Σύμφωνα με τον Olweus, η έννοια του σχολικού εκφοβισμού αντιστοιχεί με επιθετικές συμπεριφορές ενός παιδιού ή μίας ομάδας παιδιών προς ένα άλλο παιδί, συμπεριφορές οι οποίες στοχεύουν στην πρόκληση σωματικού και ψυχικού πόνου και στον εξευτελισμό του θύματος (1993, στην Καλατζή- Αζίζι, 2004, σελ. 261).
Οι μορφές του εκφοβισμού ανάλογα με τον τύπο της επίθεσης μπορεί να είναι σωματικός, λεκτικός ή κοινωνικός, ανάλογα με το μέσο ή το χώρο που συμβαίνει, παραδοσιακός ή ηλεκτρονικός, και ανάλογα με την ταυτοποίηση του δράστη ή όχι άμεσος ή έμμεσος (Sharp & Smith, 1994).
Η οικογένεια παίζει σημαντικό ρόλο όχι μόνο ως προς την πρόληψη του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού, αλλά και ως προς τη δυνατότητα παρέμβασης και αντιμετώπισης του. Συχνά έχει παρατηρηθεί ότι τα παιδιά που εκδηλώνουν τάσεις επιθετικής συμπεριφοράς, προέρχονται κυρίως από οικογένειες με δυσλειτουργικούς μηχανισμούς.
Πιο συγκεκριμένα, έρευνες έχουν δείξει ότι το είδος και η συχνότητα της επιθετικής συμπεριφοράς στο σχολείο επηρεάζεται από το πώς το παιδί αντιλαμβάνεται την αγάπη και την φροντίδα από τους γονείς του και την απονομή δικαιοσύνης από αυτούς (Μόττη- Στεφανίδη και Τσέργας, 2000).
Συχνά οι τσακωμοί μέσα στην οικογένεια μπορούν να οδηγήσουν κάποια παιδιά στην εκδήλωση επιθετικών συμπεριφορών. Διότι, όσο μειώνεται η γενικότερη κοινωνική και ψυχολογική υποστήριξη από την οικογένεια, τόσο πιο συχνά εκδηλώνεται το συναίσθημα του θυμού στο παιδί.
Επομένως, ο θυμός αυτός είναι πολύ πιθανό να ξεσπάσει σε άλλους μαθητές στο σχολείο, με τη μορφή βίαιων συμπεριφορών (Δημάκος, 2001). Αντιθέτως, όταν το παιδί αισθάνεται ότι οι γονείς του το αγαπούν και το φροντίζουν, καθώς και όταν βλέπει ότι είναι δίκαιοι μαζί του, τότε εμφανίζει χαμηλότερα επίπεδα επιθετικότητας (Μόττη- Στεφανίδη και Τσέργα, 2000).
Επίσης, οι γονείς μπορεί συχνά να βιώνουν αισθήματα ντροπής, θυμού, φόβου, άρνησης, απόρριψης από το σχολείο ή από τους άλλους γονείς. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να νιώθουν αβοήθητοι στην προσπάθειά τους να διαχειριστούν τέτοια περιστατικά.
Η αδυναμία των γονέων να αντιμετωπίσουν στη σύγχρονη εποχή τα περιστατικά της σχολικής βίας και του σχολικού εκφοβισμού οφείλονται όπως παρατηρεί η Μυλωνάκου-Κεκέ (2014α, 2014β) στις ενδοοικογενειακές συγκρούσεις που επιφέρουν οι συνέπειες της οικονομικής κρίσης.
Η αύξηση της ανεργίας και της ανασφάλειας των γονέων μπορούν να επηρεάσουν τη δυναμική και τη ποιότητας ζωής της οικογένειας.
Οι γονείς λόγω αυτών των παραγόντων τηρούν μία παθητική στάση στην αντιμετώπιση του φαινομένου του σχολικού εκφοβισμού, είτε τα παιδιά έχουν το ρόλο του «θύτη», είτε το ρόλο του «θύματος».
Οι γονείς λοιπόν χρειάζεται να δράσουν άμεσα στην αντιμετώπιση του σχολικού εκφοβισμού, είτε τα παιδιά τους είναι «θύματα», είτε «θύτες». Πιο συγκεκριμένα, οι γονείς θα πρέπει να παρατηρούν και να αφουγκράζονται πραγματικά τις ανησυχίες και τα προβλήματα των παιδιών τους, καθώς η συμπεριφορά τους μαρτυρά τι σκέφτονται και τι νιώθουν.
Επομένως, θα πρέπει να στοχεύουν στην ανάπτυξη ενός κλίματος που να διέπεται από αγάπη, εμπιστοσύνη, ασφάλεια, σεβασμό, και αλληλοϋποστήριξη μέσα στην οικογένεια. Η προσπάθειά τους πρέπει να επικεντρώνεται στη βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων μεταξύ των μελών, στην επιβράβευση των θετικών συμπεριφορών και την αποθάρρυνση κάθε μορφής βίας, στην ενθάρρυνση και ενδυνάμωση της αυτοεκτίμησης των ίδιων αλλά και των παιδιών τους.
Με υπομονή και επιμονή είναι πολύ σημαντικό να χτίσουν μία σχέση εμπιστοσύνης με τα παιδιά τους, τα οποία θα μοιραστούν μαζί τους τις ανησυχίες τους.
Τέλος, για την καλύτερη αντιμετώπιση του φαινομένου απαιτείται ενίσχυση και βελτίωση του ενδο-οικογενειακού κλίματος, αλλά και σύσφιξη των σχέσεων σχολείου και οικογένειας, παράλληλα με τη συμβολή επαγγελματιών, φορέων και οργανισμών υγείας γύρω από το παιδί, τον έφηβο, την οικογένεια και το σχολείο, ώστε να εφαρμοστεί μία ολιστική προσέγγιση για τη σχολική κοινότητα.
Βιβλιογραφία:
- Δημάκος, Ι (2001). Οικογενειακοί παράγοντες που επηρεάζουν τη σχολική επιθετικότητα των μαθητών – Ερευνητικά δεδομένα.
- Καλατζή- Αζίζι Α., Ζαφειροπούλου Μ. (2004). Προσαρμογή στο σχολείο- Πρόληψη και αντιμετώπιση δυσκολιών. Αθήνα – Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.
- Μόττη- Στεφανίδη, Φ.,& Τσέργας, Ν. (2000). Όταν τα πράγματα στο σχολείο αγριεύουν. Εκδόσεις: Παιδαγωγικό Ινστιτούτο.
- Mylonakou–Keke, I. (2015). Social Pedagogy and School Community. Preventing bullying in schools and dealing with diversity – Two sides of the same coin. International Journal of Social Pedagogy, 4 (1), 69–89.
- Smith, P.K. & Sharp,S ( Eds), (1994). School bulling – Insights and perspectives – London – Routledge.