Ψυχικές Διαταραχές
Η πλειοψηφία των γυναικών αισθάνονται αποπνικτικό άγχος κατά την εγκυμοσύνη τους και κατά το πρώτο έτος ζωής του μωρού τους. “Όσο πιο γρήγορα διαχειριστούν αυτά τα αισθήματα άγχους, τόσο το καλύτερο για την ισορροπία της ψυχικής υγείας τους,” κλινικοί ψυχολόγοι υποστηρίζουν.
Για πολλές γυναίκες, το κύριο πρόβλημα με τον τοκετό είναι το άγχος – και η άμεση αντιμετώπιση είναι το κλειδί για μία καλή ανάρρωση. Γίνεται ό,τι είναι δυνατό για να εντοπιστεί έγκαιρα;
Όταν ο γιος της Άλεξ Λέιβερ γεννήθηκε το 2009, αφοσιώθηκε ολόψυχα στην μητρότητα, καθιερώνοντας μία ρουτίνα σίτισης, παίρνοντας μέρος σε ομάδες για μητέρες και μωρά και απολαμβάνοντας την απεριόριστη αγάπη που αισθανόταν για το νέο της μωρό. “Ένιωθα κουρασμένη. Ανησυχούσα λίγο, αλλά όχι περισσότερο από άλλες μητέρες,” λέει, “Ένιωθα καλά.” Ωστόσο, καθώς περνούσαν οι εβδομάδες, τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν. Από τη στιγμή που ο γιος της έγινε 10 εβδομάδων, η Άλεξ υπέφερε από εμετούς και διάρροιες, η όρεξή της είχε εξαφανιστεί και της ήταν αδύνατο να κοιμηθεί. Η σίτιση του μωρού έγινε ασταθής και εκείνη άρχισε να ανησυχεί πολύ.
Λίγο αργότερα – με σωματικά προβλήματα να κάνουν την εμφάνισή τους– η Άλεξ διαγνώστηκε με επιλόχεια κατάθλιψη και άγχος. Ήταν και έκπληξη και ανακούφιση. “Δεν ήμουν λυπημένη ή στενοχωρημένη. Ήμουν υπερδραστήρια, συνεχώς πάνω κάτω, στο περιθώριο και αγχωμένη,” αναφέρει.
Στοιχεία που δημοσιεύτηκαν την προηγούμενη εβδομάδα από το Royal College of Midwives δείχνουν πως το 20% των γυναικών βιώνουν προγεννητική ψυχική ασθένεια κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και κατά το πρώτο έτος του μωρού. Για αυτές τις γυναίκες, όπως και για την Άλεξ, το κύριο πρόβλημα είναι το άγχος.
Το Εθνικό Ινστιτούτο για την Υγεία και την Φροντίδα (The National Institute for Health and Care Excellence) έχει αναφέρει πως το 13% των γυναικών βιώνουν άγχος κατά την εγκυμοσύνη, το 12% κατάθλιψη, ενώ πολλές γυναίκες και τα δύο. Ωστόσο, το προγεννητικό άγχος, σε συνδυασμό με την κατάθλιψη ή ακόμα και σε ξεχωριστή κλινική περίπτωση, συζητιέται ελάχιστα και σπάνια διαγιγνώσκεται. Το RCM εκτιμά πως περίπου οι μισές περιπτώσεις αναγνωρίζονται.
“Ήμουν σε έναν φαύλο κύκλο,” ανακαλεί η Άλεξ, της οποίας η ιστορία περιέχεται σε ένα καινούριο βιβλίο σχετικά με την επιλόχεια κατάθλιψη, Fine (Not Fine) από τον Bridget Hargreave. “Έκανα εμετούς και ανησυχούσα πως ήμουν άρρωστη. Ανησυχούσα για το πώς μπορεί αυτό να επηρεάσει το μωρό μου, οπότε αγχωνόμουν και αρρώσταινα όλο και περισσότερο.” Αφού συζήτησε με τον γιατρό γενικής ιατρικής τις επιλογές που είχε, η Άλεξ επέλεξε να της χορηγηθεί Sertraline – χρησιμοποιείται για κατάθλιψη και διαταραχές από το άγχος – ενώ παράλληλα έλαβε συμμετοχή σε μία ομάδα υποστήριξης στο ιατρικό κέντρο. “Ο γιατρός είπε πως μπορούσα να τα καταφέρω χωρίς τα φάρμακα, αλλά εγώ ήθελα απελπισμένα να νιώσω καλύτερα.” Το άγχος πολύ γρήγορα άρχισε να υποχωρεί. “Θυμάμαι, μια μέρα, να περπατάω στο πάρκο με τη μαμά μου και να της λέω πως όλα θα πάνε καλά. Ήταν η πρώτη στιγμή που πραγματικά αισθάνθηκα ότι θα γινόμουν καλύτερα.”
Παρόλο που η Άλεξ είχε πρόσβαση σε μια εξειδικευμένη φροντίδα, πολλές γυναίκες δεν έχουν. Η Συμμαχία Μητρικής Ψυχικής Υγείας (The Maternal Mental Health Alliance), η οποία απαρτίζεται παραπάνω από 60 επαγγελματικά σωματεία και φιλανθρωπικά ιδρύματα, τονίζει πως σχεδόν το μισό Ηνωμένο Βασίλειο δεν έχει συγκεκριμένες προγεννητικές ψυχικές υπηρεσίες υγείας. Στο Bluebell, ένα φιλανθρωπικό ίδρυμα που υποστηρίζει οικογένειες με προγεννητικές ψυχικές ασθένειες, υποστηρίζει πως το άγχος εμφανίζεται συχνότερα από κάθε άλλη ψυχική ασθένεια.
“Έχουμε σχεδιάσει έτσι τα προγράμματά μας, ώστε να καταπολεμούν το άγχος όταν αυτό εντοπίζεται σε αρχικό στάδιο, διότι αποτελεί μεγάλο ζήτημα,” λέει ο Rachel Jenkins, εργοθεραπευτής και επικεφαλής των ομαδικών θεραπευτικών μαθημάτων του φιλανθρωπικού ιδρύματος.
“Η προγεννητική κατάθλιψη είναι παραπλανητική σαν όρος. Μακράν η κυρίαρχη κατάσταση που βλέπω καθημερινά είναι το άγχος”, λέει. “Είναι ιδιαίτερα συχνό να φτάνει μια μητέρα σε καταστροφικές σκέψεις. Συχνά ανησυχεί μήπως κάτι πάει στραβά με το μωρό της.”
Γυναίκες ανέφεραν στο Bluebell (συνήθεις επισκέπτες του γιατροί γενικής ιατρικής) αϋπνία, αίσθηση έντασης και οξυθυμίας, κοινωνική παράνοια, τρέμουλο, θολή όραση, ταχυκαρδία και δύσπνοια.
Η συζήτηση για το σωματικό βίωμα του άγχους, λέει ο Jenkins, είναι ένα καλό σημείο εκκίνησης. Ο ίδιος διδάσκει απλές τεχνικές για τον έλεγχο των αναπνοών και μυοχαλαρωτικές ασκήσεις που μπορούν γρήγορα να βοηθήσουν στην καταπολέμηση της έντασης. “Δεν χρειάζεται να σκέφτονται τί συμβαίνει μέσα στο κεφάλι τους, αλλά να αρχίσουν να αντιλαμβάνονται έγκαιρα τα προειδοποιητικά σημάδια και να δράσουν σε αυτά κατάλληλα.”
Συχνά τα “εργαλεία” περιλαμβάνουν την καταγραφή σκέψεων σε ένα ημερολόγιο και το να κάνει κανείς κάποιες συγκεκριμένες ασκήσεις. Οι γυναίκες, επίσης, ενθαρρύνεται να φτιάχνουν θεραπευτικές λίστες μουσικής σαν μία τεχνική περισπασμού, ενώ η συμμετοχή σε συνεδρίες χειροτεχνίας και μαγειρικής είναι επίσης ιδιαίτερα βοηθητικές. Αυτές οι δραστηριότητες βασίζονται στην θεωρία ροής: “ η ροή είναι πολλή καλή για περισπασμό, κίνητρο και αυτοεκτίμηση, ξεκουράζοντας τον εγκέφαλο από τις σκέψεις άγχους,” λέει ο Jenkins.
Η Christine Langhoff, κλινική ψυχολόγος, παρέχει μια ιδιωτική προγεννητική υπηρεσία στο Λονδίνο, στην οποία χρησιμοποιεί την γνωστική συμπεριφορική θεραπεία, την μέθοδο της επίγνωσης, καθώς και άλλες θεραπείες. “Στοιχεία αποκαλύπτουν πως το ένα τρίτο των γυναικών θα υποφέρουν από άγχος κάποια στιγμή στη ζωή τους και πως η προγεννητική περίοδος είναι ιδιαίτερα ευάλωτη,” αναφέρει. Το κλινικά σημαντικό άγχος είναι πολύ διαφορετικό από το φυσιολογικό άγχος. “Ο καθένας έχει κάποιο άγχος, ιδιαίτερα αυτή την εποχή, αλλά εμείς αναφερόμαστε σε αποπνικτικό επίπεδο που εισβάλλει στον τρόπο ζωής μας. Σχέσεις, εργασία, η ικανότητα να διασκεδάσεις ένα μωρό, όλα μπορούν να επηρεαστούν.”
Ο παράγοντας της προδιάθεσης περιλαμβάνει διαταραχές από άγχος που έχουν εκδηλωθεί στο παρελθόν(συχνά μη διαγνωσμένες), τραύματα από την γέννηση, αποτυχία, εγκυμοσύνη υψηλού κινδύνου και τάσεις τελειομανίας. Η Langhoff συνεργάζεται με γυναίκες ώστε να ομαλοποιήσει κάποιες παραγωγικές ανησυχίες, καθώς αναγνωρίζει τις μη παραγωγικές ανησυχίες και τους αρνητικούς κύκλους που αυτές δημιουργούν. “Εμείς προκαλούμε σκέψεις και συμπεριφορές που ίσως να φαίνονται χρήσιμες βραχυπρόθεσμα – για παράδειγμα, να ξυπνάει μια μητέρα το παιδί της πολύ συχνά για να βεβαιωθεί ότι αναπνέει ή να ανατρέχει στο διαδίκτυο για κάποιες ανησυχίες για την υγεία – αλλά προκαλούν άγχος μακροπρόθεσμα.”
Η αντιμετώπιση του προβλήματος σε αρχικό στάδιο είναι πολύ σημαντικό. “Το άγχος κατά την εγκυμοσύνη αυξάνει τον κίνδυνο κατάθλιψης ή συνεχούς άγχους μετά την γέννα. Μπορεί να αρχίσει ήπια και στη συνέχεια να χειροτερεύει, παίρνοντας μέρος και σε άλλους τομείς της καθημερινότητας και στο τέλος να καταλήξει να προκαλεί κρίσεις πανικού. Επίσης, αναφέρει, πως οι γονείς πολλές φορές άθελά τους μεταφέρουν αυτές τις ανησυχίες στα παιδιά τους.”
Η Langhoff θα ήθελε να υπάρχει μεγαλύτερη εστίαση στην ψυχική ευεξία για όλες τις έγκυες γυναίκες και νέες μητέρες, καθώς και στην σημαντική ανάπτυξη της παροχής υπηρεσιών φροντίδας. “Αρχίζουμε να βλέπουμε ευαισθητοποίηση του κοινού, οι μαίες να κάνουν ερωτήσεις για προληπτική στήριξη, έστω και αργά,” λέει ο Jenkins. “Οι γυναίκες πρέπει να γνωρίζουν εκ των προτέρων πώς να πάρουν βοήθεια.”
