Άρθρα και Έρευνες
Τα άτομα αυτά εκτός των επιπτώσεων της ασθένειάς τους, βρίσκονται αντιμέτωπα με μία «δεύτερη νόσο», το κοινωνικό στίγμα, τα στερεότυπα και τις ακραίες κοινωνικές προκαταλήψεις που τους αποδίδουν χαρακτηριστικά και ιδιότητες του απρόβλεπτου, του ανεξέλεγκτου, του απειλητικού και του επικίνδυνου, με αποτέλεσμα να εμπνέουν αισθήματα φόβου στους υπόλοιπους ανθρώπους.
Για παράδειγμα, παρατηρείστε τον τρόπο που αναπαριστούν τα ΜΜΕ ένα άτομο που πάσχει από μια ψυχική ασθένεια. Ακούμε πολλές φορές, «είναι τρελός», «βίαιος», «απρόβλεπτος», «επικίνδυνος». Το στίγμα της ψυχικής νόσου έχει δυσμενείς επιπτώσεις στο άτομο. Ακόμα, και αν τα συμπτώματα υποχωρήσουν, ακόμα και αν το άτομο εκπληρώνει τον κοινωνικό του ρόλο, η δυσπιστία, ο φόβος, η αποφυγή, η απόρριψη και οι διακρίσεις το ακολουθούν.
Το στίγμα που συνοδεύει την ψυχική ασθένεια συμπαρασύρει πέρα από το άτομο που νοσεί και άλλες παραμέτρους που σχετίζονται με αυτό όπως τη φαρμακευτική αγωγή και τις άλλες θεραπείες που χρησιμοποιούνται για να ελεγχθούν τα συμπτώματα, τα μέλη της οικογένειας που πολλές φορές λανθασμένα θεωρούνται υπεύθυνα για την ασθένεια, άλλους ανθρώπους που παρέχουν φροντίδα, τους επαγγελματίες υγείας ακόμα και τα νοσοκομεία ή άλλες δομές μέσα στις οποίες αντιμετωπίζονται άτομα με ψυχικές διαταραχές (Λουλούδης & Παπαγεωργίου-Βασιλοπούλου, 2012).
Το στίγμα συναντάται σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής του ατόμου που πάσχει από κάποια ψυχική νόσο, όπως η αγορά εργασίας, η εύρεση κατοικίας, κ.α. και παρεμποδίζει την ενσωμάτωση του ατόμου στους κόλπους του κοινωνικού ιστού, προκειμένου να ζήσει μία φυσιολογική και αξιοπρεπή ζωή, με αποτέλεσμα να ωθείται στον κοινωνικό αποκλεισμό και στην περιθωριοποίηση (Λουλούδης & Παπαγεωργίου-Βασιλοπούλου, 2012). Αυτό μαρτυρούν και νεότερες έρευνες που διεξήχθησαν πρόσφατα, σχετικά με το πώς βιώνουν το στίγμα της κοινωνίας τα άτομα με ψυχική ασθένεια. Πιο αναλυτικά, φάνηκε ότι το (47%) των ατόμων που πάσχουν από κάποια ψυχική νόσο έχουν δεχτεί δημόσια παρενόχληση και το (60%) έχει υποστεί λεκτική κακοποίηση και το (26%) αναγκάστηκε να αλλάξει τόπο διαμονής. Τέλος, ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των ατόμων συμφωνούν πως το στίγμα επηρεάζει την καθημερινότητά τους και τη θεραπεία τους (83%) (Λουλούδης & Παπαγεωργίου-Βασιλοπούλου, 2012).
Το στίγμα, όπως συχνά και οι στρεβλές κοινωνικές αναπαραστάσεις της ψυχικής νόσου μειώνουν τον αριθμό των πόρων για τη δημιουργία υπηρεσιών ψυχικής υγείας, τη διαθεσιμότητα των χώρων στέγασης, τις ευκαιρίες για εργασία και κοινωνική συναναστροφή, με αποτέλεσμα να υπάρχει αρνητική επίδραση στην πορεία της ασθένειας και να επικουρείται ο κοινωνικός αποκλεισμός και η περιθωριοποίηση. Τα άτομα αυτά συχνά νιώθουν αισθήματα απογοήτευσης, ματαίωσης, ντροπής και ενοχής, οδηγούνται στην «εσωστρέφεια», στο κλείσιμο στον «εαυτό τους» και σηκώνουν μόνοι τους το βαρύ φορτίο της αρρώστιας με το δικό τους τρόπο (Σολδάτος & Λύκουρας, 2006).
Η σοβαρότητα του φαινομένου αυτού και οι καθοριστικές επιπτώσεις που έχει στην ατομική ανάπτυξη, στην κοινωνική συνοχή και στην πολιτιστική διάσταση της κοινωνίας, καθιστά την ανάγκη καταπολέμησής του επιτακτική. Πέρα όμως από αυτό, ο στιγματισμός της ψυχικής νόσου συνιστά πάνω από όλα ένα παγκόσμιο φαινόμενο κοινωνικής αδικίας και ταυτόχρονα μία πρόκληση στα ιδανικά μίας κοινωνίας που θέλει να ονομάζεται δίκαιη και ανθρωπιστική.
Για να καταπολεμήσουμε λοιπόν το στίγμα, τις προκαταλήψεις, τα στερεότυπα και τις διακρίσεις απέναντι στα άτομα που υποφέρουν από ψυχικές διαταραχές είναι απαραίτητο να γίνουν συντονισμένες ενέργειες και στρατηγικές αντιμετώπισης. Οι πιο σημαντικές από αυτές είναι η ενημέρωση του κοινού, προκειμένου να ευαισθητοποιηθεί απέναντι σε θέματα που σχετίζονται με την ψυχική ασθένεια, καθώς και η συναναστροφή με τους ίδιους τους ψυχικά ασθενείς, η οποία θα συμβάλλει σημαντικά στην αλλαγή των στάσεων και στην αποδοχή των ασθενών από την κοινωνία. Επίσης, σημαντικό ρόλο διαδραματίζουν και τα ΜΜΕ με την προβολή θεμάτων που αφορούν την ψυχική υγεία (Σολδάτος & Λυκούρας, 2006).
Κλείνοντας να σημειώσουμε ότι η ψυχική πάθηση δεν είναι τόσο μακριά και από την δική μας πόρτα. Ας μεταδώσουμε ένα μήνυμα γεμάτο ελπίδα, ενθάρρυνση και υποστήριξη σε όσους υποφέρουν από ψυχικές νόσους. Τους οφείλουμε το σεβασμό μας.
Βιβλιογραφία:
- Λουλούδης, Δ. και Παπαγεωργίου-Βασιλοπούλου, Α. (2012). Το «στίγμα» της ψυχικής ασθένειας. Στην Παπαγεωργίου-Βασιλοπούλου, Α. (επιμ). Ψυχική υγεία και νοσηλευτική επιστήμη. Σύγχρονες Τάσεις, Αθήνα.
- Σολδάτος, Κ. και Λύκουρας, Λ. (2006). Σύγγραμμα ψυχιατρικής, τόμος Α’, Αθήνα.
