Άρθρα και Έρευνες
Από την ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής» Μαρία Μακριδάκη
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Μετανάστη στις 18 Δεκεμβρίου, που τα Ηνωμένα Έθνη έχουν ανακηρύξει, σε μια προσπάθεια να ενισχυθεί η παγκόσμια εκστρατεία του ΟΗΕ, για την προστασία των μεταναστών, θα αναφερθούμε στις ψυχολογικές διεργασίες ένταξης στο νέο περιβάλλον, της πρώτης γενιάς μεταναστών.
Η μετανάστευση είναι ένα πολυπαραγοντικό φαινόμενο, μια πολύπλοκη κατάσταση, που επηρεάζει τόσο το άτομο ή την οικογένεια που μεταναστεύει, όσο και το περιβάλλον υποδοχής. Υπολογίζεται ότι το 4% του πληθυσμού της γης, ζουν εκτός της πατρίδας τους.
Είναι λογικό η απότομη αλλαγή πολιτισμικού περιβάλλοντος, να προκαλέσει αίσθηση αποπροσανατολισμού και άγχος στον άνθρωπο που μεταναστεύει, όσο μικρή και αν είναι η πολιτισμική αλλαγή. Αυτό το πρώτο «πολιτισμικό σοκ», διαδέχεται μια μικρή περίοδος χαράς και αισιοδοξίας. Ο μετανάστης βρίσκει την «γη της επαγγελίας», στον νέο τόπο, με τις νέες προοπτικές και ονειρεύεται. Σύντομα όμως αυτή η φαντασιακή φουσκάλα σπάει και ο νέος τόπος απομυθοποιείται. Πρακτικά καθημερινά θέματα μετακίνησης και συνεννόησης, μοιάζουν βουνό και τον κάνουν να νιώθει χαμένος. Μοναξιά, απογοήτευση, φόβος, κατακλύζουν τον νέο μετανάστη. Η αίσθηση απώλειας είναι μεγάλη. Τα βάζει με τον εαυτό του, νιώθει αποτυχημένος, αυτή είναι η περίοδος που ο θυμός του στρέφεται στον ίδιο.
Δεν αργεί όμως ο θυμός να στραφεί εξωτερικά, να βγάλει αμυντικές συμπεριφορές απέναντι στους ντόπιους. Παρόλα αυτά και σταδιακά, αρχίζει να αποκτά καθαρή άποψη για τον νέο του τόπο, αποκρυσταλλώνοντας τις πολιτισμικές διαφορές και ομοιότητες. Προσπαθεί να προσαρμόζει την συμπεριφορά του, ανάλογα με το ποιους συναναστρέφεται. Αν επιλέξει να έχει στο κοινωνικό και φιλικό του περιβάλλον ντόπιους και να υιοθετήσει την κουλτούρα τους, η αφομοίωση έρχεται γρήγορα. Μπορεί να νιώσει αποδεκτός και ασφαλής όμως παράλληλα μπορεί να νιώθει και ενοχές για την επιλογή του.
Αν επιλέξει να συναναστρέφεται μόνο με ομογενείς του, πιθανόν να αργήσει ή να μην επιδιώξει καν να προσαρμοστεί στον νέο πολιτισμό. Κρατά την μητρική πολιτισμική του ταυτότητα ακέραιη, αλλά παράλληλα θέτει τον εαυτό του στο περιθώριο της δεσπόζουσας κουλτούρας, με συχνό αποτέλεσμα σε κάποιες περιπτώσεις, τον επαναπατρισμό.
Η καλύτερη προσαρμογή του θα έρθει με τον συγκερασμό των πολιτισμών και των κοινωνικών κύκλων. Χωρίς να νιώθει ενοχές ότι απορρίπτει τη μητρική πολιτισμική του ταυτότητα, επιτρέπει στον εαυτό του να προσαρμοστεί, σε βαθμό που τον βοηθάει στην προσωπική του εξέλιξη και εμπλουτίζει την πολιτισμική του ταυτότητα. Έτσι νιώθει μέλος ενός ευρύτερου συνόλου και παράλληλα διατηρεί τη διαφορετικότητά του.
Οι προαναφερθείσες αυτές ψυχολογικές διεργασίες και τα συναισθήματα που περιγράψαμε και το κατά πόσο θα εμφανιστούν, σε τι βαθμό και με ποια σειρά εξαρτώνται από παράγοντες όπως η ηλικία, το φύλο, η προσωπικότητα, οι παρελθούσες εμπειρίες, το μορφωτικό και οικονομικό επίπεδο.
Βιβλιογραφία
https://www.inegsee.gr/wp-content/uploads/2014/02/files/MELETH_291.pdf
Μαδιανός, Μ. (2005). Μετανάστευση και παλιννόστηση: Ένα συνεχές πρόκλησης ψυχικών διαταραχών. Στο Α. Παπαστυλιανού (Επιμ.), Διαπολιτισμικές διαδρομές (127- 141). Αθήνα: Ελληνικά Γράμματα.
PHOTO CREDIT: Whoislimos
