Άρθρα και Έρευνες
Από την Ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής» Μαρία Μακριδάκη
Πότε είναι η αρχή της τρίτης ηλικίας; Ποιος ή τι το ορίζει; Ο ορισμός της τρίτης ηλικίας, προσδιοριζόταν πάντα χρονικά αλλά διέφερε διαχρονικά στην ανθρώπινη ιστορία εφόσον ήταν άμεσα συνδεδεμένος με το προσδόκιμο ζωής. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας ορίζει τις ηλικίες των 65-74 ετών ως νέοι-ηλικιωμένους, τις ηλικίες των 75-84 ετών ως ηλικιωμένους και τις ηλικίες των 85 και άνω ως σαφώς ηλικιωμένους. Έτσι με τα σημερινά δεδομένα μπορούμε να ορίσουμε την αρχή της τρίτης ηλικίας κοντά στα 65.
Μήπως όμως ο όρος τρίτη ηλικία είναι μια ανεπαρκής γενίκευση που δε θα έπρεπε να καθορίζεται από τη χρονολογική ηλικία; Ειδικά αν αναλογιστούμε ότι το φυσιολογικό γήρας δεν συμβαίνει ομοιόμορφα σε όλο τον πληθυσμό. Η φυσική ή η πνευματική κατάσταση δεν εξαρτάται μόνο από τη χρονολογική ηλικία. Πόσους «μεσήλικες» εφήβους ξέρουμε και πόσους «αιώνιους εφήβους» που είναι γέροντες;
Πέρα από τα χρονικά πλαίσια που ορίζουμε, η τρίτη ηλικία είναι μια περίοδος κατά την οποία συμβαίνουν σημαντικές βιοσωματικές και ψυχοκοινωνικές αλλαγές στη ζωή ενός ανθρώπου. Η γήρανση είναι μια φυσιολογική πορεία αλλαγών, δεν είναι μια στατική ούτε ομοιόμορφη περίοδος όπως προαναφέραμε. Οι κύριες βιοσωματικές αλλαγές αφορούν στην εξασθένηση των σωματικών δυνάμεων και αισθήσεων, στα διάφορα κινητικά προβλήματα και στον περιορισμό της ενεργητικότητας. Οι βιοσωματικές και οι ψυχοκοινωνικές αλλαγές αλληλεπιδρούν.
Μερικοί από τους σημαντικότερους παράγοντες πρόκλησης ψυχολογικών θεμάτων κατά την τρίτη ηλικία είναι καταρχήν η όλο και μειούμενη ανεξαρτησία στην διεκπεραίωση καθημερινών προβλημάτων, τα αυξανόμενα προβλήματα υγείας, η κοινωνική απομόνωση και το αίσθημα ανεπάρκειας, όπως και η ανία, λόγω περιορισμένων δραστηριοτήτων. Οι προηγούμενοι ρόλοι έχουν πάψει να ισχύουν και αυτό συντελεί στην αίσθηση της απώλειας ταυτότητας και της απώλειας του αυτοσεβασμού του ατόμου.
Η απώλεια συζύγου και φίλων, και η μειωμένη κοινωνική αλληλεπίδραση ηλικιωμένων και νέων, συντελούν στο βίωμα της μοναξιάς και στο αίσθημα της εγκατάλειψης που λογικό είναι να επιφέρει θλίψη. Σε συνδυασμό με εκπτώσεις στην ποιότητα ζωής και στις συνθήκες διαβιώσεις λόγω μειωμένων πόρων γίνεται κατανοητό ότι η τρίτη ηλικία μπορεί να ειδωθεί ως μια συνθήκη διαρκούς απώλειας.
Υπάρχει όμως άλλος τρόπος και άλλη ματιά για να δούμε θετικά τις αλλαγές που έρχονται κατά την τρίτη ηλικία; Καταρχήν καλό είναι να αναλογιστούμε ότι όταν κάτι τελειώνει συχνά αντικαθίσταται από κάτι νέο και η αλλαγή δεν είναι απαραίτητα κακή ή καλή. Το θέμα είναι τι νόημα θα δώσουμε εμείς στις αλλαγές της ζωής μας, όσο μεγάλες και αν είναι αυτές. Παραδείγματος χάρη μπορούμε να αναλογιστούμε ότι μπορεί να μειώνονται ορισμένες ικανότητες με το πέρας της ηλικίας, αλλά αυξάνονται άλλες όπως η πείρα, η πειθαρχεία και η υπομονή. Όταν παλιοί ρόλοι ατονούν είναι καιρός και μια ευκαιρία να υποκαθίστανται με νέους ρόλους προσαρμοσμένους στις απαιτήσεις των νέων συνθηκών ζωής. Η προσαρμογή σε νέες καταστάσεις με πυξίδα πάντα τις αξίες που διέπουν το άτομο σε όλη την πορεία της ζωής του και η ευκαιρία για ανακάλυψη νέων ενδιαφερόντων, νέων δραστηριοτήτων και νέων γνωριμιών συντελούν στο να δει ένα άτομο της Τρίτης Ηλικίας τη ζωή του μέσα από ένα πιο θετικό πρίσμα.
Στο επόμενο άρθρο θα εξετάσουμε το πώς η κοινωνία αντιδρά απέναντι στα άτομα της τρίτης ηλικίας.
Βιβλιογραφία:
- www.who.int
