Άρθρα και Έρευνες
Από την Ψυχολόγο του «Θάλπος Αττικής» Μαρία Μακριδάκη
Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ψυχικής Υγείας στις 10 Οκτωβρίου, μια ευκαιρία ευαισθητοποίησης της κοινής γνώμης πάνω σε θέματα ψυχικής υγείας, θα αφιερώσουμε το μήνα εξετάζοντας την σημερινή κατάσταση στην ψυχική υγεία, τις απόψεις του κόσμου και το στίγμα γύρω από την ψυχική ασθένεια καθώς και το πως μπορούμε να συνδράμουμε για να εξαλειφτεί. Ας ξεκινήσουμε με μια αναδρομή στο πως η 7η τέχνη έχει απεικονίσει και έχει επηρεάσει τη γνώμη του κοινού για τις ψυχικές νόσους κατά καιρούς.
Η αλήθεια είναι πως η ψυχική ασθένεια φαίνεται να έχει σημαντική θέση στην κινηματογραφική θεματολογία. Ίσως το γεγονός ότι η ψυχική ασθένεια περιβάλλεται από μυστήριο βοηθά την μυθοπλασία να ξετυλίξει την φαντασία της και να απεικονίσει πολλές φορές την ψυχική ασθένεια με μελανά χρώματα ή με ιλαρότητα. Η δυναμική μαζικής επιρροής του σινεμά στο κοινό του, έχει ενισχύσει αυτή τη στερεότυπη αντίληψη για την ψυχική ασθένεια στην ποπ κουλτούρα σε μεγάλο βαθμό. Η σύγχυση και η παρανόηση για τις ψυχικές παθήσεις φαίνεται από την πλειονότητα των μονοδιάστατων ρόλων: ο κωμικός και γραφικά αστείος τρελός, ο πανούργος ειδεχθής εγκληματίας. Συχνότατα λοιπόν μια τέτοια κινηματογραφική απεικόνιση είτε προκαλεί γέλιο είτε φόβο.
Είναι χαρακτηριστικός άλλωστε και ο παλιός ελληνικός κινηματογράφος, ο οποίος προβάλλεται ακόμα σήμερα, συστηματικότατα, με μεγάλη τηλεθέαση από την ελληνική τηλεόραση και επηρεάζει τις νέες γενιές με την μονοδιάστατη απεικόνιση ατόμων με ψυχικές διαταραχές ή ακόμα και των ψυχιάτρων. Τα γνωστά στερεότυπα του παλιού ελληνικού κινηματογράφου με τον «τρελογιατρό» με το σφυράκι και τα τικ να κυνηγάει έναν ασθενή ο οποίος είναι ντυμένος Ναπολέων.
Ο προσανατολισμός προς τον εντυπωσιασμό και όχι την ευαισθητοποίηση λοιπόν ή έστω την απλή πληροφόρηση για την ψυχική υγεία και τις ψυχικές διαταραχές ωθεί την κοινή γνώμη σε λανθασμένα συμπεράσματα.
Εκτός από το ευρύ κοινό, αποδέκτες του κινηματογραφικού προϊόντος είναι και οι ασθενείς με τις οικογένειές τους. Ας σκεφτούμε πώς μπορεί να νιώθει ένας άνθρωπος με προβλήματα ψυχικής υγείας όταν έρχεται αντιμέτωπος με την εικόνα που του αποδίδει η ταινία, μια εικόνα που είναι συχνά απλουστευτική, ή υπερβολική ή ακόμα και υπονομευτική. Συναισθήματα ντροπής, αυτο-υποτίμηση και εσωστρέφεια συχνά οδηγούν στον αυτοστιγματισμό.
Βέβαια πάντα υπάρχουν εξαιρέσεις, χωρίς να είμαστε αφοριστικοί στο να καταπιάνεται η μυθοπλασία της βιομηχανίας του θεάματος με θέματα ψυχικής υγείας, και φυσικά χωρίς να καταδικάζουμε την ποιητική αδεία, είναι χρήσιμο να τονίσουμε ότι ο κινηματογράφος μπορεί και πρέπει να παίξει έναν ουσιαστικό ρόλο στην απομυθοποίηση και αποστιγματοποίηση της ψυχικής ασθένειας μέσα από ρεαλιστικούς πολυδιάστατους χαρακτήρες με βάθος που καταπιάνονται με σεβασμό με το θέμα. Ας μην ξεχνάμε ότι εκτός από τον «Σχιζοφρενή δολοφόνο με το πριόνι» υπάρχει η «Φωλιά του κούκου» ταινία-καταγγελία για την εποχή της σχετικά με τον εγκλεισμό.
Δε μπορούμε να ξεχνάμε ότι οι ψυχικά ασθενείς είναι πάνω από όλα άνθρωποι και αξίζουν σεβασμού. Στο επόμενο άρθρο θα συνεχίσουμε με την ψυχική υγεία σήμερα μέσα από πρόσφατες στατιστικές και συμπεράσματα.
