Από την Ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής», Μαρία Μακριδάκη
Το πείραμα για το οποίο θα μιλήσουμε στο σημερινό άρθρο πραγματοποιήθηκε το 1967 στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια από τον Ψυχολόγο Martin Seligman και οδήγησαν στο να διαμορφωθεί η βάση της θεωρίας της επίκτητης αίσθησης αδυναμίας.
Σε αυτό το πείραμα, χρησιμοποιήθηκαν σκύλοι και ηλεκτρικό ρεύμα και σε αυτό το σημείο πάλι να τονίσουμε ότι είναι και αυτό ένα πείραμα που η ηθική της σύγχρονης επιστημονικής κοινότητας δεν θα επέτρεπε να πραγματοποιηθεί και φυσικά θα ήταν κατακριτέο όχι μόνο από ακτιβιστικές και φιλοζωικές οργανώσεις αλλά και από το ευρύ κοινό.
Ο ερευνητής λοιπόν, αφού χώρισε τους σκύλους σε δύο ομάδες, άρχισε να τους χορηγεί μικρές δόσεις ηλεκτροσόκ. Η πρώτη ομάδα σκύλων είχε τη δυνατότητα να γλιτώσει τα σοκ πατώντας ένα μοχλό, πράγμα το οποίο και έμαθαν να κάνουν γρήγορα. Η δεύτερη ομάδα όμως δεν είχε τη δυνατότητα διαφυγής του ηλεκτροσόκ μέσω κάποιου μοχλού.
Στην δεύτερη φάση του πειράματος, δόθηκε η δυνατότητα και στους σκύλους της δεύτερης ομάδας να χρησιμοποιήσουν μοχλό προκειμένου να αποφύγουν τα ηλεκτροσόκ. Τα ζώα της δεύτερης ομάδας φάνηκε ότι δεν μπήκαν στον κόπο να ψάξουν διαφυγή, ώστε να γλιτώσουν από τον πόνο του ηλεκτροσόκ. Αλλά έδειξαν να υπομένουν αυτό το δυσάρεστο ερέθισμα γιατί είχαν μάθει από την πρώτη φάση του πειράματος ότι δεν ήταν σε θέση να επηρεάσουν αυτό που τους συνέβαινε.
Το πείραμα αυτό του Seligman σε συνεργασία με τον Ψυχολόγο Maier συνεχίστηκε σε μια σειρά πειραμάτων μέχρι και τις αρχές του 1970. Συνεχίστηκαν σε αρουραίους με όμοια αποτελέσματα. Φάνηκε λοιπόν ότι τα ζώα μάθαιναν να παραμένουν αβοήθητα. Να μην ενεργοποιούνται στο να βοηθήσουν τον εαυτό τους. Αυτή η επίκτητη αίσθηση αδυναμίας όπως ονομάστηκε (learned helplessness), είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται για να περιγράψει την κατάσταση κατά την οποία ένα ζώο ή ακόμα και ο άνθρωπος μαθαίνει να συμπεριφέρεται αδύναμα. Ακόμα κι όταν έχεις την ευκαιρία να αποφύγεις μια δυσάρεστη, επίπονη και επικίνδυνη κατάσταση προκειμένου να βοηθήσεις τον εαυτό σου, επιλέγεις την απραξία.
Η επίκτητη αίσθηση αδυναμίας επιτυγχάνεται με την επαναλαμβανόμενη πρόκληση συναισθηματικής ή σωματικής βλάβης, από την οποία δεν μπορείς να ξεφύγεις. Μέσα από τραυματικές και αναπόφευκτες εμπειρίες και καταστάσεις που πολλές φορές αναγκαζόμαστε να βιώσουμε, συχνά καταλήγουμε να νιώθουμε αδύναμοι, να πιστεύουμε ότι δε μπορούμε να ανταπεξέλθουμε νομίζοντας ότι δεν έχουμε την φυσική ή εσωτερική δύναμη να αλλάξουμε αυτό που μας συμβαίνει και έτσι εγκαταλείπουμε την οποιαδήποτε προσπάθεια.
Αυτή η αίσθηση απελπισίας φέρνει χαμηλή αυτοεκτίμηση που δημιουργεί μία νοοτροπία με άμεσες και σοβαρές συνέπειες στην ψυχική μας υγεία.
Με την βοήθεια της θεραπείας, αυτού του είδους οι μηχανισμοί γίνονται ορατοί και μπορούμε να ξεπεράσουμε τις δυσκολίες.
Βιβλιογραφία
Seligman ME. Fall into helplessness. Psychol Today. 1973;7:43–8.
PHOTO CREDIT: Jr Korpa