εαυτό μας ελπίζοντας να αποφύγουμε τη συναισθηματική αναστάτωση και να διατηρήσουμε τη λειτουργικότητα μας. Αλλά σε μια παράδοξη ανατροπή, το εσωτερικό ψέμα ουσιαστικά επηρεάζει την ικανότητά μας να λειτουργούμε.

Η γνωστική ασυμφωνία εξηγεί πολλές από τις καθημερινές μας ενέργειες. Για παράδειγμα το άτομο που κλέβει από τον εργοδότη του αλλά λέει στον εαυτό του ότι είναι χαμηλά αμειβόμενο και αξίζει το επιπλέον, διαστρεβλώνει την ερμηνεία της συμπεριφοράς του για να μην αισθάνεται ενοχές. Ή όταν έχει μία παράνομη σχέση, δικαιολογεί τις ενέργειες του πείθοντας τον εαυτό του ότι αν ο σύντροφος του δεν ήταν τόσο απασχολημένος στη δουλειά και του έδινε μεγαλύτερη προσοχή, δεν θα είχε παρεκτραπεί ποτέ. Με αυτόν τον τρόπο, βρίσκει μία προσωρινή λύση στην εσωτερική σύγκρουσή του και αισθάνεται πολύ καλύτερα για τον εαυτό του.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• https://medium.com/the-understanding-project/the-reason-you-shouldnt-lie-to-yourself-79f03835659d

• https://www.verywellmind.com/what-is-cognitive-dissonance-2795012

Photo by Rishabh Dharmani on Unsplash