Ψυχικές Διαταραχές
Δεδομένου ότι παραπάνω από τους μισούς γάμους καταλήγουν σε διαζύγιο, πολλά παιδιά αντιμετωπίζουν δύσκολες προκλήσεις, εξαιτίας του χωρισμού των γονιών τους, που μπορεί να τα ακολουθούν για μια ζωή, ειδικά στις προσωπικές τους σχέσεις ως ενήλικες.
Ωστόσο, πρόσφατες έρευνες που εξετάζουν τη διάλυση της οικογένειας και τον αντίκτυπο που έχει η αποχώρηση του πατέρα από το σπίτι δείχνουν πως ενώ τα έφηβα παιδιά είναι πιθανότερο να αντιμετωπίσουν προκλήσεις στην ψυχική τους υγεία – από άγχος και στρες μέχρι συμπτώματα κατάθλιψης – τείνουν να αποχωρούν μέσα σε διάστημα τεσσάρων με εννέα μηνών. Η Jennifer O’Loughlin, επικεφαλής της έρευνας και καθηγήτρια στο πανεπιστήμιο του Μόντρεαλ, υποστηρίζει πως τα παιδιά και οι γονείς μπορούν να ενθαρρυνθούν από τα αποτελέσματα. Οι γονείς οφείλουν να είναι σε θέση να αναγνωρίζουν πιθανά συμπτώματα κατάθλιψης στα παιδιά τους και την ανάπτυξη προβλημάτων ψυχικής υγείας.
Παρόλο που τίποτα δεν είναι εύκολο κατά τη λύση ενός γάμου, οι ειδικοί λένε πως υπάρχουν κάποια βήματα που εάν οι γονείς ακολουθήσουν μπορούν να βοηθήσουν τα παιδιά τους να αντιμετωπίσουν το διαζύγιο, ειδικά όσον αφορά τους έφηβους που ήδη δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στη μετάβαση από την εφηβεία στην ενηλικίωση. «Ένα από τα πράγματα που γνωρίζουμε για το διαζύγιο είναι πως διακόπτεται η στέρεη αλληλουχία στη ζωής του παιδιού,» αναφέρει ο Steven Harris, καθηγητής κοινωνικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Μινεσότα. Για παράδειγμα, πιθανόν να τα αποσπάσει από το διάβασμά τους ή να επηρεάσει τη σχέση που έχουν με τους συνομήλικές του, ακόμα και να τα απομακρύνει από την παιδικότητά τους.
«Τα περισσότερα παιδιά που δεν εκτίθενται σε μεγάλες διαμάχες, δεν ανησυχούν καθόλου για τον γάμο των γονιών τους σε πρώτο στάδιο. Υπάρχει φαγητό στο τραπέζι, τα καθημερινά άγχη εξακολουθούν να υπάρχουν, υπάρχει το διάβασμα,» λέει ο Harris. «Αλλά ξαφνικά αλλάζουν οι ισορροπίες και το παιδί μπαίνει στη διαδικασία ν’ αναρωτηθεί πόσα πράγματα θα αλλάξουν που ίσως ποτέ δεν είχε σκεφτεί πως κάποια στιγμή μπορεί να άλλαζαν. Αυτή η αναστάτωση μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη και άγχος.»
Κάθε παιδί βιώνει την εμπειρία του διαζυγίου με μοναδικό τρόπο. «Πρόκειται για μια δύσκολη μετάβαση που επηρεάζει σημαντικά τα παιδιά. Το φύλο του παιδιού παίζει ρόλο στο πως ανταποκρίνεται στο χωρισμό των γονιών του. Τα κορίτσια συνηθίζουν να περνούν κατάθλιψη και να κλείνονται στον εαυτό τους σε αντίθεση με τα αγόρια που εκφράζουν τον θυμό τους με εντελώς διαφορετικό τρόπο αφού γίνονται ιδιαίτερα εξωστρεφείς.
Ο ψυχολόγος Carl Pickhardt περιγράφει τον αντίκτυπο που έχει το διαζύγιο στα παιδιά: «Είναι αναμενόμενο τα παιδιά να αισθάνονται μελαγχολία εξαιτίας της απώλειας – χάνουν την στέρεη οικογένεια. Επίσης, κυριαρχεί το άγχος διότι ο κόσμος αλλάζει ξαφνικά με τη δομή της οικογένειας ν’ αναδιοργανώνεται και πολλά πράγματα είναι άγνωστα. Συχνά εμφανίζεται ο θυμός, αφού τα παιδιά θεωρούσαν πως οι γονείς τους θα ήταν για πάντα μαζί και η οικογένεια για πάντα ενωμένη.»
Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό πως κατά την μεταβατική περίοδο υπάρχουν εξίσου φυσιολογικές και υγιείς αντιδράσεις από τα μέλη της οικογένειας παρά την αναστάτωση που ο χωρισμός προκαλεί. «Ασφαλώς και αποτελεί ορόσημο για τη ζωή μιας οικογένειας. Το θέμα είναι πώς το παιδί διαχειρίζεται την μελαγχολία, το άγχος, τον θυμό και το στρες. Σε αυτά πρέπει να δοθεί έμφαση. Μπορεί το παιδί να μιλήσει για το γεγονός και να το δουλέψει ή να παραμένει κολλημένος στο ίδιο σημείο παρόλο που ο χρόνος περνάει. Υπάρχει τόσο άγχος που πρέπει να απελευθερωθεί και τόσες αλλαγές στις οποίες το παιδί πρέπει να προσαρμοστεί.»
Σ’ αυτό το σημείο αναλαμβάνουν οι γονείς. Σε κάποιες περιπτώσεις – όπως σε βίαιες καταστάσεις όπου ο ένας σύζυγος και τα παιδιά κινδυνεύουν – ίσως να είναι αδύνατον το παιδί να διατηρήσει επαφή και με τους δύο γονείς. Παρ’ όλα αυτά, στα διαζύγια όπου δεν αποκλείεται κανένας από τους δυο γονείς και επιτρέπεται η επαφή μεταξύ γονέων και παιδιών, είναι σημαντικό οι γονείς να προσπαθούν να μιλούν με τα παιδιά τους για τον αντίκτυπο του διαζυγίου στη ζωή τους. Δεν μπορούν να αναγκάσουν τα παιδιά να μιλήσουν γ’ αυτό, αλλά μπορούν να τους παρέχουν την ευκαιρία για ανοιχτή επικοινωνία ανά πάσα στιγμή, ούτως ώστε όταν το παιδί αισθανθεί έτοιμο να υπάρχει η προοπτική ο γονέας να είναι εκεί να το ακούσει και να μιλήσει μαζί του για το πώς αισθάνεται,» ο Pickhardt υποστηρίζει.
Όσο δύσκολο κι αν είναι, οι δυο γονείς χρειάζεται να δουλέψουν τις συναισθηματικές διαφορές που δημιουργήθηκαν κατά το γάμο τους και να θέσουν νέα θεμέλια για τα παιδιά. Μόνο έτσι μπορούν να γίνουν βήματα μπροστά για την νέα μορφή οικογένειας. Ο Harris σημειώνει πως είναι ιδιαίτερα δύσκολο για δυο ανθρώπους που δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν στην ίδια τους τη σχέση. Όμως οι ειδικοί επιμένουν πως η εκ νέου συνεργασία τους είναι απολύτως απαραίτητη ώστε να παρέχεται στο παιδί η αίσθηση της σταθερότητας και της ασφάλειας.
Ο Harris αναφέρει πως υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που χωρίζουν χωρίς να έχουν ζητήσει βοήθεια που ίσως καταφέρει να σώσει το γάμο τους. «Δεν έχουν διαβάσει ένα βιβλίο. Δεν γνωρίζουν πως υπάρχουν πράγματα που μπορούν να κάνουν για ν’ αλλάξουν το μοτίβο της κακής επικοινωνία.» Οι ειδικοί προτείνουν πως με τη βοήθεια ενός συμβούλου γάμου το ζευγάρι μπορεί να λύσει τις διαφορές του. Αλλά ακόμα και για τα ζευγάρια που το διαζύγιο είναι αναπόφευκτο, δεν σημαίνει πως δεν υπάρχει η ανάγκη να δουλέψουν μαζί για το καλό του παιδιού τους.
Εδραιώνοντας το νέο «φυσιολογικό», τη νέα ρουτίνα, βοηθάει τα παιδιά. «Θέλεις να είσαι σε θέση, το συντομότερο δυνατόν, να παρέχεις κάποιου είδους σταθερής οικογενειακής δομής στην οποία το παιδί μπορεί να βασιστεί,» λέει ο Pickhardt. Αυτό μπορεί να αφορά από το που ζούσε το παιδί και πήγαινε σχολείο, μέχρι το πότε μπορεί να βλέπει τον γονέα που έφυγε από το σπίτι και την ελαστικότητα που του επιτρέπεται να επικοινωνήσει μαζί του.
Παρόλο που το διαζύγιο έχει μακροχρόνιες επιπτώσεις για όλα τα μέλη της οικογένειας – κυρίως αυξάνει τα ποσοστά διαζυγίων στα παιδιά με χωρισμένους γονείς – ο Pickhardt τονίζει ότι για τα παιδιά ίσως να αποτελέσει «δώρο ελευθερίας». «Κάποια παιδιά το βιώνουν ως προοπτική για νέες ευκαιρίες και ελευθερία από απαρχαιωμένα στερεότυπα.» Επίσης, ενδέχεται να αισθάνονται ανακούφιση αφού βγαίνουν από μια οικογένεια με ταραχώδεις καταστάσεις και ανισορροπίες.
Ενώ κάποιοι πατεράδες εξαφανίζονται έπειτα από το χωρισμό, ο Pickhardt αναφέρει πως κάποιοι άλλοι αναλαμβάνουν πιο ουσιαστικά το ρόλο τους. Έχει να κάνει με τις νέες ευκαιρίες που αναφέρθηκαν.
Εν τω μεταξύ, απαιτείται χρόνος για το παιδί να αντιληφθεί, να επεξεργαστεί και τέλος να εκφράσει τα ερωτήματα και τα συναισθήματά του για την αναδιοργάνωση της οικογένειας. Επομένως, οι γονείς χρειάζεται να διατηρούν τη γραμμή της επικοινωνίας ανοικτή ανά πάσα στιγμή. Οι ειδικοί επαναλαμβάνουν πως είναι σημαντικό οι γονείς ν’ αναζητούν επαγγελματική βοήθεια και για τα παιδιά αλλά και για τους ίδιους. Η βοήθεια δεν αφορά μονάχα μια συζήτηση και μια προτεινόμενη λύση που μπορεί να εφαρμοστεί το επόμενο διάστημα. Αφορά την επίγνωση που οι γονείς πρέπει να έχουν για την ανάγκη επικοινωνίας με το παιδί τους στα διαφορετικά ηλικιακά τους στάδια,» λέει ο Harris. Με άλλα λόγια, ο ρόλος του γονέα εξακολουθεί να υφίσταται, ακόμα κι αν ο καθένας συνεχίσει την προσωπική του ζωή ξεχωριστά.
