«Αν δεν το παραδεχτώ τότε δε συμβαίνει.»

Από την Ψυχολόγο του «Θάλπος Καλαμάτας», Εύη Τσικρικού

 

Στο χώρο της ψυχολογίας ο όρος «άρνηση», αφορά ένα ψυχολογικό μηχανισμό άμυνας, που λειτουργεί ασυνείδητα, διατυπωμένο από το θεμελιωτή της ψυχανάλυσης Sigmund Freud, κατά τον οποίο, ένα άτομο βρίσκεται αντιμέτωπο με μια πραγματικότητα που του είναι πάρα πολύ άβολη να την αποδεχθεί και αντ’ αυτού την απορρίπτει, επιμένοντας ότι δεν είναι αληθές παρά τα προφανή στοιχεία. 

Υπάρχουν διάφορα είδη άρνησης:

Η άρνηση του γεγονότος, όπου κάποιος αποφεύγει ένα γεγονός χρησιμοποιώντας την εξαπάτηση. Αυτή η άρνηση μπορεί να πάρει τη μορφή ενός απλού ψέματος, αφήνοντας ορισμένες λεπτομέρειες αλήθειας, ώστε να προσαρμόσει μια ιστορία (παράλειψη), ή ψευδώς να συμφωνήσει σε κάτι. Κάποιος που είναι σε άρνηση του γεγονότος, χρησιμοποιεί συνήθως ψέματα για να αποφύγει καταστάσεις που θεωρεί ότι μπορεί να είναι επώδυνες για τον εαυτό του ή τους άλλους.

Η άρνηση της ευθύνης, η οποία συνεπάγεται την αποφυγή της προσωπικής ευθύνης με μετατόπιση της, με ελαχιστοποίηση της σοβαρότητας της, με δικαιολόγηση της, κ.ο.κ.

Η άρνηση του αντίκτυπου, των επιπτώσεων, η οποία συνεπάγεται ότι ένας άνθρωπος αποφεύγει να σκέφτεται ή να καταλαβαίνει την επιβλαβή συμπεριφορά του στον εαυτό του ή σε άλλους, για να αποφύγει το αίσθημα της ενοχής και να μην αναπτύξει τύψεις ή συμπάθεια για τους άλλους. 

Η άρνηση της επίγνωσης, όπου το άτομο ισχυρίζεται ότι δεν ήταν πλήρης ενημερωμένο λόγω ορισμένων μεταβλητών (ελαφρυντικά) και έτσι δεν αναλαμβάνει την ευθύνη.

Η άρνηση της άρνησης, η οποία αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στο να αλλάξουν οι κακές συμπεριφορές. Η άρνηση κάποιου ότι βρίσκεται σε άρνηση, περιλαμβάνει σκέψεις, ενέργειες και συμπεριφορές, που ενισχύουν την πεποίθηση ότι τίποτα δεν χρειάζεται να αλλάξει στη συμπεριφορά. Αυτή η μορφή άρνησης, συνήθως συμπίπτει με όλες τις άλλες μορφές άρνησης, αλλά έχει να κάνει κυρίως με την αυταπάτη. Η άρνηση σε αυτό το επίπεδο, μπορεί να έχει έντονες συνέπειες τόσο σε προσωπικό, όσο και σε κοινωνικό επίπεδο

Η άρνηση λοιπόν ως μηχανισμός άμυνας, δεν κάνει διακρίσεις, εμφανίζεται σε όλους τους ανθρώπους. Η αντίδραση αυτή, έχει τις ρίζες της στον εγωκεντρισμό του παιδιού και βασίζεται στην θεώρηση ότι «αν δεν το παραδεχτώ, τότε δε συμβαίνει». Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν βρεθεί κάποια στιγμή της ζωής τους, σε κατάσταση αυταπάτης, καθώς η αλήθεια τρομάζει. Η αλήθεια μπορεί να φέρει κάποιον αντιμέτωπο με μία κατάσταση που δε μπορεί ή δε θέλει να διαχειριστεί, μπορεί να τον αναγκάσει να «ξεβολευτεί», να τον φέρει προ των ευθυνών του. 

Και ενώ όλοι μας, συνεχώς, διατυμπανίζουμε την αναγκαιότητα της ειλικρίνειας και μάλιστα την απαιτούμε από τους άλλους, όταν έρχεται η στιγμή να βρεθούμε αντιμέτωποι με τη σκληρή πλευρά της, τότε την αποσιωπούμε, με όποιες συνέπειες έχει αυτό στην ζωή τη δική μας αλλά και των άλλων. 

 

Πηγές:

«Στοιχεία Ψυχοδυναμικής θεωρίας, Άρνηση». psychologia.gr

“Diagnostic criteria for psychosomatic research and somatic symptom disorders”. International Review of Psychiatry. Sirri, L.; Fava, G.A. (2013).

“The Denial and Awareness Scale (DAS)”. Nihon Arukoru Yakubutsu Igakkai Zasshi [Japanese Journal of Alcohol Studies and Drug Dependence],  Ino, A.; Tatsuki, S.; Nishikawa, K. (June 2001).

“A Species in Denial.” WTM Publishing & Communications. Griffith, Jeremy (2003). “On denying denial”. Journal of Clinical Oncology. Rayson, D. (2013).

 

PHOTO CREDIT: Andrew Neel