Καλή Ψυχική υγεία
από την ψυχολόγο του “Θάλπος Καλαμάτας” Εύη Τσικρικού
Το μυαλό του ανθρώπου ρέει συνεχώς με σκέψεις. Μερικές φορές σκέφτεται σκόπιμα για κάτι (όπως μία εργασία που του έχει ανατεθεί, κάτι που πρέπει να κάνει ή κάτι που έχει πρόσφατα βιώσει). Άλλες φορές όμως σκέψεις – θετικές και αρνητικές – εμφανίζονται ξαφνικά και αυθόρμητα. Συχνά επηρεάζονται από την άποψη που έχει το άτομο για τον εαυτό του, τους άλλους και τον κόσμο γύρω του. Παρατηρείται, μάλιστα, να υπάρχει μια διαδραστική σχέση μεταξύ των σκέψεων, των συναισθημάτων και των πράξεων του.
Ο όρος “σκέψεις – παγίδες”, γνωστές και ως γνωστικές στρεβλώσεις, χρησιμοποιείται για να περιγράψει τις υπερβολικές σκέψεις ή πεποιθήσεις που επηρεάζουν με αρνητικό τρόπο την αντίληψη ενός ατόμου για την πραγματικότητα. Πρόκειται για αρνητικές αυτόματες σκέψεις οι οποίες δεν βρίσκονται υπό τον πλήρη συνειδητό έλεγχο του.
Αυτές οι διαστρεβλωμένες σκέψεις, μπορούν εύκολα να ωθήσουν κάποιον σε λανθασμένα συμπεράσματα και κακές αποφάσεις – εμποδίζοντας τον να δει την ευρύτερη εικόνα μιας κατάστασης. Έτσι, εγκλωβίζεται σε έναν φαύλο κύκλο που επηρεάζει τη διάθεση και τον τρόπο με τον οποίο βιώνει τον κόσμο γύρω του.
Οι αυτόματες σκέψεις αποτελούν μέρος της ανθρώπινης φύσης και είναι φυσιολογικό να τις έχει ο καθένας. Ωστόσο, μπορεί μερικές φορές να ξεφύγουν από τον έλεγχο και να επηρεάσουν τη διάθεση, τις ενέργειες ή την λειτουργικότητα του ατόμου περισσότερο από όσο μπορεί να διαχειριστεί. Οι αυτόματες σκέψεις “εισβάλλουν” στο μυαλό του ανθρώπου και τις περισσότερες φορές αναγνωρίζονται ως αληθινές και σωστές ενώ μπορεί να είναι παράλογες, άχρηστες ή απλά εντελώς λανθασμένες. Όταν, μάλιστα, τις αποδέχεται χωρίς να φιλτράρει κατά πόσο ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, μπορούν εύκολα και γρήγορα να επηρεάσουν την ψυχική του κατάσταση, με άσχημες συνέπειες τόσο για τα συναισθήματα του όσο και την καθημερινότητα του.
Οι πιο συνηθισμένες σκέψεις – παγίδες είναι οι εξής:
Όλα ή τίποτα: βλέποντας τα πάντα άσπρο ή μαύρο. Όταν μια κατάσταση δεν έχει την επιθυμητή τέλεια έκβαση, χαρακτηρίζεται ως προσωπική αποτυχία. Ενώ η ζωή δεν είναι ασπρόμαυρη – έχει διάφορες αποχρώσεις στο ενδιάμεσο.
Καταστροφολογία: η τάση του ατόμου να εικάζει το χειρότερο σενάριο για μία κατάσταση και να προβαίνει σε υπερβολικούς ισχυρισμούς σχετικά με τη σημασία ενός γεγονότος που δεν πήγε καλά.
Υπερ-γενίκευση: όποτε συμβαίνει κάτι άσχημο δημιουργείται η πεποίθηση ότι θα συμβεί ξανά και ξανά. Ένα παράδειγμα θα μπορούσε να είναι «γιατί αυτό συμβαίνει πάντα σε μένα;» Αυτή η παγίδα σκέψης αρέσκεται ιδιαίτερα σε λέξεις όπως «ποτέ», «κάθε» και «πάντα».
Αυθαίρετα συμπεράσματα: η εικασία του ατόμου ότι κάποιος σκέφτεται κάτι αρνητικό για αυτόν, χωρίς πραγματική απόδειξη.
Πως αντιμετωπίζονται αυτές οι δυσπροσαρμοστικές αυτόματες σκέψεις;
Το κλειδί της διαχείρισης τους είναι αρχικά ο εντοπισμός τους, ο έλεγχος ότι το περιεχόμενο τους αντιστοιχεί στην πραγματικότητα και τέλος η αλλαγή τους. Δεν πρόκειται για εύκολη διαδικασία. Ερχόμενο το άτομο αντιμέτωπο με αυτές τις αρνητικές σκέψεις μπορεί να νιώσει αρκετό άγχος ή ανησυχία. Επιπλέον, η οικοδόμηση της ικανότητας του να αναγνωρίσει την παράλογη σκέψη έναντι της ορθολογικής, χρειάζεται προσπάθεια και αρκετά συχνά καθοδήγηση από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας.
Η συνεργασία με έναν ειδικό μπορεί να είναι σημαντικά επωφελής με την ενημέρωση, την εκπαίδευση και την υποστήριξη του ατόμου κατά την διαδικασία, βοηθώντας στην ανάπτυξη πιο ουδέτερων και ευεργετικών σκέψεων.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:
https://hudsontherapygroup.com/blog/what-are-automatic-thoughts
https://medium.com/@iamchinhock/overcoming-thinking-traps-43f0ae548eeb
