Καλή Ψυχική υγεία
από την εργοθεραπεύτρια του “Θάλπος Αττικής” Βασιλική Μωραΐτη
Φανταστείτε πως θα ήταν αν χάνατε ξαφνικά την ικανότητα σας να φάτε μόνοι σας και δεν είχατε βοήθεια από κάποιον άλλον. Πως θα νιώθατε αν κάθε φορά έπρεπε να ζητάτε την υποστήριξη κάποιου μέλους της οικογένειας σας για κάτι που θα θέλατε να φάτε ή να πιείτε;
Καθώς οι άνθρωποι μεγαλώνουν, η διαδικασία της σίτισης μπορεί να επηρεαστεί εξαιτίας πολλών παθολογικών καταστάσεων που επηρεάζουν τις κινητικές ή και γνωστικές δεξιότητες των ατόμων μειώνοντας έτσι την δυνατότητα τους για αυτονομία. Η σίτιση είναι μια βασική δραστηριότητα που μπορεί να επηρεαστεί λόγω μιας ποικιλίας ιατρικών καταστάσεων που πλήττουν τις κινητικές και/ή γνωστικές δεξιότητες των ατόμων. Μερικά παραδείγματα τέτοιων καταστάσεων περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων τις διάφορες αρθρίτιδες, την νόσο του Πάρκινσον, την άνοια, τα αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, την σκλήρυνση κατά πλάκας καθώς και άλλες κινητικές διαταραχές που χαρακτηρίζονται από περιορισμό του ενεργού εύρους κίνησης στα άνω άκρα, μειωμένη λεπτή κινητικότητα, φτωχό κινητικό συντονισμό κ.α.
Οι εργοθεραπευτές έχοντας την εξασφάλιση της αυτονομίας ως γνώμονα στην πρακτική τους, μπορούν να ευοδώσουν την ανεξαρτησία ενός ατόμου όσον αφορά την σίτιση μέσα από την χρήση διαφόρων τεχνικών. Πιο συγκεκριμένα χρησιμοποιούν ή αναπτύσσουν δεξιότητες του ατόμου που έχουν διατηρηθεί ή αντίστοιχα πληγεί λόγω της πάθησης του, προσαρμόζουν τον εξοπλισμό και το περιβάλλον και/ή εκπαιδεύουν τα άτομα στην χρήση αυτού του εξοπλισμού ή όπως αλλιώς αποκαλούνται βοηθημάτων.
Μερικά από τα πιο ευρέως χρησιμοποιούμενα βοηθήματα είναι:
Αντιολισθητικά σουπλά, μπωλ και πιάτα
Τοποθετούνται κάτω από πιάτα, ποτήρια, πάγκους κοπής κ.α με στόχο να τα σταθεροποιήσουν στην επιφάνεια ώστε να μην γλιστρούν. Συνήθως χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις που υπάρχει μειωμένη κινητικότητα, έλλειψη μυϊκής ισχύος ή τρόμος στο άνω άκρο (πχ μετά από ένα εγκεφαλικό επεισόδιο ή τραυματισμό ή κινητική αναπηρία) και δεν είναι εφικτό από το άτομο να κρατάει σταθεροποιημένο το σκεύος με το χέρι του..
Αντί για σουπλά, μπορεί κανείς να χρησιμοποιήσει ένα αντιολισθητικό μπωλ ή πιάτο το οποίο έχει ακριβώς την ίδια λειτουργία με το σουπλά. Κύριο χαρακτηριστικό αυτών των σκευών είναι τα υπερυψωμένα τοιχώματα στην μια πλευρά ή σε όλη την διάμετρο του σκεύους. Στόχος αυτής της κατασκευής είναι να μπορεί το άτομο να συγκεντρώνει την τροφή του στο κουτάλι χωρίς αυτή να διαρρέει από το μπώλ ή το πιάτο.
Μαχαιροπίρουνα (κουτάλια, πιρούνια, μαχαίρια)
Υπάρχουν διαφορετικά είδη μαχαιροπίρουνων που χρησιμοποιούνται ανάλογα με τις κινητικές δεξιότητες του ατόμου που τα χρησιμοποιεί. Πιο συγκεκριμένα υπάρχουν τα μαχαιροπίρουνα με επένδυση τα οποία χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις που υπάρχει δυσκολία στην κάμψη των δακτύλων ή και την λαβή του κουταλιού. Η επένδυση τους είναι συνήθως κατασκευασμένη από αφρώδες υλικό ή κάποιο άλλο αντιολισθητικό υλικό για να αποτρέπει το γλίστρημα του από το άκρο. Ένας άλλος τύπος είναι τα μαχαιροπίρουνα με επιπλέον βάρος. Τα συγκεκριμένα χρησιμοποιούνται σε περιπτώσεις που εμφανίζεται τρόμος στην άκρα χείρα και το άτομο έχει μειωμένη ικανότητα σύλληψης των αντικειμένων.
Πρόσθετα προσαρμοστικά σκεύη περιλαμβάνουν τα περιστρεφόμενα ή καμπυλωτά κουτάλια, τα οποία είναι ιδανικά για άτομα με περιορισμένο ή καθόλου μυϊκό έλεγχο και/ή ελάχιστο εύρος κίνησης στον καρπό και συχνά διατίθενται σε δύο τύπους (αριστερού ή δεξιού χεριού) για σωστή υποστήριξη.
Κούπες, ποτήρια
Όπως και με τα μαχαιροπίρουνα υπάρχουν αρκετά διαφορετικά είδη ποτηριών σχεδιασμένα για την κάθε περίπτωση.
Οι κούπες με μεγάλα χερούλια επιτρέπουν στο άτομο να πιάσει το χερούλι ή να βάλει το χέρι του μέσα από το χερούλι για να πιάσει την κούπα ή το φλιτζάνι. Αυτές μπορούν να βοηθήσουν άτομα με μειωμένη ικανότητα λαβής ενώ επιτρέπουν να μοιραστεί το βάρος της κούπας και στα δύο χέρια, το οποίο διευκολύνει το σήκωμα και την σταθεροποίηση της κατά την πόση.
Τα ποτήρια με άνοιγμα, που ονομάζονται επίσης κύπελλα με μύτη, επιτρέπουν σε ένα άτομο να πίνει χωρίς να χρειάζεται να γέρνει το κεφάλι του προς τα πίσω ή να σηκώνει τα χέρια του όσο χρειάζεται με ένα κανονικό κύπελλο. Αυτού του είδους τα κύπελλα μπορεί να είναι χρήσιμα για όσους έχουν δυσκαμψία ή πόνο στον αυχένα, τους ώμους ή τα χέρια.
Τέλος, τα καλαμάκια με βαλβίδα μονής κατεύθυνσης εμποδίζουν το υγρό να ρέει πίσω στο φλιτζάνι και είναι κατάλληλα για όσους έχουν μειωμένη ικανότητα απορρόφησης του υγρού. Τα μακρύτερα καλαμάκια μπορεί να βοηθήσουν στο να μην απαιτείται να σηκώσει κανείς καθόλου το κύπελλο, κάτι που μπορεί να είναι χρήσιμο σε άτομα που έχουν δυσκαμψία ή πόνο στα άνω άκρα.
Τα παραπάνω βοηθήματα μπορούν να φανούν πολύ αποτελεσματικά στις περιπτώσεις κινητικών ή νοητικών παθήσεων που προαναφέρθηκαν. Ωστόσο κρίνεται αναγκαίο να ζητάμε πάντα την γνώμη του ιατρού μας καθώς και την βοήθεια του εργοθεραπευτή πριν από την χρήση τους, με στόχο να βρούμε το κατάλληλο για την εκάστοτε περίπτωση σκεύος καθώς και για να εκπαιδεύσουμε το άτομο στην σωστή χρήση του.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
Swietch, P. C., Sullivon, A., & Helfrich, C. (2020). Self-Feeding With the Adult Population: Back to Basics. American Occupational Therapy Association. Retrieved from https://www.aota.org/~/media/Corporate/Files/Publications/CE-Articles/CEA_August_2020.pdf
The practice of occupational therapy in feeding, eating, and swallowing. (2017). American Journal of Occupational Therapy, 71(2). doi:10.5014/ajot.2016.716s04
